Сабақтың тақырыбы : Сурет салудың әдіс тәсілдері. Жарық пен көлеңке Сабақтың мақсаты : тақырып бойынша түсінік беру

Сабақтың тақырыбы : Сурет салудың әдіс – тәсілдері. Жарық пен көлеңке

а) оқушылармен амандасу

б) сыныптың сабаққа қатысын тексеру

в) үй тапсырмасын тексеру

Жарық пен көлеңке бірнеше түрге бөлінеді:

Тағы да бір көлеңке , ол - дененің жазықтыққа құлай түскен көлеңкесі. Бұл көлеңке әрқашан да дененің өзінің көлеңкесінен қоюлау болады.

Дененің шеткі жағында ( көлеңке жағында) басқа денеге түскен жарықтың әсер етуінен пайда болатын әлсіз жарық рефлекс деп аталады.

Жарық пен көлеңке әдетте ашық ақшыл заттарда анық байқалады.. Ал түр – түс қоңыр , қоюлау заттарда онша көрінбейді.

Жарық көзінен сәуленің тік түскен жері ең жарық тұсы болып саналады.

Жарық сәулесі қиғаш түскен жерде әлсіз көлеңке пайда болады. Ал жарық мүлде түспеген жерде көлеңке жатады.

Сурет өнерінде бейнелеудің негізгі екі түрі бар, олар : сызықтық және реңдік бейнелеу. Бұлардың негізгісі - сызықтық бейнелеу. Өйткені , реңдік бейнелеу штрих немесе бояудың қоюлығымен бейнелеу сызықтық бейнелеуден кейін туады. Сызық немесе сызықтық бейнелеусіз суретті елестету мүмкін емес, сондықтан ол бейнелеу өнерінде басты рөл атқарады.

Әр заманда сызықтық бейнелеудің асқан шеберлері болды. Солардың ішінде атақты суретшілер : Леонардо да Винчи, Рафаель, Р. Гуттузо, П. Пикассо, Ә. Қастеев және қазақтың ұлы ғаламы Ш. Уәлиханов т.б. бар. Олар бір ғана сызықтық бейнелеумен бүкіл сурет болмысын,әдемі қимылды, көңіл күйді, философиялық ойды бере алатын.

Қазақ халқының аяулы ұлы, ғаламы суретші Ш. Уәлихановтың «Ата қаз», «Автопортрет», т.б еңбектері де аса жоғары кәсіби деңгейде орындалған. Әсіресе «автопортрет» еңбегіндегі пластикалық нәзік сызыққа бай, философиялық терең ойға құрылған, эстетикалық әсерлі туынды.

Штрих пен сызықты шатыстырмауымыз керек. Жоғары да айтқанымыздай, сызық қандайда бір заттың шекарасын түзсе, штрих сол заттың жарық, көлеңкесінің қоюлығын беріп, оның пішінін ашуға септігін тигізеді.

Штрих – көптеген қысқа сызықтардың жиынтығы. Оның бағыты бейнеленіп отырған заттың пішініне , оның бітіміне және үлкен кішілігіне байланысты болады.

Штрихтың бірнеше түрі бар , олар : бір бағыттағы түзу, кереге көз, көлбеу, доға тәрізді штрихтар т.б осының ішіндегі ең көп қолданылатыны – кереге көз штрихтар.

Тақырыпты бекіту : 1. Жарық пен көлеңкенің түрлерін ата.

2. Сурет өнеріндегі бейнелеу өнерінің негізгі екі түрін ата.

3. Сурет салғанда штрихтың рөлі қандай?

Үй тапсырмасы : Сызықтық бейнелеуге байланысты сурет салу

Қаралды _______________

______________2015 ж

Бейнелеу өнері 5 – сыныптар 27.10,2015 ж

а) оқушылармен амандасу

б) сыныптың сабаққа қатысын тексеру

в) үй тапсырмасын тексеру

Үңрірдегі тегіс емес қабырғасына аса тиянақты салынған бұл суреттер негізінен үш: сары, қызыл, қоңыр түстен тұрады. Осындай үш – төрт түспен салынған кескіндеме шығармалары сол дәуірге тән.

«Кескіндеме » сөзі орыстың «живо» және «писать» деген сөздерінен шыққан. Ал қазақшаға сөз бе сөз аударатын болсақ, ол «тірі жазу» немесе «өмірдегідей бейнелеу» деген мағынаны білдіреді.

Егер біз кез – келген затты шынайы бейнелегіміз келсе , графикалық (қарындашпен) суретпен – ақ бере аламыз. Оны тек кескіндемемен – бояу күшімен ғана көрсете аламыз. Сондықтан, кескіндемеде бояу негізгі бейнелеу құралы болып есептеледі.

Жалпы кескіндеме деп кез келген түрлі – түсті бояумен салынған шығарманы айтамыз.

Кескіндеме графикалық сурет сияқты түрлі сызқтармен, дақтармен жазылады. Кескіндемедегі сызықтардың сурет сызығынан айырмашылығы түрлі – түсті реңктерінде болады. Графикалық суретте заттың көлемін , оның неден жасалғанын сызық пен штрихтардың қоюлығы мен берсек , ал кескіндемеде бояулардың реңдерімен береміз.

Кескіндемеде шығарманың сәтті шығуы суретшінің шеберлігіне , техникасына байланысты болады.

Табиғатта негізінен бес бояу түрі бар. Олар : ақ, сары , қызыл , көк және қара. Бірақ бір бояудың өзінде қаншама реңк бар десеңізші! Қалған бояулардың бәрі , негізінен , осы түстердің қатысуымен жасалады. Кескіндемеде бояу жылы және суық түсті болып бөлінеді. Кейде осы түстердің кез келгені суық немесе жылы түске ауысып кетуі әбден мүмкін. Мысалы , жасыл бояуға сары түсті бояуды млырақ қоссақ , онда ол сарғыш жасыл болып жылы түске айналады. Ал қызыл түсті бояуға көкті қоссақ күлгін болып , қызыл түспен салыстырғанда суық түске ауысады.

Кескіндеме жазылған бояуына қарай бірнеше түрге бөлінеді.

1. Темпералық кескіндеме. Бұл кескіндеме аты айтып тұрғандай темпера бояуларымен салынады. Темпера бояулары негізінен эмульсиялық заттардың қосындысынан тұрады. Олар желім, ақуыз, май, жұмыртқаның сары уызы және сабын.

2.Майлы бояу кескіндемесі . Майлы бояу алғаш рет Х ғасырда шыққан , алайда сол кезде оны суретшілер кеңінен қолданып кете алмады. Майлы бояудың дәстүрге айналып , жапай қолданылуы ХV ғасырдан басталды. Қазақтан шыққан алғашқы суретші Ә. Қастеевтің, танымал суретшілеріміз С. Айтбаев , Н. Нұрмұханбетов , С. Мәмбеевтердің майлы бояумен салынған шығармалары Қазақстан бейнелеу өнерінің алтын қорына қосылып, халық мақтанышана айналды. Жалпы майлы бояумен кенептен басқа ағашқа, тақтаға , темірге жазуға болады.

3. Акварельдік кескіндеме . Бұл кескіндеме көбінесе қағазға ғана салынады. Акварель бояулары суға өте ерігіш , күмістей таза мөлдірлігімен ерекшеленеді. Акварельмен дымқыл тәсілде жазғанда суретшіден шапшаңдықты аталап етеді , өйткені бояу кеппей тұрып бір – бірімен араласуы керек, сол араласу арқылы өзімізге керекті түстерді табамыз. Акварель негізінен екі тәсілде : дымқыл немесе бояу дақтары арқылы жазылады.

4. Гуаштық кескін. Гуашь бюояуы тығыз , жылтырамайды. Акварель бояуы сияқты мөлдірлігі жоқ. Бұл бояумен кез келген түсті , газеттік , картон, орама қағаздарға салуға болады.

5. Мозайкалық кескіндеме. Ол ұсақ , түсті тастардан немесе смальтадан құралады. Осы ұсақ тастарды цемент балшықпен бекіте отырып , алдын ала дайындалған жоба бойынша мозайка жасалады.

6. Витражды кескіндеме . Бұл да өте ертеден келе жатқан өнер түрі. Витраж сөзі француздың «vitre» - «терезе әйнегі» деген сөзінен шыққан. Ол шытырлы әйнек немесе шытырлы сурет деген мағынаны білдіреді.

2. Кескіндеме қандай түрге бөлінеді?

3. Қазақ суретшілерінің атақты кескіндемелерін ата.

Үйге тапсырма : Акварель бояуымен кескіндеме орындау

Қаралды _______________

______________2015 ж

Бейнелеу өнері 5 – сыныптар 13.10,2015 ж

а) оқушылармен амандасу