Сабақтың тақырыбы: Кіріспе. Әдебиет өнердің бір саласы Сабақтың мақсаты: Білімділік

1. 
   Ғабит Мүсірепов «Жаңа достар» туралы түсінік.
   

Шоқанның өмірі мен шығармашылығы жайлы оқушылар өздер жазады.

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

1. 
   Топтық жұмыс:
   

• 
  Әңгіме бойынша семантикалық карта толтыру.
  

• 
  Диалог деген не? сахналап көр.
  

• 
  Әңгіменің әр бөліміне ат қойыңдар. Портреттерді табыңдар.
  

2. 
   Сэнкуэн әдісі
   

1. 
   Зат есім. Шоқан.
   
2. 
   Екі сын есім. Мейірімді, өнертанығыш.
   
3. 
   Синоним. Шоқан, Мұхаммед – Қанафия.
   
4. 
   Төрт етістік. Кездесті, қорғады, уәде берді, киім берді.
   
5. 
   Сөйлем құрау. Шоқан – қазақтың жарық жұлдызы.
   

1. 
   Бала Шоқанның өнерге қызығушылығы болашақ өміріне қалай әсер етті?
   
2. 
   Шоқан бабамыздың өмірінен үлгі алуға бола ма?
   

«Шоқандай болғым келеді». Шығарма жазу.

«Шоқандай болғым келеді». Шығарма жазу.

Қажымұқан туралы оқушылар өздерінің білгендерін жазады.

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Жазушының өмірі туралы мәлімет.

• 
  Қалмақан 1903 жылы Қызылорда облысы Шиелі ауданына қарасты «Қарғалы» деген жерде туған.
  
• 
  Қызылорда облысы Шиелі ауданына қарасты «Қарғалы» деген жерде мектеп үйі бар.
  
• 
  Балаларға арнап өлеңдер мен әңгімелер жазған.
  
• 
  «Өміртайдың ауылы», «Тапқыш», «Тәтті қауын», «Амантай» т.б. әңгімелері бар.
  
• 
  «Мың бір түнді» ең алғаш аударған.
  
• 
  «Қажымұқан» хикаяты француз күрестен дүние жүзінің чемпионы Қажымұқан Мұңайтпасовтың өміріне арнаған.
  

1. 
   Мәтінді бөлінген бөлімдер бойынша топтарға бөлу және оқу.
   

• 
  Қар күреген бала,
  
• 
  Жаяу сүйреген шана.
  

• 
  Ұлы Петрдің қаласы.
  

• 
  Парижде.
  

Мұқанның балалық шағы қайда және қандай жағдайда өтті.

Отыз пұт май қатырған кеспекті бала шанаға қалай салды?

Мұқан бір шан шөпті бай үйіне қалай жеткізді?

Мұқанның ерекше күшін байқап, оған достық көмекке келгендер кімдер?

Лебедев мектебі Мұқанға нелерді үйретті?

Париж қаласында Ресейден келген балуандар қандай өнер көрсетті?

Қазақтың ата – анаға мейірімді болу өнегесі шығармада қалай берілген?

1.Мұқанның мінез – құлқын, сыртқы түрін шығармадан іріктеп алып, балуанның өсу жолына жоспар жасап, жазба түрде мінездеме беріңдер.

2. « Шана сүйреген Мұқан» деген көріністі жазып, әңгімелеп беріңдер.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

« Шана сүйреген Мұқан» деген тақырыпта шағын шығарма жазыңдар.

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Сабақ эпиграфы: Дейсіңдер – ау Қасымның несі басым?

Қасым солай болмаса несі Қасым?

Ақынмын деп қопаңдап жүргендердің

Әммесінен Қасымның десі басым.

1. 
   Тірек сызба арқылы ақын өміріне, шығармашылығына шолу.
   

Соғысқа қатысқан «Орал» «Құпия қыз»

«Мен «Бикеш»

Табиғат «Естай –

бөбегі». Қорлығайын».

• 
  Лирика түрі –
  
• 
  Тақырыбы –
  
• 
  Идеясы –
  
• 
  Лирикалық кейіпкерге мінездеме беру
  

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей

• 
  Өлеңді мәнерлеп оқу, мазмұнын айту.
  

• 
  Өлең құрылысына талдау.
  

• 
  Ақынның поэтикалық тіліне талдау.
  

• 
  «Өлді деуге бола ма ойлаңдаршы»... атты эссе жазу.
  

Балалар біз бүгін не білдік, не үйрендік?

Инсерт әдісі
Білемін	Мен үшін жаңалық	Білгім келеді

1. Қ. Аманжолов «Дауыл» өлеңді жаттау.

2. ойтолғау жазу.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5 «Ә»

3. Күні, айы, жылы: 06.03.2015ж

4. Тоқсан: ІІІ

5. Мұғалім: Юнусова Жұлдызай

Сабақтың тақырыбы: Ж. Молдағалиев «Ар- ұят туралы»

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік : ақын жайлы білетін мәліметтерді тыңдай отырып жаңа мағлуматтар алуына жағдай жасау, «Ар – ұят туралы» өлеңінің тақырыбы мен идеясын ашу.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: өз бетінше талдау , зеріттеу жұмыстарына машықтанып, түйінді ой, өзіндік пікір қалыптастыруына жағдай жасау.
Сабақтың типі: дамыта оқыту технологиясының білім жүйесі, сын тұлғасынан ойлау.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ – жауап, ұжымдық, проблема туғызу, даралау, интеграциялау.

Сабақтың көрнекілігі: суреттер, плакат, карта, кітаптар, графопроектор.

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география, сурет, мүсін өнері.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Қ. Аманжолов «Дауыл» өлеңді жаттау.

2. Ойтолғау жазу.
ІІІ. Білім тексеру:

Топтастыру әдісі:

Ар – ұят туралы оқушылар өздерінің білгендерін жазады.

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Жазушының өмірі туралы мәлімет.

• 
  Жұбан Молағалиев 1920 жылы Батыс Қазақстан облысы Сайқұдық деген жерде туған.
  
• 
  Орал ауыл шаруашылық техникумында оқыған.
  
• 
  1940 – 1947 дейін әскер қатарында болған.
  
• 
  «Мен қазақпын деп аталатын поэмасымен қазақ әдебиетінің ірі тұлғасына айналған.
  

• 
  Өлеңді мәнерлеп оқу.
  
• 
  Өлеңді компазициясына орай:
  

• 
  Өлеңді тұтас оқып , өз сөздеріңмен әңгімелеп беріңдер.
  
• 
  Ақын осы өлең арқылы не айтқысы келді?
  

Салыстыру арқылы дәлелдеу.

1. Ж. Молдағалиев «Ар- ұят туралы» өлеңді жаттау

1. 
   Ж. Молдағалиев «Ар – ұят туралы» .
   

«Сабалақ» өлеңінің әр шумағын мәнерлеп, әр шумақтың мазмұнын түсіне оқыту.

1. 
   Өлеңнің тақырыбын ажырат.
   

2. 
   Соғыс болып жатқан жерді ата. (аңырақай даласы)
   
3. 
   Ақын соғысты қай шумақта, қалай сипаттаған?
   

1. 
   Әбілмәмбет қандай күй кешті? Қандай шешімге келді?
   
2. 
   Көмекке келген жас жігітке сипаттама бер.
   

• 
  Жеңіл шидем шапан киген.
  
• 
  Қабағы түйілген.
  
• 
  Қолында қаруы бар.
  
• 
  Астында құстай ұшқан тұлпар.
  
• 
  Қара мұртты.
  
• 
  Соңында ерген қол.
  
• 
  Аққан жұлдыз сияқты.
  
• 
  «Абылайлап!»ұрандаған.
  

1. 
   Сүңгі – қару түрі 2.Байрақ – ту
   

1. 
   Құзғын – өлікті аңдыған құстар
   
2. 
   Ойрат – қалмақтар
   

1. 
   «Қанды соғыс»
   
2. 
   «Келген күш»
   
3. 
   «Алғашқы танысу»
   
4. 
   «Арман»
   

1. 
   Бағалау:
   
2. 
   Үй тапсырмасын беру.
   

1. 
   Сөз өнері дегеніміз не?
   
2. 
   Әдебиеттегі тип пен түр деп нені айтамыз?
   
3. 
   Лирика, лирикалық өлең туралы не білеміз?
   
4. 
   Осы уақытқа дейінгі шығармалардан кейіптеу туралы не айтуға болады?
   
5. 
   Пейзаж дегеніміз не?
   
6. 
   Мұқағалидің табиғат туралы өлеңдерін кім атай алады?
   
7. 
   Қандай жыр – жинақтарын білесіңдер?
   

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:
1. Мұқағали Мақатаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы әдеби білім беру.

(1931-1976)

ХХ ғасырдың екінші жартысында қазақ поэзиясының дамуына үлкен үлес қосқан ақиық ақын Мұқағали Мақатаев Алматы облысы, Райымбек ауданына қарасты Қарасаз аулында 1931 жылы 9 ақпанда дүниеге келген. Балалық шағы сұрапыл соғыс жылдарына тұстас келді.

Мұқағали – жыр еліне ауыз әдебиетінің мөлдірінен сусындап, ұлы Абайдың тереңіне бойлап, өзіне дейінгі ақындарды пір тұтып, орыс пен еуропа, шығыс әдебиеттерінен тәлім алып келген ақын.

Оқырман ақынның кез келген өлеңін бейтарап, салқын оқи алмайды. М.Мақатаев өзінің естелігінде былай деп жазыпты: «Егер бір кездерде менің өмірім, шығармашылығым әлдекімнің көңілін аударса, оларға былай дер едім:

• 
  Менің қымбатты достарым! Егер сіздер шынымен менің өмірбаянымды, шығармашылығымды зерттемек болсаңдар, онда мен не жазсам, соның бәрін түгел оқып шығуды ұмытпағайсыздар. Мені өз өлеңдерімнен бөліп қарамауларыңызды өтінемін. Естеріңізде болсын, менің өлеңім жеке тұрғанда түк те емес. Біріктіріп қарағанда ол поэма іспетті. Басы және аяғы бар. Ол кейде күлімдеген, кейде түңілген жанымның құдды дауысындай... Жанымның мұңы мен қуанышы, бәрі сонда. Солар басқа жүректерге өз сәулесін түсіруге тиіс деп ойлаймын. 14 ақпан, 1976 ж».
  

2. Ой шақыру стратегиясы бойынша ақын өмірі жайлы әңгімелесу.

Ақын 1931-1976

Поэма, жинақ

«Барлығы да Сүлеймен,

сендердікі» Нағиман.

«Мен таулықпын» Мақатай, Тиін.

«Қайырлы түн»

1. 
   «Фантазия» өлеңін мәнерлеп оқу.
   
2. 
   Сөздікпен жұмыс:
   

Ақын ертегідегі қиял мен бүгінгі шындықты қалай байланыстырған?

Өздерің бұрын оқыған қиял – ғажайып ертегілерді естеріңе түсіріңдер.

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

Салыстыру арқылы дәлелдеу.

1. М. Мақатаев « Фантазия » өлеңін жаттау.

8. 
   Сөз өнері дегеніміз не?
   
9. 
   Әдебиеттегі тип пен түр деп нені айтамыз?
   
10. 
    Лирика, лирикалық өлең туралы не білеміз?
    
11. 
    Осы уақытқа дейінгі шығармалардан кейіптеу туралы не айтуға болады?
    
12. 
    Пейзаж дегеніміз не?
    
13. 
    Мұқағалидің табиғат туралы өлеңдерін кім атай алады?
    
14. 
    Қандай жыр – жинақтарын білесіңдер?
    

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. «Барлығы да сендердікі»

Үлестірмені тарату.

• 
  Өлеңді мәнерлеп оқу.
  
• 
  Мәтінен түсініксіз қиын сөздерді тауып, талдау жасау.
  

• 
  Өлең мәтінінен не түсіндік?
  
• 
  Хантәңірі қалай суреттеледі?
  

3. 
   «Мен таулықпын» өлеңі туралы мәлімет.
   

4. 
   Өлең мәтінін мәнерлеп оқып беру.
   
5. 
   Бір – екі оқушыға мәтінді оқыту.
   
6. 
   Түсініксіз сөздерге талдау жасау.
   
7. 
   Өлеңдегі бейнелі сөздерді дәптерге жазу.
   

Бірінші өлеңнен не ұқтық? (таратылған үлестірмелер арқылы жауап беру.

«Ата ұрпақтар тағдыры», «Барлығын табыстаймыз», «Болашақты жалғайтын – болашағымыз. Сөздерінің мағынасын сұрау.

Екінші өлеңде тау ұлында болуға тиісті қандай қасиеттерді аңғаруға болады?

Ақын осы өлең арқылы не айтқысы келді?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

«Тау баласы» деген тақырыпқа суретті пайдалана отырып, шағын шығарма жазу.

1. М.Мақатаев «Мен таулықпын» өлеңін жаттау.

1. С.Жүнісов« Ақырғы бәйге»

1. 
   Ақан сері өмірі туралы не білеміз?
   
2. 
   Неге Ақанды сері деп атған?
   
3. 
   Сал, сері деген не?
   
4. 
   Ақан серіден басқа қандай серілік құрған ақын -жырауларды білесіңдер?
   
   
   

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру




V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Сәкен Жүнісовтың өмірі жайлы мәлімет.

• 
  1934 жылы Көкшетауда дүниеге келген.
  
• 
  Көрнекті жазушы, белгілі драматург.
  
• 
  Романдары: «Жапандағы жалғыз үй», «Ақан сері»
  
• 
  Хикаяты: «Заманай мен Аманай»
  

2.Ой шақыру стратегиясы бойынша Ақан сері өмірі туралы мәлімет беру.

саяткер құсбегі

3. Жазушы Сәкен Жүнісовтің «Ақан сері» романынан алынып отырған бұл үзіндіден атақты әнші, ақын, сазгер, саяткер, құсбегі Ақан сері мен Құлагер тағдырының ең бір күрделі де қайжылы кезімен танысасыңдар.

Оқиға Ереймен өңіріндегі атақты паң Нұрмағанбет болыстың тоқсанға келіп өлген әкесі Сағанайға берген асында болғандықтан әңгіменің өзегі нақты тарихи оқиғаға құралған.

Сұрақ жауап:

• 
  Күреңбай сыншы «Мынау бір пырақ екен» дегенде, ол Құлагердің қандай сипаттарына сүйеніп айтты.
  
• 
  Ат үстінде неше түрлі өнер көрсетіп, сырнай тартып жүрген бала кім?
  
• 
  Мөңкеге Ақан неге «Байқа бала Құлагерді тым қыспа, шаң қаптырып топ ортасына, ыққа түсе көрме, жел жағында отыр» деді?
  

Мәтінмен жұмыс.

• 
  Үзіндіні бөлімдерге бөліп,әр бөлімге тақырып қойып, жоспар құрыңдар.
  
• 
  Үзіндідегі сыншылық өнер, той жаршысының өнері, атбегі баланың өнері сияқты қазақтың ұлттық өнерінің әрбірін жекелей сипаттап жазыңдар.
  
• 
  Шығарманың тіліне көңіл аударыңдар. Жазушы қолданған үздік эпитет, теңеу, метафораларды дәптерге жазу.
  
• 
  Мертіккен Құлагердің және Ақанның трагедиялық жан – күйін жазушы қалай суреттеген? Тауып оқу және жаттап алу.
  

1. С.Жүнісов« Ақырғы бәйге» түсінік айту