Сабақтың тақырыбы: Қазақтың ұлттық бас киімі сәукеле. Сабақтың мақсаты

1. 
   Оқушыларға қазақтың ұлттық бас киімдері туралы мағлұматтар беру.
   
2. 
   Оқушыларға ұлттық өнерді меңгертіп, логикалық ойлау қабілетін дамытып, ой-өрісін кеңейту.
   
3. 
   Ұлтымызға деген оқушылардың сүйіспеншілігін арттырып, салт-дәстүрімізді құрметтеуге, нақтылыққа, ұқыптылыққа, шыдамдылыққа тәрбиелеу.
   

перфакарталар, бағалау тақтасы, интерактивті тақта.

сантиметрлік өлшем, сызғыш, асыл тастар т.б.

1. 
   Иық бұйымдарына не жатады?
   
2. 
   Көйлек қандай бөлшектерден тұрады?
   
3. 
   Қолдануына қарай бұйымдар қандай түрге бөлінеді?
   
4. 
   Әшекей түрлеріне не жатады?
   
5. 
   Камзолды қандай матадан дайындайды?
   
6. 
   Камзол қандай өрнектермен, әшекей түрлерімен орындалады?
   

Жұмбақтар айтып жарысу

1. 
   Жарқылдаған қос қылыш,
   

(қайшы)

2. 
   Жағасы бар басы жоқ,
   

(көйлек)

3. 
   Кигізіп ап ұзын жіпті көзіне,
   

(ине)

4. 
   Өзі жалаңаш жүреді,
   

(тігін машинасы)

Тірек сөз (30 сек)

1. 
   Сәукеле
   
2. 
   Қасаба
   
3. 
   Тақия
   
4. 
   Бөрік
   
5. 
   Кимешек
   
6. 
   Айыр қалпақ
   
7. 
   Қалпақ
   

Осы жеті тірек сөзіне сипаттама беру (5-7 мин.)

1. 
   Сәукелені ұзатылатын қыздар киген.
   
2. 
   Қасаба - әйелдер киетін сәнді бас киім.
   
3. 
   Тақия қазақ бас киімдерінің ішіндегі ең көп тарағаны.
   
4. 
   Бөрік ұлттық бас киімдерінің ішіндегі ең әдемісі болып келеді, ұлдар да, қыздар да киеді.
   
5. 
   Кимешек – қазақ әйелдерінің бас киімі.
   
6. 
   Айыр қалпақ аты айтып тұрғандай, оның етегі екі айыр болып келеді.
   
7. 
   Қалпақ тек ерлер киетін бас киім.
   

Сәукеле – қызды ұзатқанда киетін аса қымбат, бағалы, кәделі әрі әсем бас киім. Жалпы қазақтар сәукелені, басқа да бас киімдерді сәндік үшін ғана кимеген. Олардың әрқайсысының ұлтымыздың парасатын, тәрбиесін, әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін көрсететін мән-мағынасы болған. Ұлы дала заңы бойынша көшпенділер адам баласын фәниге келтіретін, ошақ отын қорғаушы ретінде әйелдерді құрмет тұтқан. Олар құдайдың, табиғаттың, адамдардың алдында да ерлермен тең дәрежеде болған. Біздің аруларымыздың ғажап бас киімі сәукеле осы замандардан бастау алған сияқты. Оның биіктігі мен сәнделуі күнмен шағылысқан заңғар тау шыңдарын елестетеді.

Сәукеле 70 см биік, дөңгелек, қазақ сән-салтанатымен өрнектелген, дөңгелек төбе жағына қарай жіңішкере береді. Ол тәж, төбе, құлақбау және артқыбау деген негізгі бөліктерден тұрады.

Сәукелені өте шебер әйелдер ғана тігеді.

«Көріп алсаң көріктіні,

Таңдап алсаң тектіні,

Сонда көңілің толмай ма?» - деп Абай атамыз айтқандай, тектілікке аса мән берген халқымыз қалыңдықтың шыққан тегін, дәрежесін осы сәукелеге қарап бағалаған. ХІХ ғасырдың алғашқы жартысында Кіші жүздің Байсақалы атты байы мен Орта жүздің Сапақ байы құда болыпты. Байсақал құдаларына қызының сәукелесін жіберіп: «Басқа ештеңе сұрамаймын, тек осы сәукеленің бағасын өздері есептеп берсе болды», - депті. Сәукеленің бағасы: «Бес жүз байтал екен, сондықтан қызының қалың малы бес жүз жылқы болсын» - деп шешкен екен. Дәстүр бойынша сәукеле тек ұзатылатын қыздарға ғана кигізіледі, оны айырбастамайды, кие тұруға да беруге болмайды. Сәукеле деген сөз – сау келе жатыр деген сөзден алынған деседі.


В

А
Сәукелені пішу үшін қабырғалары тең бүйірлі үшбұрыш сызамыз. Осы жерде математика пәнінің мұғалімі Оразбаева Пердегүл түсіндіріп өтеді. Екі қабырғасы тең үшбұрыш тең бүйірлі үшбұрыш деп аталады. Үшбұрыш ОВ биіктігі оның медианасы, бисектрисасы болады. Медиана дегеніміз төбесінен түсірілген кесінді табанын қақ бөледі. АО=ОС.

С

С

1. 
   Сәукеле деген сөз қандай сөзден шықты?
   

Б) әдемі болғаны үшін

В) биік болғаны үшін

2. Сәукеленің құны қай ғасырда жүз жылқының құнына тең болды?

А) ХХ ғасырда

Б) ХІХ ғасырда

В) ХV ғасырда

3. Бөрікті қай мезгілде киген?

А) жазда, күзде.

Б) қыста, көктемде.

В) күзде, көктемде.

4. Сәукелені неліктен асыл тастармен, лағылдармен сәндеді?

А) көз тимеу үшін

Б) сұлу көріну үшін

В) ұзату үшін

5. Қасабаны кімдер киген?

А) ұлдар

Б) қыздар

В) келіншектер

6. Қыздар тақиясына міндетті түрде не тағылған?

А) үкі

Б) кесте

7. Бөрікті қандай теріден тігеді?

А) құндыздан, кәмшәттан, сусардан.

Б) құндыздан, матадан.

В) драптан, сусардан.
V. Сабақты қорытындылау. Бағалау.

Партаның қатар саны	1		2		3
	оң	сол	Оң	сол	оң	сол
1-қатар
2-қатар
3-қатар
4-қатар
5-қатар

1. Байқау

2. 
   Бекіту
   
3. 
   Есте сақтау
   

Сәукеленің шығу тарихы туралы іздену.