Сабақтың тақырыбы: §11. Ядроның құрылысы мен қызметі. Хромосомалар. Сабақтың мақсаты

(Саңылауы,молекула алмасу жүреді) Нуклеоплазма Хромосома

немесе ядро шырыны

Ядрошық

Ішкі Сыртқы Саны 1-2,кейде 3-4,

Мембрана мембрана дөңгелек,сопақша денешік

РНҚ синтезінің орталығы

Тегіс Рибосомамен

қапталған

Хромосома дегеніміз-ДНҚ-ның жіпшелерінен тұратын созылыңқы тығыз денешік.

1-центромер

2-Хромосома иығы

3-жұп хроматидтер

4-ДНҚ жіпшесі

5-ақуыз
Хромосоманың құрамы:

─ДНҚ –тұқым қуалау ақпаратын сақтайды

─гистон-хромосомадағы құрылыс қызметін атқаратын нәруыз.Гистондар оң зарядталған негіздік нәруыз болғандықтан,ДНҚ молекуласымен берік байланыс түзеді.Сол себепті олар ДНҚ-ға өзінің жұмысын атқаруға мүмкіндік бермейді.Ол шиыршықталудың күрделенуіне жағдай жасайды.

─қышқыл нәруыз және өте аз мөлшерде РНҚ болады.
Хромосомалар жасуша циклінің кезеңі мен фазаларына байланысты құрылысын өзгертіп отырады.
Интерфазалық хроматин → Хромосомалар → нуклеосомдық жіпше(7 есе қысқарады) → хроматиндік фибрилла (40 есе қысқарады) → хромонема (5 есе қысқарады) → метафазалық хроматид

Әрбір организм өзіне тән жұп хромосома жиынтығынан (диплоидты жиынтық) тұрады.Ал осы организмдердің жыныс жасушаларында хромосомалар жиынтығы 2 есе аз,яғни жалғыз (гаплоидты) болады.

Белгілердің мағынасы

Америкалық ғалым Пол Берг 1972 жылы алғаш рет организмнен тыс (in vitro) жағдайда рекомбинатты ДНҚ-ны алған.Осылайша молекулалық биологияның жаңа саласы-генетикалық инженерияның іргесі қаланды.

Қазіргі уақытта бұл салада біраз жетістіктерге қол жетті.Мысалы . «Монсанта» деп аталатын ірі корпорациясының ғалымдары картоп өсімдігіне хитиназа ферментінің генін енгізген.Соның нәтижесінде , картоп колорадо қоңызымен зақымданбайды.

Сұрақтар:

1.Дөңгелек немесе сопақша формалы жасушаның ең ірі органоиды? Жауабы -ядро

2.Құрамында ДНҚ,гистон және аз мөлшерде РНҚ болатын Жауабы-хромосома

3.Біздің елімізде академик М.Ә.Айтхожиннің алғаш зерттеулерін бастаған ғылым саласы Жауабы-Генетикалық инженерия
Үш топ ядро,хромосома,генетикалық инженерия сөзіне ассоциация құрау .


V Рефлексия (2 мин)

Сабақтың сізге ұнаған және ұнамаған жақтары жайлы жазып ілу.