Сабақтың тақырыбы: Ақтамберді Сарыұлы «Балаларыма өсиет» өлеңі Оқу мақсаты

Көне түркі жазбалары және қазақ жазуы

• 
  Сөздің мағынасын анықтайды
  

Кестені жылдам толтырған топ мүшелері «Гол» деген белгі береді. Кестедегі сөзді дұрыс әрі уақытты тиімді пайдаланған топ өзара бағалау арқылы анықталады.

• 
  әдеби шығарманың жанрын, сюжеттік желісін,
  

Бұл сәулет өнерінің ортағасырлық ескерткіші қай өңірде?

Өлеңде сөз болатын дариялар қазір қалай аталады?

«Киелі, қасиетті» деген сөздер қандай ой тастайды?

Этномәдениетіміздің тарихынан сыр шертетін ғимарат туралы не білеміз?

Ғимарат кімнің құрметіне тұрғызылған?

Ел арасында Ахмет Йасауи мен тарихи ескерткіштің бой көтеруі туралы қандай аңыздар мен әңгімелер бар?

Ертеде Оқыс, Яқсарт – Жейхун, Сейхун,

Түріктер бұл екеуін дария дейтін.

Киелі сол екі су жағасында

Табасың қасиетті бабаң бейітін.

2-тапсырма. ББТЗО кестесін толтыр. (Жауап беруді талап ететін сұрақтарды жазу)

Б	Б	Т	З	О
А.Йасауи туралы мен не білемін?	А.Йасауи туралы нені білгім келеді?	А.Йасауи туралы ақпаратты мен қайдан таба аламын?	А.Йасауи туралы нені зерделеу керек?	Одан әрі не істеу керек?

Сабақ тақырыбы мен мақсатын болжап айтады, бағалау критерийлерін бірлесіп құрастырады.

1.Ахмет Йасауи хикметтерінің тақырыбы қандай?

2. Қандай ой айтылған ?

С тобы шығарманың сюжеті мен құрылымдық ерекшелігіне түсінік береді.

D тобы қорытынды ой айтып, сараптама жасайды.
2-тапсырма. Ахмет Йасауидің «Даналық кітабы» туралы берілген мәліметтермен танысып, түйінді сөздерді пайдаланып, шығарманың эпилогын өсиет түрінде жазады.

Топтық бағалау.

Бағалау критерийі	Дескриптор
Әдеби шығарманың жанрын, сюжеттік желісін, эпилог, прологтарды анықтайды	Суреттерді үзіндімен ұштастырады
	Сұрақтарға жауап береді.
	ББТЗО кестесін толтырады
	Шығарма мазмұнына шолу жасайды
	Шығарма сюжетіне мен құрылымындағы ерекшеліктерге түсінік береді
	Өсиет түрінде хикметтің эпилогын жазады.

Байқағаным.............. Білгенім................... Түйгенім...................

• 
  Ахмет Йасауидің өмірі мен шығармашылығын зерттеп оқыңыз;
  

* Ақтамберді жыраудың шығармашылық сарындары ерлікке, батырлыққа үндеу екенін пайымдай алады, толғау мазмұны мен мағынасын аша отырып, болашақ ұрпаққа айтар насихатын ұғынады.

* Ақтамберді өмір сүрген заманды, халық арманын, жаугершілік заман кезеңіне автор атынан талдау жасай алады.

* Автордың арман-мүддесінің жырдағы көріністеріне баға бере алады, тілдік қолданыстарға талдау жасайды.

• 
  Шығарманың тілдік құрылымын жан-жақты талдай алады;
  
• 
  Үзінділерден психологиялық синтаксистік параллелизмді, теңеулерді ажырата алады;
  

• 
  Толғау туралы ойыңыз қандай?
  

• 
  Тыңдағаныңыз бен оқығаныңызды қалай байланыстырар едіңіз?
  
• 
  Қандай әсер алдыңыз?
  

Әр топ шығармадан үзінді таңдап алып, сол үзінділерге тақырып қояды.Оқушылар топтың таңдаған нақты тақырыптарын дәптерлеріне жазып алады. Әр топ таңдаған шығарма үзіндісін өңдеп газет бетіне жариялайтын мәлімет жазады.

1. Кейбіреуі: «Қосымша» әдісі арқылы кітаптан үзіндінің біреуін алып, жұппен сөздік құрады (жырдағы сөз тіркестерінің мағынасын ашатын) сөздік қор ұсынуы керек.

2.Көпшілігі: Құрған жоспарлары бойынша шағын әңгіме құрастырып, топта тыңдайды, автор атынан талдау жасай алады. Ақтамберді жырау сұрай арнау сияқты көркемдік тәсілді ұтымды пайдаланған. Оның "Күлдір-күлдір кісінетіп" толғауынан:

 Кіреуке тон киер ме екенбіз?!

– деген жолдар арқылы өлеңнің әсерлілік қуатын күшейткен, әрі "к" дыбысын қайталай қолдану нәтижесінде өлеңнің саздылығын үдеткен. Жыраулар психологиялық синтаксистік параллелизмді де шеберлікпен қолданған.

Топ мүшелері бір жұмысты сынып алдына шығарады. Әр топтан бір оқушы өз әңгімесін оқиды. Сынып оқушылары ең үздік әңгімені «4 – 3 – 2 – 1» әдісіне сүйеніп газет бетіне жариялауға таңдап алады.Таңдалған жұмыс сынып бөлмесінің қабырғасына ілінеді.

Оқушылар алдыңғы бөлінген топтарымен отырады. Әр топқа тапсырма нұсқасы таратылады. «Кадроплан» әдіс-тәсілі бойынша жұпқа үлестірме қағаздағы «1, 2, 3» сандары беріледі. Төртінші оқушыға сан берілмейді. Ол оқушы топтың спикері болады. Спикер тапсырманың орындалу барысын қадағалап, топ мүшелерінің айтқан ойларын жазып алып отырады.

«1» нөмірлі жұп толғау үзінділерінен оқырманға ой туғызатын «тірек сөздерді» теріп жазады.

«2» нөмірлі жұп толғау үзінділерін тарихи оқиғалармен байланыстырып, толғау үзіндісін өз сөзімен әсерлі сипаттап жеткізеді.

«3» нөмірлі жұп толғаудың өзіне ұнаған тұстарын өңдеп, қарасөзбен жазады.

Топ спикерлері «Сіздердің пікірлеріңіз бойынша» тәсілі негізінде топ мүшелерінің тапсырмаларын сараптап, тақырып бойынша қорытынды ойларын айтады.

Оқушыларға толғау үзінділері таратылады.Үзінділерді суреттермен сәйкестендіпу арқылы автордың ойын анықтайды, шығарма үзінділерімен байланыстырады. Суретке байланысты туған жаңа сөздер мен сөз тіркестерінің мағынасын ашады.

«Екі жұлдыз, бір ұсыныс»

• 
  Мен нені үйрендім?
  
• 
  Маған не жеңіл болды?
  
• 
  Маған не қиын болып көрінді?
  
• 
  Менің келесі сабақта нені білгім келеді?
  

8.4.2.1 - сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану.

- Адамзаттық құндылықтың қазіргі сипаты қалай деп ойлайсың?

- Болашақта құндылықтар әлеміне қандай үлес қосамын деп ойлайсың?

- Жалпы адамгершілік құндылықтар жайлы гуманитарлық бағыттағы барлық салалар, яғни философия, психология, мәдениеттану, әлеуметтану, эстетика, этика және педагогика ғылымдары кеңінен қарастырады. Құндылықтарға бейімделу, оны бойына сіңіру жеке тұлғаны қалыптастырушы негізгі факторлардың бірі болып табылады. Әлем сахнасындағы кез келген ұлт пен ұлыстың руханияты, мәдениеті басқа халықтармен салыстырғанда өзіндік ерекшелік пен айырмашылыққа толы құндылықтарға ие. Құндылық, соның ішінде әсіресе рухани құндылық ұғымы үлкен мән мен маңызға ие.

Рухани құндылық ғасырлар бойына дүниетаным мен дәстүр негізінде үздіксіз қалыптаса отырып атадан балаға, яғни ұрпақтан ұрпаққа мұра ретінде берілетін баға жетпес асыл қазыналардың бірі.

1. Сұхбаттағы автор көзқарасынан нені аңғаруға болады? Неліктен өзекті тақырып ретінде адамгершілік құндылықтарды алып отыр?

2. Сұхбат берушінің экспресивті-эмоционалды сөздерінен нені аңғаруға болады?

1. Айтылған пікірлердің мағыналық және эмоциялық айырмашығына не әсер етті?

2. Сөйлеушінің көңіл күйін, өз көзқарасын білдіруін интонация қалай көрсете алды?

Бүгінгі сабақтағы 3 маңызды…

Бүгін біз … туралы таныстық

Біз … сәтті орындай алдық

Біз … жұппен жақсы орындай алдық

Біз ... туралы көбірек білгіміз келеді

талқылау), құрылымын

салыстыра талдайды

Тезистік жоспар құрады

Сауатты көркем жазады

1

• 
  Шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтайды;
  
• 
  Шығармада көтерілген мәселелерді ұлттық мүдде тұрғысынан ашады.
  

• 
  Шығармадағы көтерілген мәселелер арқылы заман көрінісін сипаттайды.
  

• 
  Мәтінді талдап, ұлттық мүдде тұрғысынан өз көзқарасын білдіреді.
  

«Миға шабуыл»

Оқушылар жырау мен жыршыға қатысты сөздерді тақтаға кезекпен жазып шығады.

Жырау	Жыршы

1-тапсырма «Еркін жауап» стратегиясы ТЖ.

Оқушылар алдын ала берілген тапсырма бойынша Шалкиіздің өмірі туралы оқып келеді. Топтар таратылған сұрақтарға ауызша жауап береді.

1-топ.

- Қай бидің ақылшысы болған?

2-топ.

- Жырау әскери жорықтармен қай жерлерді аралайды?

3-топ.

- Жыраудың басқа қандай толғауларын білесіңдер?

4-топ.

- Шалкиіз шығармалары алғаш қағаз бетіне қашан түсті?

2-тапсырма Ж.,ЖЖ.

Мұғалім толғау жолдарын оқушыларға бөліп береді. Әр топ өзіне берілген үзіндіні төмендегі кесте бойынша талдайды.

3-тапсырма ТЖ.

Шалкиіз жырау «Би Темірге бірінші толғауы»

Тақырыбы
Идеясы
Көтерілген мәселелер
Заман көрінісі
Жаңа сөздер

Әр топтан 1 спикер жұмыстарының нәтижесін айтып, өзге топ мүшелеріне таныстырады. Мұғалім таңдап алған 4 оқушы өз топтарының бағалаушысы болып, жұмыстарын бағалайды. Басқалар бағалаушыны бағалайды.

ПОПС формуласы Ж.

«Менің ойымша, ұлттық мүдде тұрғысынан келгенде, толғаудың идеясы мен пафосы ... ».

«Себебі, мен оны былай түсіндірер едім...»

«Оны мен мына мысалдармен дәлелдей аламын...»

«Осыған байланысты мен мынадай қорытынды шешімге келдім...»

• 
  Шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтайды;
  
• 
  Шығармада көтерілген мәселелерді ұлттық мүдде тұрғысынан ашады.
  

• 
  Шығармадағы көтерілген мәселелер арқылы заман көрінісін сипаттайды.
  

• 
  Мәтінді талдап, ұлттық мүдде тұрғысынан өз көзқарасын білдіреді.
  

Басы

Оқушылар «Қазақ хандығы» киносынан Шалкиіз жыраудың дүниеге келген кезін, сол кездегі заман көрінісін көріп, кинодан алған әсерімен бөліседі. /7-бөлім 10:36 - 14:42/

Топқа бөлу «Менің тобым»

Мұғалім 4 оқушыны таңдап алып тақтаға шығарады. Музыка ойнап тұрады, музыка тоқтағанша оқушылар жылдам өз тобын жинайды. Тақтаға оқушыларды бір-бірден шығарулары керек. Оқушылар сабақ тақырыбы, мақсаты, бағалау критерийлерімен танысады.

«Миға шабуыл»

Оқушылар жырау мен жыршыға қатысты сөздерді тақтаға кезекпен жазып шығады.

1-тапсырма «Еркін жауап» стратегиясы ТЖ.

Оқушылар алдын ала берілген тапсырма бойынша Шалкиіздің өмірі туралы оқып келеді. Топтар таратылған сұрақтарға ауызша жауап береді.

1-топ.

- Қай бидің ақылшысы болған?

2-топ.

- Жырау әскери жорықтармен қай жерлерді аралайды?

3-топ.

- Жыраудың басқа қандай толғауларын білесіңдер?

4-топ.

- Шалкиіз шығармалары алғаш қағаз бетіне қашан түсті?

2-тапсырма Ж.,ЖЖ.

Мұғалім толғау жолдарын оқушыларға бөліп береді. Әр топ өзіне берілген үзіндіні төмендегі кесте бойынша талдайды.

3-тапсырма ТЖ.

Шалкиіз жырау «Би Темірге бірінші толғауы»

Тақырыбы
Идеясы
Көтерілген мәселелер
Заман көрінісі
Жаңа сөздер

Әр топтан 1 спикер жұмыстарының нәтижесін айтып, өзге топ мүшелеріне таныстырады. Мұғалім таңдап алған 4 оқушы өз топтарының бағалаушысы болып, жұмыстарын бағалайды. Басқалар бағалаушыны бағалайды.

«Менің ойымша, ұлттық мүдде тұрғысынан келгенде, толғаудың идеясы мен пафосы ... ».

«Себебі, мен оны былай түсіндірер едім...»

«Оны мен мына мысалдармен дәлелдей аламын...»

«Осыған байланысты мен мынадай қорытынды шешімге келдім...»

Кәсіп пен еңбек

Басым бөлігі: мәтіннен қажетті ақпаратты тауып, жауап береді;

Кейбірі: мәтіндегі ойды қорытындылап пікір білдіреді.

Сұрақтарға тыңдалым мәтіні бойынша жауап береді;

Мәтіндегі ойға жеке көзқарасын білдіреді.

Спектр үшін жіпті, тақтаны көрсетіп тұратын стрелкаларды пайдаланыңыз; қарама-қарсы қабырғаларға пікірлердің екі ең шеткі нүктелерін орналастырыңыз.

Тұжырым: Бүгінгі заманда жұмысқа орналасу қиын.

Осы тапсырмадан соң, сабақтың тақырыбын анықтайды.

Мұғалім оқушылармен бірге оқу мақсаттары мен бағалау критерийлерін бірге талқылайды.

Мұғалім оқушыларға жұмысқа орналасуға қатысты әрекеттер жазылған бірнеше қима қағаздарды үлестіреді. Оқушылар әрекеттерді дұрыс ретімен орналастырып, үдерісті әңгімелеп береді.

Жұмысқа орналасу үшін жасалатын әрекеттерді дұрыс ретімен орналастырып, үдерісті әңгімелеп беріңіз.

Мұғалім оқушыларға бейнематериалды қосып, тыңдалым мәтінін тыңдатады. Оқушыларға осы тыңдалым бойынша перифраза арқылы құрылған сұрақтарды береді. Мұғалім перифраз жасаудың тәсілдерін ескеріп, басқа да сұрақтар құрастыра алады.

Оқушылар осы сұрақтарға мәтін бойынша жауап береді.

1-тапсырма.

Бейнематериалды тыңдап, сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Бейнематериалдағы қағидалар кімдерге арналған?

2. Мамандар неліктен бір орында ұзақ тұрақтамауға кеңес береді?

3. Қызметке тұрушы туралы алғашқы көзқарасты не қалыптастырады?

4. Қызметке орналасуда қандай әрекет ең пайдасыз?

5. Жұмыс берушілер қызметкерге зәру екенін көбіне қайда жариялайды?

6. Түйіндемені жіберген фирма бірден хабарласа ма?

7. Қызметке тұруда қандай әрекет жағымды нәтижеге әкеледі?

8. Жұмысқа орналасуға қатысты қандай кеңестер берілді?

2-тапсырма.

Оқушылар тыңдалым мәтінін бойынша ой тұжырымдап, жеке көзқарасын ПОПС формуласы арқылы білдіреді.

• 
  Сіздің ойыңызша, ұсынылған кеңестер жұмысқа орналасуда пайдалы ма? Неліктен?
  
• 
  Сіздің пікіріңізше, қай кеңес ең пайдалы?
  

Мұғалім оқушыларға бірнеше комикстердің суреттерін береді. Оқушылар осы комикстерді өздері сөйлетулері керек. Ол үшін тыңдалымдағы ақпараттарды, ұсынылған мақал-мәтелдерді қолданулары керек.

Төмендегі комикстерге қарап, «Менің жұмысқа орналасудағы талпынысым» тақырыбында шағын әңгіме құрап, әңгімелеп бер.

Мақал-мәтелдер:

• 
  Еңбек — ширатады.
  

• 
  Күшіңе сенбе,
  

• 
  Еңбек ет те, міндет ет.
  
• 
  Ер дәулеті — еңбек.
  
• 
  Бір еңбектің — бір рахаты бар.
  

• 
  Комикстерге сай әңгіме құрайды;
  
• 
  тақырыпты ашады;
  
• 
  мақал-мәтелдерді орынды қолданады.
  

Мұғалім тақтаға «нысананы» іледі. Оқушылар сабақ туралы пікірлерін «нысанаға» белгілеп, рефлексия береді.

тын уақыт

«Жорға сұрақтар»

1. 
   Көркем шығарманың кіріспесі қалай аталады? (пролог)
   
2. 
   Ақын қай өлкені «Үш қиян» дейді? (Батыс өлкесін)
   
3. 
   «Майлы қиян» қай жер? (Маңғыстау бойы)
   
4. 
   Көркем шығарманы қорытындылайтын компонент (эпилог)
   
5. 
   Азапқа толы аяқ жетпейтін жер? (қиян)
   
6. 
   «Көрші» сөзінің синонимі? (қоңсы)
   

1-тапсырма. Ж.

төмендегі кестені толтырады.

«Дұрыс-бұрыс» кестесін толтырыңыз.

«Ой күмбезі»

«Ой қазығы» - «Үш қиянда» айтылған ойдың негізгі сөзін табыңыздар;

«Ой желісі» - негізгі сөзден өрбитін ой-пікірді жұпта талдап, ментальді карта толтырыңыздар;

«Ой өрімі» - жұптағы оқушылардың пікірлері мен ой түйіндерінтопта жинақтаңыздар.

«Ой күмбезі» - негізгі ойдың маңызы мен мәнін ашып, оның қажеттілігі мен орнына баға беріп, ой күмбезін тұрғызыңыздар.

Топтар жұмыстарын бір-бірінің жұмыстарын алмасып оқып танысады. Сынып барлық топтың жұмысын жинақтап, бір үлкен күмбез тұрғызады.

3-тапсырмаТЖ.«Жағдаятты бірігіп шешу»

Бағалау парағы

Сынып оқушылары жұппен «Мен қауіп еткеннен айтамын» тақырыбында екі минуттық шешендік сөз дайындайды. Шешендік сөз жұпта, топта тыңдалады. Топ мүшелері үздік деп таныған оқушы сөзі «Автор орындығында» тыңдалады.

Тыңдалым мәтініндегі астарлы ойды түсінеді.

Негізгі ойды анықтайды.

Тақырып қояды.

• 
  әңгімелердегі ортақ ұқсастықты жазады;
  
• 
  мәтінге тақырып қояды;
  
• 
  негізгі ойын анықтайды.
  

• 
  Жұмыс берушімен сұхбаттасу барысында болған қызықты оқиғалар туралы естіп көрдің бе?
  
• 
  Арманыңдағы жұмысқа қол жеткізу үшін не істер едің?
  

Үш кейіпкердің әңгімесіндегі ортақ ұқсастықты тауып жазыңыз.

• 
  Мәтінге тақырыбып қойыңыз.
  
• 
  Мәтін нені мақсат етеді? (Қандай мақсатта жазылған?)
  
• 
  Мәтін нені үйретеді?
  
  

• 
  Кейіпкерлердің қалай жұмысқа орналасқанын жазады;
  
• 
  әңгімелердегі ортақ ұқсастықты жазады;
  
• 
  мәтінге тақырып қояды;
  
• 
  негізгі ойын анықтайды.
  

Оқушылар тыңдалым негізінде ереже құрап жазады. Ережелерді маңыздылығына байланысты орналастарады.

• 
  Кейіпкерлердің оқиғасын негізге ала отырып, жұмыс берушімен сұхбаттасу кезінде орындауға тиіс ережелер құрап көріңіз.
  
• 
  Ережелерді маңыздылығына байланысты орналастырады.
  

Оқушылар сұрақтарға сүйеніп, кері байланыс береді.

тақырыбы

Ой шақыру

Топтарға Мұрат ақынның бала кезіндегі өлеңдері таратылады. Оқушылар оқып, келешекте Мұрат Мөңкеұлының қандай ақын болатынын сөзіне қарап болжап, кластер құрады.

1-топ

Мұраттың он екі жастағы кезі болса керек. Туыстас ағайынның бір үйір жылқысы ауа жайылып кетеді де, соны тауып келуге Мұратты жұмсайды, еңбегіне тай мінгізетін болады. Шаруаға онша қыры жоқ Мұрат үш-төрт күннен кейін:

– Таба алмадым, – деп қайтып келеді.

Бұған ренжіген ағайын:

– Әй, сорлы бала, сен бұл қырсыздығыңнан жарымассың, сенен күдерімді үздім, – дейді.

Сонда Мұрат қысылмай:

– Аға-еке, бұл баладан күдер үзбе,

Онан да мінгізетін тайыңды ізде.

Инша Алла ризықтан кенде болман,

Келіппін дүнияға қоңыр күзде.

Кесірін қысырақтың айғырдан көр,

Жылқысын қайырмаған сылбырдан көр.

Баланы қуантқаннан кемімессің,

Құдайым қабыл етсін, ақымды бер, – дейді.

Әрі құдайынан қорыққан, әрі Мұраттың сөзінен сескенген ағайыны тай мінгізіп құтылады. «Жылқысын қайырмаған сылбырдан көр» деп отырғаны – жылқыны бақтырып қойғаны әлгі ағайын адамының туған інісі екен.

2-топ

Мұраттың он үш жасар кезі екен. Бірде үйге келсе, былқып піскен етке тап болады. Матай ауылда жоқ болса керек, жеңгелері Мұраттың алдына табақ тартып:

– Ал, қайным, осыған бірдеңе деп жіберші, – дейді. Мұрат жеңгелерінің көңілін қимай:

– Ас берсе Сағира мен Қайша берсін,

Жей алмай май табағын қайта берсін.

Қонағы ат тұяғы жеткен жерде

Аузынан суы құрып айт аберсін, – дейді.

Жеңгелері дән риза болады. Сағира – өзінің туған жеңгесі, Матайдың әйелі, Қайша – көрші жеңгелерінің бірі.

• 
  «Зар заман» дегенді қалай түсінесіздер?
  
• 
  «Зар заман» ақындары жайлы не білесіздер?
  

2-тапсырма «Ойлан. Жұптас. Бөліс.» Ж.ЖЖ.ТЖ.

• 
  Оқушыларға зар заман ақындары жайлы Уикипедиядан ықшамдалып алынған ақпарат таратылады. Олар ақпаратты оқып, кестенің үшінші бөлігін тезис түрінде толтырады.
  
• 
  Жұпта сұрақтар қойып, өз жауаптарымен бөліседі.
  
• 
  Жақсартылған жаңа жауаптарын топта айтады.
  

Оқушылар «Үш қиян» толғауының 9-сынып хрестоматиясында берілген бөлімдерін (25,26,27,28,30,31,32) оқиды. «Үштік сұхбат» жүргізеді.  

А тобы өлең жанры, мазмұнына қысқаша шолу жасайды

В тобы сұрақтар қояды.

1.«Үш қиян» толғауының тақырыбы қандай?

2. Толғауда көтерілген басты мәселе не?

3. Автор өлең арқылы қандай идея айтпақ болған?

С тобы түйінді пікір айтып,сараптама жасайды.
Оқушылар тапсырмаға қалыптастырушы бағалау критерийлерін өздері құрастырады және бағалау критерийі бойынша бірін-бірі бағалайды.

Кәсіп пен еңбек. Болашақ мамандықтары

• 
  Мәтін мазмұнын түсінеді;
  
• 
  Мәтін мазмұны бойынша сұрақ құрайды;
  
• 
  Сұрақ құрауда перифраз тәсілдерін тиімді қолданады.
  

Бағалау критерийлері

• 
  Мәтін мазмұнын түсінеді;
  
• 
  Фразаларды қай қадам екенін анықтайды;
  
• 
  Сұрақ құрайды;
  
• 
  Сұрақты перифраза тәсілі арқылы құрайды.
  

Талқылау сұрақтары:

• 
  Бизнеспен айналысу үшін адамның бойында қандай қасиеттер болу керек?
  
• 
  Бизнес жасауда қандай қадамдарды орындау керек?
  
• 
  Сенің таныстарыңның арасында бизнеспен айналысатын адамдар бар ма?
  

Оқылым алдында мұғалім перифраз жасаудың тәсілдерін оқушылардың естеріне түсіреді.

Оқушылар осы тәсілдерге мысал келтіреді.

1.Сөйлемдегі сөз формасын басқа сөз табына алмастыру. Мысалы: зат есім → етістік, зат есім → сын есім, т.б.

2. Синонимдерді қолдану.

3. Сандар мен пайыздық көрсеткіші өзге формаға ауыстыру.

4. Бірінші жақтан үшінші жаққа немесе үшінші жақтан бірінші жаққа алмастыру (ырықсыз етіске алмастыру).

5. Анықтама берудің әртүрлі құрылымдарын пайдалану.

7. Сөйлем құрлымын өзгерту және байланыстырушы сөздерді өзге түрлерін қолдану.

Оқылым тапсырмасы.

Мұғалім оқушыларға оқылым мәтінін ұсынады. Оқушылар мәтінді оқып, фразалардың бизнестің қай қадамына жататын анықтайды.

Мәтін бойынша перифраза тәсілдерін қолданып, сұрақ құрайды.

Бизнес, бизнес-жоспар, бизнес-ой (бизнес идея), бизнес жоспарды құрау,клиентпен жұмыс.

жоспарды құрау,клиентпен жұмыс.

Тапсырма. Төмендегі фразалар бизнестің қай қадамына жататынын анықтаңыз.

• 
  Мен бәлішті жақсы пісіремін, соны сатсам қалай болар екен?
  
• 
  Біздің кәсіпорынның мақсаты – сапалы қызмет көрсету.
  
• 
  Бұл жобаны іске асыру үшін 500$ қаржы қажет.
  
• 
  Клиенттерге шайхананың теңіз жағасында орналасқаны қатты ұнайды.
  
• 
  Бұл бизнес маған лайық, себебі, мен тігін тігуді жақсы көремін.
  
• 
  Көп клиенттерді біздегі тиімді баға қызықтырады.
  
• 
  Менің бұл жобамнан 1000$ пайда түседі.
  
• 
  Бұл жерде адамдар көп жиналады екен, сондықтан офисті осы жерде ашу керек.
  
• 
  Ауылдан тері әкеліп, илеп тон тіксем бе екен?
  
• 
  Менің үйіме жақын жерде дәріхана жоқ екен, егер мен ашсам...
  
• 
  Менің клиенттерім 18-25 жас аралығындағы жас қыздар.
  
• 
  Клиенттер біздің мейрамханаға көбіне сенбі, жексенбі күндері келгенді ұнатады.
  
• 
  Біздің клиенттерге қызмет көрсету ұнайды.
  
• 
  Бұл бизнес жоба 5 жылға созылады.
  
• 
  Қазақтың ою-өрнектерін салып, әдемі орамалдар тіксем...
  
• 
  Бұл бизнесті жүзеге асыруға қаладағы халық саны кедергі болып тұр.
  

Перифраза тәсілдерін орынды қолданып, мәтін бойынша бес сұрақ құрайды.

«Сұрақтар қобдишасы».

Оқушылар мәтін бойынша құраған сұрақтарды қобдишаға салады, оқушылар шеңбер бойымен отырып, бір сұрақтан суырады және жауап береді.

Дескриптор.

• 
  Мәтін мазмұнын түсінеді;
  
• 
  Фразаларды қай қадам екенін анықтайды;
  
• 
  Сұрақ құрайды;
  
• 
  Сұрақты перифраза тәсілі арқылы құрайды.
  

Оқылымнан кейінгі тапсырма.

Мұғалім оқушыларға шығармашылық тапсырма ұсынады. Оқушылар мәтінді негізге алып, жұпта бизнес жоспар жасайды.

Жұпта бірлесе бизнес жоспар құрып көріңіз.

• 
  Немен айналысу? (нені шығару, ұсыну) (тауар, қызмет түрлері);
  
• 
  Кімге шығару?
  
• 
  Қанша шығару?
  
• 
  Тұтынушылар кімдер?
  
• 
  Оларды не қызықтырады?
  
• 
  Қанша пайда әкеледі?
  

Оқушыларға аяқталмаған сөйлемдер ұсынылады. Оқушылар осы сөйлемдерді өздері толықтырып, бүгінгі сабаққа кері байланыс береді.

Рефлексия парағы

Кәсіп пен еңбек. Болашақ мамандықтары

Мәтін мазмұнын түсінеді;

көтерілген мәселені анықтайды;

мәтіннің құрылымдық бөліктерін ажыратып, тақырып қояды.

• 
  Мәтіннің құрылымдық бөліктерін ажырата алады;
  
• 
  соған сай тақырып қояды;
  
• 
  тыңдалым бойынша сұрақтарға жауап береді
  

• 
  Көп уақытын қайда өткізеді?
  
• 
  Жұмыс күні неден басталады?
  
• 
  Оған қандай талаптар қойылады?
  
• 
  Нені өте жақсы жасауы керек?
  
• 
  Сырт-келбеті қандай болуы керек?
  
• 
  Сенің ойыңша, олар қандай сөздерді өте жиі қолданады?
  

Мұғалім оқушыларға тыңдалым мәтінінің бірінші және соңғы сөйлемін оқиды. Оқушылар мәтіннің не туралы екеніне болжам жасайды.

Мұғалім оқушыларға С.Мұқановтың «Аспаз» әңгімесінен алынған үзіндіні тыңдалым мәтіні ретінде ұсынады. Оқушылар мәтінді тыңдайды, тыңдалым бойынша тапсырмаларды орындайды. Мұғалім мәтінді дауыстап, екі рет оқиды.

1. 
   Мәтінді тыңдап, мәтін бөліктерін ажыратып, тақырып қойыңыз.
   

   Кіріспе бөлім
   Негізгі бөлім
   Қорытынды бөлім

2. 
   Сұрақтарға жауап беріңіз.
   

• 
  Мәтін не туралы?
  
• 
  Әңгімеде қандай тарихи кезең туралы баяндалады?
  
• 
  Бұл тарихи кезеңдегі кейіпкердің рөлі қандай болды?
  
• 
  Тыңдалым мәтініндегі төмендегі сөздердің мағынасын, тыңдалымдағы қолданысын түсіндіріңіз.
  

• 
  «Туған жердің топырағына өскен дән өзге дәннен дәмді болады екен» деген кейіпкердің сөзін түсіндіріп көріңіз.
  
• 
  Мәтіннің түйінін анықтап, айтыңыз.
  

Бүгін де ол дағдылы кезінде оянса, көшедегі қатты гүрілдеген тракторлардың дауысы естілді. Дәметкеннің есіне түсе кетті: тың көтеруге келе жатқан көп трактор, жуық арада осы тұстан өтетін, ол әуелі немересі – Күнжаннан, одан кейін МТС директоры Ержанов Байназардан естіген. Оның қызметі – осы ауылдағы МТС-тың тракторлар ремонтын жасаушыларға ас пісіру.

Мұғалім жұптағы оқушыларға тоңазытқыштың суретін ұсынады. Оқушылар осы тоңазытқышқа шикі тағамдардың атауын жазады.

Осы жазбаны келесі жұппен ауысады.

Осы тізімдегі тағамдардан ас дайындайды. Астың дайындалу барысын түсіндіріп жазады.

Ол үшін тыңдалымдағы өздері мәтінін түсіндірген сөздерді орынды қолданады.

Тапсырманы орындап болған соң, оқушылар парақтарын қайта ауыстырады. Бір-біріне кері байланыс береді.

«Аспазға пікір»

• 
  Тағамың өте дәмді көрінеді
  
• 
  Тамағыңды жеуге асықпын
  
• 
  Тағамыңа өзгеріс енгізуге кеңес беремін.
  
• 
  Менің ойымша, тағамда дәрумендер өте көп
  
• 
  Тағамдағы жемістер мен көкөністер маған аса ұнамайды
  
• 
  Тағамның тамаша шыққанына сенімдімін.
  
• 
  Тағам адам ағзасына өте пайдалы.
  
• 
  Мен бұл тағамды кешкі асқа жер едім.
  
• 
  Тағамды жеймін, бірақ кей қоспаларды басқамен алмастырар едім.
  

ӘТН8.1.1.1- сөз тіркесінің байланысу тәсілдері мен түрлері, есімді, етістікті сөз тіркестерін ажырату.

Оқушылардың көпшілігі орындай алады: Тілдік құралдарды қолданып, тезис жазады.

Оқушылардың кейбірі орындай алады: Публицистикалық және ғылыми стиль ерекшеліктерін анықтайды.

Ғылыми және публицистикалық стильдерге тән тілдік құралдарды табады

Қолданылған тілдік құралдарға түсінік береді

Сөз тіркесінің байланысу тәсілдерін мәтіннен алынған дәйексөздер мен үзінділер арқылы көрсетеді.

Психологиялық ахуал орнату.

«Қызық екен!» әдісі

Оқушылар ай фазалары жазылған қиындыларды әр топ алып оқиды.

Жаңа Ай

Жаңа Ай- бұл айдың мүлдем көрінбей қалатын кезеңі, бұл кезде кемуші айдан өсуші айға ауысым процесі өтеді. Біраз жылдық тәжірибе бойынша бұл кезеңде адам бойында энергия таусылып, потенциал жоғарылайды.

Толған Ай- бұл айдың дөңгелек шар тәрізді пішіндес тиолықтай жарқырауы, бұл кезде өсуші айдан кемуші айға ауысым процесі өтеді. Біраз жылдық тәжірибе бойынша бұл кезеңде адам бойында энергия біршама көтеріліп, керісінше потенциал азаяды.

Өсуші Ай

Біраз жылдық тәжірибе бойынша бұл кезеңде адам бойында энергия толып, астралдық информация көбейеді. Бұл кез жақсылықтың бастауы болып табылады.

Кемуші Ай

Бұл кезең ғалымдардың айтуы бойынша адам бойындағы энергия толықтай таусылып, дем алуға жақындауы болып табылады.

Мұғалім оқу мақсаты мен бағалау критерийін таныстырады.

Үй тапсырмасын сұрау, тексеру.

«Динамика», «Статистика» әдісі арқылы үй тапсырмасын пысықтау.

-динамика қозғалады;

-статистика жауап береді;

Мұғалім оқу мақсаты мен бағалау критерийін таныстырады.

Оқылым

Ой түрткі сұрақтар.

1.Неліктен адамдарды «аспан әлемі» қызықтыра бастады?

2.Атақты астрономдардың қандай еңбектерін білесің?

-көтерілген мәселені анықтайды;

-сұрақтарға жауап береді;

Тілдік бағдармен танысу.

Аннотация» латын тілінен аударғанда «annotatie» - «ескертпе» деген мағына береді, кітаптың, мақаланың мазмұнын, саяси-идеялық бағытын, құндылығын түсіндіретін қысқаша сипаттама».

Тезис –белгілі бір мәселе туралы қысқаша түрде баяндалған қағида

Анықтама бұрышына ілу.

Жазылым

5-тапсырма: Мәтінді оқып, сөз тіркестерін тауып жазу.

-ақпараттардан тезис құрастырамын;

-сөз тіркесінің байланысу тәсілдерін білемін;

3 негізгі ақпарат.

2 маңызды ақпарат

1 қорытынды