Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы, Тұрмағамбет ауылы,
Т.Ізтілеуов атындағы №29 қазақ орта мектебінің
химия – биология пәндері мұғалімі
Жақанова Нұргүл
Сабақтың тақырыбы: Галогендер. Хлор
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушыларға галогендердің, хлордың периодтық жүйедегі орны, қасиеттері, қолданылуы туралы мағлұмат беру.
Дамытушылық: оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту. Химиялық тәжірибелер арқылы теория мен практиканы ұштастыру.
Тәрбиелік: оқушыларды топпен жұмыс жасауға қалыптастыру, пәнге қызығушылығын арттыру.
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың әдісі: дәріс – сұхбат, түсіндіру, өзіндік жұмыс, тәжірибе.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, таратпалар, тұз қышқылы, металл үлгілері
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу, топқа бөлу.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
І топ: SO2 алынуы, қасиеттері. Күкірт қышқылының қолданылуы.
ІІ топ: SO3 қасиеттері. Күкірт қышқылының қасиеттері.
ІІІ. Жаңа сабақ
«Қызығушылығын ояту» Сөзжұмбақ шешу.
«Мағынаны тану»
І топ «Галогендердің периодтық жүйедегі орны»
ІІ топ «Хлордың периодтық жүйедегі орны»
ҮІІА топшасы элементтерінің қасиеттері
Қасиеттері
|
F
|
Cl
|
Br
|
I
|
At
|
Реттік нөмірі
|
9
|
17
|
35
|
53
|
85
|
Салыстырмалы атомдық массасы, м.а.б
|
18,998
|
35,453
|
79,904
|
126,90
|
209,99
|
Валенттік электрондары
|
2s2 2p5
|
3s2 3p5
|
4s2 4p5
|
5s2 5p5
|
6s2 6p5
|
Атом радиусы, нм
|
0.064
|
0.099
|
0.114
|
0.133
|
-
|
Салыстырмалы электртерістігі
|
4.10
|
2.83
|
2.74
|
2.21
|
1.90
|
Физикалық күйі
|
Ашық жасыл газ
|
Сары жасыл газ
|
Қызыл қоңыр сұйық
|
Қара күлгін крист.
|
Қара көкшіл крист.
|
Балқу температурасы, Со
|
-219,6
|
-101,0
|
-7,3
|
113,6
|
227
|
Қайнау температурасы, Со
|
-188,1
|
-34,1
|
59,2
|
185,5
|
317
|
Хлордың табиғатта кездесуі:
Табиғатта тек қосылыс түрінде кездеседі (жер қыртысындағы үлесі 0,2% )
Физикалық қасиеттері. Хлор – белсенді элемент. Ауадан 2,5 есе ауыр. 1VН2О : 2,5V Cl
Химиялық қасиеттері. Күн сәулесі әсерінен хлор сутекпен қопарылыс түзе әрекеттеседі:
H2 + Cl2 = 2HCl
2Sb + 5Cl2 = 2SbCl5
Cu + Cl2 = CuCl2
2Fe + 3Cl2 = 2FeCl3
2Na + Cl2 = 2NaCl
Қолданылуы.
Хлор – маталарды ағартуда, ағартқыш әк, тұз қышқылын алуда, ауылшаруашылығы зиянкестеріне қарсы күресте пайдаланылатын заттарды алуға, ауыз суын тазартуда қолданылады. Хлорды уландырғыш заттар алуда да қолданылады: Фосген СОCl2, иприт (С2 Н4 Cl)2 S, хлорпикрин CCl3 NO2 т.б (видео көру)
Алынуы. Алғаш рет 1774ж швед химигі К.Шееле тұз қышқылымен МnО2 – ге әсер етіп алды.
Зертханада.
МnО2 + 4HCl = MnCl2 + Cl2↑ +2H2 O
16HCl + 2KMnO4 = 2MnCl2 + 5Cl2↑ +8H2 O + 2KCl
6HCl + KClO3 = KCl + 3Cl2↑ +3H2 O
СaОCl2 + 2HCl = CaCl2 + Cl2↑ +H2 O
Өнеркәсіпте.
2NaCl + 2H2 O → H2 ↑ + Cl2↑ + 2NaOH
Хлорсутек, тұзқышқылы және хлоридтер. HCl – өткір иісті, тыныс алу жолдарын тітіркендіретін газ. Ауадан 1,26 есе ауыр. Суда жақсы ериді. Оның судағы ерітіндісі тұз қышқылы деп аталады.
Алынуы. NaCl + H2 SO4 = NaHSO4 + HCl
NaHSO4 + NaCl = Na2 SO4 + HCl
H2 + Cl2 = 2HCl
Химиялық қасиеттері.
Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2 ↑
MgO + 2HCl = MgCl2 + H2 O
NaOH + HCl = NaCl + H2 O
AgNO3 + HCl = AgCl↓ + HNO3
Тұз қышқылының тұздары хлоридтер деп аталады.
AgNO3 + HCl = AgCl↓ + HNO3
Қысқартылған иондық теңдеуі:
Cl- + Ag+ = AgCl↓
NaCl – тамақ өнеркәсібінде қолданылады.
KCl – маңызды минералды тыңайтқыш
ZnCl2 – ерітіндісін теміржол шпалдарына сіңіріп, шіруден сақтау үшін, сондай – ақ дәнекерлеу кезінде қолданылады.
CaCl2 – суытқыш қоспа дайындауға қажет. Сусыз CaCl2 газдарды кептіру үшін қолданылады.
ІІІ. «Ой толғаныс»
І топ. NaCl → Cl2 → HCl → AgCl
ІІ топ. NaCl → Cl2 → HCl → Cl2 → FeCl3
Семантикалық карта
Хлор қосылыстары
|
HCl
|
KCl
|
COCl2
|
CaF2
|
NaCl
|
KClO3
|
Ас тұзы
|
|
|
|
|
|
|
Бертолле тұзы
|
|
|
|
|
|
|
Фосген
|
|
|
|
|
|
|
Хлорсутек
|
|
|
|
|
|
|
Балқытқыш шпат
|
|
|
|
|
|
|
Сильвин
|
|
|
|
|
|
|
IV. Қорытынды
V. Бағалау
VІ. Үйге: §8.20, 8.21
Бағалау парағы
Тапсырма
|
1. Үй тапсырмасы
|
2. Жаңа сабақ
|
3. Реакция теңдеулерін жазу
|
4. Топ басшылар сайысы
|
5. Семантикалық карта
|
Қорытынды баға
|
1.
|
|
|
|
|
|
|
2.
|
|
|
|
|
|
|
3.
|
|
|
|
|
|
|
4.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |