Сабақтың тақырыбы : Жобалық іс-әрекет. Жекеменшік сайт жасау. Сабақтың мақсаты

А) білімділік – оқушыларды MS Access деректер қоймасының объектілерімен таныстыру.

Б) дамытушылық – жеке тұлғаны дамыту, оқу материалынң ең бастысын, мазмұнын ажырату, техника жетістіктерін пайдалана білуге үйрету.

В) тәрбиелік – оқушыларды компьютермен тиімді, ұқыпты, сауатты түрде жұмыс жасауға үйрету.

А) Оқушылармен амандасу, түгендеу

Б) Сабаққа әзірліктерін бақылау

В) Сабақтың мақсатын таныстыру.

1. 
   MS Access терезесі қалай іске қосылады?
   
2. 
   деректер қоймасының терезе элементтерін ата
   
3. 
   өріс, баған, ұяшыққа анықтама бер.
   
4. 
   Деректер қоймасының негізгі белгісі қандай?
   
5. 
   ДҚ не үшін тиімді?
   

- негізгі объектілерді, яғни кестелерді жобалау;

- кестелер арасында байланыстар орнату;

- кестелерге мәліметтер енгізу, оларды сақтау, қарау, сұрыптау, сүзгілеу, түрлендіру;

- туынды объектілерді – пішім, сұраныс, есеп беру, макрос, модуль – құру, түрлендіру және қолдану.

әрбір объект дербес атына ие және әрқайсысы өз терезесінде, екі режімде – оперативті және Конструктор — жұмыс істейді. Кесте жолдардан және бағандардан тұрады, әрбір жол – жазба, яғни бір объект туралы мәліметтердің толық жиынтығы, ал әрбір баған — өріс, яғни кестенің нақты мәліметті беретін құрылымданған элементі, бір атрибут. өріс өзінің атымен және онда орналасатын мәліметтің типімен анықталады. MS Access қолданылатын мәліметтер типтері Windows жүйесіндегі стандартты типтер. MS Access-пен жұмыс МҚ файлын құрудан басталады, МҚ файлы MS Access-тің негізгі өңдеу объектісі.

Деректері өзара әртүрлі қатынастармен байланысқан бірнеше кесте құрайық. Кестелердегі деректердің арасында қатынастың өте кең тарағаны және әсіресе жиі қолданылатыны «объект - қасиет» типті болып табылады. Мысалы: «Сыныптағы оқушылар тізімі» деректер базасы кесте түрінде көрсетілген болады.

Сыныптағы оқушылар тізімі:

Кесте элементтері ұяшық, жол және баған болған бұрын қарастырылған кестелерден айырмашылығы - кестені деректер базасы немесе деректер базасының объектісі ретінде қарастырғанда жазба және өріс түсініктері енгізіледі. Реляциялық деректер базасындағы жолдар – жазбалар деп, ал бағандар - өрістер деп аталады. Кестенің әрбір өрісінің аты болады, мысалы, тегі (фамилиясы), аты, туған жылы; жынысы; ұлты; көзінің түсі; шашының түсі.

 Реляциялық деректер базасында өрістердің негізгі төрт типі пайдаланылады: сандық, символдық, даталық, логикалық. 

 Сандық типі мәндері тек сандар: бүтін, бөлшек, ондық (масса, адам саны, арақашықтық және т.б) болатын өрістерден тұрады.

 Символдық типте символдық ақпараты бар өрістер болады, бірақ символдық ақпарат цифрлардан да тұруы мүмкін, мысалы, реттік нөмір, телефон нөмірлері және т.б сонда бұл өрістерге символдық тип меншіктеуге болады (сендердің кестелеріңдегі барлық өрістердің типі-символдық). 

 Даталық тип өрістерінде күнтізбе күндері (кк/аа/ жжжж орысша дд/мм/гггг) болады. 

 Кесте 1 - "Қызметкерлер" қатынасы.

 Анықтама.  Реляциялық деректер қоры қатынастар жиыны деп аталады.

Анықтама. Реляциялық деректер қорының схемасы деректер қорына кіретін қатынастың тақырыптар жиыны деп аталады.

Бірақ кез келген қатынасты кесте түрінде кескіндеуге болады, қатынас кесте бола алмайды. Бұл жақын, бірақ  ұқсас емес түсініктер. Қатынас және кесте арасындағы айырмашылықтар төменде қарастырылады.

Реляциялық деректер моделіндегі терминдер тиісті «кестелік» синонимдері бар:

• 
  Өрістің аты: Тегі
  

• 
  Өрістің аты: Телефон
  

• 
  Өрістің аты: Айы
  

Деректер төмендегі түрде кестеде сақталған:

Қызметкерлер  (Қызметкер_нөмірі, Фамилия, Еңбек ақы, Бөлім_нөмірі)

Осы кезде қатынас үш кортежден тұрады:

(1,Иванов, 1000, 1)

(2, Петров, 2000, 2)

(3, Сидоров, 3000, 1)

мұндай қатынастың нақты көрінісі келесі түрде болады:

MS Access саймандар панелі батырмалары қызметіне шолу жасайық:

Создать – жаңа ДҚ құру

Открыть – бар ДҚ ашады

Сохранить – ағымдағы объектіні сақтайды

Печать – құжатты баспаға жібереді

Формат по образцу – таңдалынған объект үшін ағымдағы пішімді көшіреді.

Анализ – ДҚ-ң кестелері құрылымын және таңдалынған объектілердің шапшаңдығын талдайды.

Свойства – таңдалған объектінің қасиеттер терезесін ашады.

Схема данных – кестелер арасындағы байланысты құрады және түзетеді.

Новый объект – ДҚ жаңа объект құрады.

Помощник – көмекші шақырады.

1. 
   Өз мектебіңдегі 11-класс оқушыларының тізімін жасап, оларды туған айы бойынша іздейтін командаларды орында.
   
2. 
   Өз компьютеріңде балабақша деректер қоймасын құр
   

А) білімділік – оқушыларды MS Access деректер қоймасының объектілерімен таныстыру.

Б) дамытушылық – жеке тұлғаны дамыту, оқу материалынң ең бастысын, мазмұнын ажырату, техника жетістіктерін пайдалана білуге үйрету.

В) тәрбиелік – оқушыларды компьютермен тиімді, ұқыпты, сауатты түрде жұмыс жасауға үйрету.

А) Оқушылармен амандасу, түгендеу

Б) Сабаққа әзірліктерін бақылау

В) Сабақтың мақсатын таныстыру.

6. 
   MS Access терезесі қалай іске қосылады?
   
7. 
   деректер қоймасының терезе элементтерін ата
   
8. 
   өріс, баған, ұяшыққа аныықтама бер.
   
9. 
   Деректер қоймасының негізгі белгісі қандай?
   
10. 
    ДҚ не үшін тиімді?
    

Реляциялық деректер қорын жобалау. Реляциялық деректер қоры: деректер типі, домен, қатынас схемасы, деректер қоры схемасы, кортеждер және қатынастар, қатынас қасиеті, кілттер.

Деректердің реляциялық модель негізі алғашқы рет 1970 ж Е.Кодд мақаласындаы мазмұндалды. Бұл жұмыс реляциялық модель өркендеу алған үлкен санды мақала және кітап үшін стимул болды. Деректердің реляциялық моделінің ең көп тараған трактовкасы К.Дейтке жатады. Дейттің атйқанына сәйкес реляциялық модель үш бөліктен тұрады:

         Құрылымдық бөлімнен.

         Тұтастық бөлімнен.

         Манипуляциялықө бөлімнен.

Негізінен, деректердің реляциялық моделі үшін деректердің қолданылатын типі қажетті емес. Деректер типі қарапайым деген талапты қалай түсіну керек. Реляциялық операцияларда деректердің ішкі құрылымы саналуы керек. Мынадай әрекеттер сипатталу керек,  деректерді бір бүтін етіп қарау, мысалы, деректердің сандық типін қою, жол үшін конкатенация операциясы болады және т.б.

Деректердің реляциялық моделінің фундаменталды түсінігі болып қатынас түсінігі табылады.  Қатынас түсінігін анықтау үшін К. Дейт кітабына сүйенеміз.

1 Анықтама. Қатынас атрибуты болып жұп түрі  <Атрибут_аты :Домен_аты>.

Қатынас шегінде атрибут аттары ерекше болу керек. Жиі қатынастың атрибут аттары тиісті домен аттарымен ұқсас болады.

Қатынастағы атрибут санның қатынас дәрежесі (немесе-арность) деп атайды. Қатынас кортежінің көпмүше мәні қатынас қуаты деп аталады.Алдыңғы бөлімге енгізілген қатынастың математикалық  түсінігіне қайта келіп, келесі шешімді жасауға болады:

Мысал. "Қызметкер_нөмірі", "Фамилия", "Еңбек ақы", "Бөлім_нөмірі" домендеріндегі "Қызметкерлер" қатынасын қарастырамыз. Барлық домендер әртүрлі, онда қатынас атрибутының атын тиісті домен атымен атауға болады. Қатынас тақырыбы келесі түрде:

Қызметкерлер  (Қызметкер_нөмірі, Фамилия, Еңбек ақы, Бөлім_нөмірі)

Осы кезде қатынас үш кортежден тұрады:

(1,Иванов, 1000, 1)

(2, Петров, 2000, 2)

(3, Сидоров, 3000, 1)

мұндай қатынастың нақты көрінісі келесі түрде болады:

Бірақ кез келген қатынасты кесте түрінде кескіндеуге болады, қатынас кесте бола алмайды. Бұл жақын, бірақ  ұқсас емес түсініктер. Қатынас және кесте арасындағы айырмашылықтар төменде қарастырылады.

Реляциялық деректер моделіндегі терминдер тиісті «кестелік» синонимдері бар:

Компьютерде MS Access деректер қоймасын ашу, кесте құру, мәлімет енгізу арқылы жұмыстар жасау.

1. 
   Телефонды мекен-жайлық кітап
   
2. 
   Кітапханадағы оқулықтар жайлы
   
3. 
   Сынып оқушылары туралы мәлімет
   

MS Access саймандар панелі батырмалары қызметіне шолу жасайық:

Создать – жаңа ДҚ құру

Открыть – бар ДҚ ашады

Сохранить – ағымдағы объектіні сақтайды

Печать – құжатты баспаға жібереді

Формат по образцу – таңдалынған объект үшін ағымдағы пішімді көшіреді.

Анализ – ДҚ-ң кестелері құрылымын және таңдалынған объектілердің шапшаңдығын талдайды.

Свойства – таңдалған объектінің қасиеттер терезесін ашад.

Схема данных – кестелер арасындағы байланысты құрады және түзетеді.

Новый объект – ДҚ жаңа объект құрады.

Помощник – көмекші шақырады.

3. 
   Өз компьютеріңде балабақша деректер қоймасын құр
   
4. 
   Көшеңдегі мектепке жасына дейінгі ер, қыз балалар тізімін жасап, олар туралы толық мәлімет жинап ДҚ құр.
   

А) білімділік – оқушыларды MS Access деректер қоймасының объектілерімен таныстыру.

Б) дамытушылық – жеке тұлғаны дамыту, оқу материалынң ең бастысын, мазмұнын ажырату, техника жетістіктерін пайдалана білуге үйрету.

В) тәрбиелік – оқушыларды компьютермен тиімді, ұқыпты, сауатты түрде жұмыс жасауға үйрету.

А) Оқушылармен амандасу, түгендеу

Б) Сабаққа әзірліктерін бақылау

В) Сабақтың мақсатын таныстыру.

11. 
    ОЖ дегеніміз? Ол не үшін қажет
    
12. 
    Қандай ОЖ лерді білеміз?
    
13. 
    Windows XP деген не?
    
14. 
    Жұмыс үстелі туралы не білеміз? Мысал келтір.
    
15. 
    ОЖ туралы не айта аламыз?
    

MS Access деректер қоймасы ақпаратты енгізу, сақтау, қарау, таңдау және басқару үшін арналған құралдар жиынынан тұрады. Бұл құралдарға кестелер, пішімдер, есеп берулер, сұратулар жатады.

Бос деректер қоймасын құрып алып, оған кестелерді, пішімдерді, есептерді және басқа объектілерді қосуыңызға болады.

MS Access –ті іске қосқанда диалог терезесі ашылады. Мұнда ДҚ құру н/е бұрыннан барын ашу ұсынылады. Жаңа ДҚ таңдап ОК басамыз.

1. 
   Файл-Создать командасын орында.
   
2. 
   Ашылған «Құрылу» диалог терезесінде «Деректер қоймасы» таңбашасын таңда. Экранда шебермен ұсынылған ДҚ тізімі пайда болады.
   
3. 
   Тізімнен сәйкес келетін ДҚ үлгісін таңда, ОҚ батырмасын басып ДҚ құру шеберән орында.
   
4. 
   Жаңа ДҚ файлы диалог терезесінде ашылған. Қапшық тізімінен құрылатын ДҚ-на орналастыратын қапшықты таңдап, Создать батырмасын бас.
   
5. 
   Терезеде шебер өзі құрған ДҚ қандай ақпараттан тұратынын хабарлайды. Осы диалог терезесінің төменгі жағында мына батырмалар бар:
   

• 
  Отмена – шебер жұмысын тоқтатады.
  
• 
  Назад – шебер жұмысының алдыңғы қадамына қайта келеді.
  
• 
  Далее – шебер жұмысының келесі қадамына барады.
  
• 
  Готово – орнатылған параметрлерімен ДҚ на шеберді жібереді.
  

6. 
   Жұмысты жалғастыру үшін Далее батырмасын басыңыз.
   

Компьютерде MS Access деректер қоймасының ашу, кесте құру, мәлімет енгізу арқылы жұмыстар жасау.

4. 
   Телефонды мекен-жайлық кітап
   
5. 
   Кітапханадағы оқулықтар жайлы
   
6. 
   Сынып оқушылары туралы мәлімет
   

MS Access саймандар панелі батырмалары қызметіне шолу жасайық:

Создать – жаңа ДҚ құру

Открыть – бар ДҚ ашады

Сохранить – ағымдағы объектіні сақтайды

Печать – құжатты баспаға жібереді

Формат по образцу – таңдалынған объект үшін ағымдағы пішімді көшіреді.

Анализ – ДҚ-ң кестелері құрылымын және таңдалынған объектілердің шапшаңдығын талдайды.

Свойства – таңдалған объектінің қасиеттер терезесін ашад.

Схема данных – кестелер арасындағы байланысты құрады және түзетеді.

Новый объект – ДҚ жаңа объект құрады.

Помощник – көмекші шақырады.

5. 
   Өз компьютеріңде балабақша деректер қоймасын құр
   
6. 
   Көшеңдегі мектепке жасына дейінгі ер, қыз балалар тізімін жасап, олар туралы толық мәлімет жинап ДҚ құр.
   

А) білімділік – оқушыларға вирус, антивирус деген не, компьютердің вирус жұқтыру белгілерін, антивирустық қауіпсіздік ережелерін ұғындыру.

Б) дамытушылық – жеке тұлғаны дамыту, оқу материалының ең бастысын, мазмұнын ажырату, техника жетістіктерін пайдалана білуге үйрету.

В) тәрбиелік – оқушыларды компьютермен тиімді, ұқыпты, сауатты түрде жұмыс жасауға үйрету.