Сабақтың тақырыбы: Кіріспе. Әдебиет өнердің бір саласы Сабақтың мақсаты: Білімділік

6. 
   Жұмбақтарды оқып, олардың тақырыбын, нені танытатындығын айтыңдар.
   
7. 
   Жұмбақтың қысқа да, ұзын да болатынын, оны біреу айтып, енді біреу шешу керектігін ескеріңдер.
   
8. 
   Жұмбақ болған нәрселерді екінші бір затқа теңеп ұқсатып, қарама – қарсы қойып айтқан сөздерге мысал келтіріңдер.
   
9. 
   Өздерің жұмбақ құрастырыңдар.
   

1. 
   Бағалау
   
1. 
   Үй тапсырмасын беру.
   

2.23-24 – беттегі жұмбақтарды жаттау.

1. Жұмбақ туралы түсінік

2.23-24 – беттегі жұмбақтарды жаттау.

ІІІ. Білім тексеру:

1. 
   Жұмбақ дегеніміз не?
   
2. 
   Жұмбақтар қалай пайда болған?
   
3. 
   Жұмбақ болатын заттар нелер?
   
4. 
   Жұмбақтардың тақырыбы қандай болады?
   
5. 
   Жұмбақтарды қалай құрастыруға болады?
   

Ертегілер ауыз әдебиетінің ең көне жанрына жатады. бұларда көбінесе өмірде сирек кездесетін немесе мүлде кездеспейтін, ойдан шығарылған оқиғалар баяндалады. Ол ауызша айтылып, ел есінде ғасырлар бойы сақталып, ұрпақтан – ұрпаққа ауысып біздің дәуірімізге жеткен. Әр кезеңде ертегі айтушылар өз жандарынан ертегі мазмұнына жаңа оқиғалар қосқан. Сөйтіп ол үнемі жаңарып, толықтырылып, жетілдіріліп отырған.

Халық ерте кезде-ақ әрқашан зұлымдықты әділеттік жеңеді, адам табиғаттың асау сырларын біліп, қолдана алатын болады деп сенген. Жақсы өмірді аңсаған қашықтарға тез жетуді, ғажап күшті болуды, көкке ұшуды, жер асатына түсіп, асыл қазынасын алып, пайдалануды армандаған. Соның бәрі ертегілерге арқау болған. Сондықтан да ертегілерде халық қиялы, арманы, даналығы ғасырлар бойы жинақталған өмір тәжірибесі бар. Ертегілердің үш түрі бар. Олар:

1. Хайуанаттар туралы ертегілер

2. Қиял – ғажайып ертегілер

3. Шыншыл ертегілер

Хайуанаттар туралы ертегідегі негізгі кейіпкерлер аң, құс, үй жануарлары болады. Алайда олар адамға тән қасиеттер иесі болып суреттеледі де, сол арқылы сұм, қиянатшыл, дөрекі, қу мінез құлықтар әшкереленеді, еңбексүйгіштікті, батылдықты, адалдықты сүйсіне әңгімелейді.

Ал қиял – ғажайып ертегілерде ер жүрек, батыр адамдардың басынан кешкен сан алуан ерлік оқиғалар баяндалады. Олар жеті басты дәумен, жалмауызбен, небір құбыжықтармен күрес үстінде бар асыл қасиеттерімен көрінеді. Олар көкке ұшады, жер астына түседі, теңіздерден өтеді, азабы мол ғажайып оқиғаларды ақыл, айла – тәсілін асырып, жеңіп отырады. Осы жолда оларға Желаяқ, Таусоғар, Саққұлақ, Самрұқ құс, Қарлығаш сияқты ізгі ниетті жандар болысады, ақылды ат, алып құстар жәрдемдеседі.

1. 
   Ертегілерде нелер баяндалады?
   
2. 
   Ертегілер бізге қалай жеткен?
   
3. 
   Ертегілердің қанша түрі бар?
   
4. 
   Хайуанаттар туралы ертегілер деген не?
   
5. 
   Қиял – ғажайып ертегілер деген не?
   

1. 
   Топпен жұмыс.
   

• 
  Хайуанаттар туралы ертегілерден үзінді айту.
  

• 
  Қиял – ғажайып ертегілерден үзінді айту
  

ІІІ топ

• 
  Шыншыл ертегілерден үзінді айту.
  

2. Қалаған ертегі оқып келу

2. Қалаған ертегі оқып келу

1. 
   Ертегілерде нелер баяндалады?
   
2. 
   Ертегілер бізге қалай жеткен?
   
3. 
   Ертегілердің қанша түрі бар?
   
4. 
   Хайуанаттар туралы ертегілер деген не?
   
5. 
   Қиял – ғажайып ертегілер деген не?
   
6. 
   Ер Төстік ертегісі қандай ертегіге жатады?
   

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

* Жоспар құру. Осы жоспар бойынша бөлімдерге бөлу.

1. Ер Төстіктің дүниеге келуі

2. Өрмек тоқып отырған кемпір

3.Ер Төстіктің ағаларын іздеуі

4.Ерназардың ұлдарының елге келуі

5. Ерназардың келін алуы

6. Бекторының тұсау құруы

7. Ерназардың жалмауыз кемпірдің құрсауына түсуі

8.Ер Төстіктің достары

9.Жер асты оқиғасы

10.Кенжекейдің ақылы

11.ЕрТөстіктің әкесін құтқаруы

* Ерназардың тоғыз ұлына келін іздеген жерін тауып оқу.

* Кенжекейдің Ер Төстік туралы жаман ойлап, зарлана бастаған жерін тауып оқу.
VІ. Түсінік тексеру:

Топтастыру стратегиясы:
жанашыр

адал
қайырымды мейірімді

айлалы кішіпейіл

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

1. Ер Төстіктің көмекшілеріне сипаттама жасаңдар

2. Ертегіден халық тұмысына, сенім – нанымына байланысты әдет – ғұрып, салт – сана көріністерін тауып, әңгімелеңдер.

3. Ертегінің ұнаған жері туралы шығарма жазыңдар.

4.Ертегі кейіпкерлерінің суретін салыңдар.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1.Ер Төстік ертегісі туралы түсінік

2. ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.


Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5

3.Күні, айы, жылы: 27 қыркүйек

4.Тоқсан: І

5.Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: «Аяз би» ертегісі, мазмұны

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға «Аяз би» ертегісі туралы түсінік беру, мазмұны мен құрылымын талдату.

2.Тәрбиелік: оқушыларды қайырымдылыққа, мейірімділікке, адамгершілікке, татулыққа, еңбекті сүюге тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: Оқушылардың логикалық ойын кеңейту, сөйлеу мәдениетін арттыру, сөздік қорларын молайту, шығармашылық қабілетін ұштау.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: ойын сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: талдау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару


ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1.Ер Төстік ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.
ІІІ. Білім тексеру:

1. Ер Төстіктің ертегінің ұнаған жері туралы шығарма жазыңдар.

2. Ер Төстіктің ертегі кейіпкерлерінің суретін салыңдар.
ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

* Сабақтың шарты : Сабақ негізінен үш ойыншымен жүргізіледі. Қалған оқушылар сарапшылар болып табылады.

Бірінші ойыншыға:

1. 
   Уәзірлер не үшін Жаманда адамның жаманы деп шешті?
   
2. 
   Хан уәзірлерімен келісіп, Жаманның әйелін алу үшін Жаманды қайда жұмсайды?
   

1. 
   Уәзірлер не үшін құстың жаманы деп қырғауылды таңдады?
   
2. 
   Хан Жаманды қайда көшіріп жібереді?
   

1. 
   Жаман не үшін шөптің жаманы қарақоға деді?
   

Бірінші ойыншыға:

1. 
   Барсакелместегі «інжілі қой» ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?
   
2. 
   Жаман тұлпардың сиырға шатыс екенін қалай білді?
   

1. 
   Барсакелместегі «інжілі үйрек» ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?
   
2. 
   Жаман гаухар тастың ішінде құрт бар екенін қалай білді?
   

1. 
   Барсакелместегі «дәудің інжілі қара арғымағы » ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?
   
2. 
   Жаман ханның наубайдың баласы екенін қалай білді?
   

1. 
   «Е, шырағым, жасым сексенге келгенде біреудің қанын жүктеп не қылайын? Бір сыр бар еді, оны тәңірінің өзі ғана білетін еді, мен білетін едім». Осы сөз кімнің сөзі?
   
2. 
   Ертегіде Жаманды дарға асып өлтіргелі жатқанда кеоген адам қалай бейнеленген?
   

1. 
   Ханның әкесінің аты кім еді?
   
2. 
   Жаман неліктен ханға шынын айтпаған еді?
   

1. 
   Меңді сұлу Жаманды өлімнен құтқарып, дардың жібін қиып, көкірегіне қылышын тастап кеткені оның не дегені? (Мен үшін күнәсіз өлме, ерлігіңді көрдім. Қылыш үстінде серт жүрмейді деуші еді, антыңды қайтып ал , дегені еді).
   
2. 
   Уәли байдың қызы Меңді сұлуға келген бай балалары мен бай балалары қыз берген заттарды көргенде неге ашуланатын? («Менің үйімде пышағым жоқ па, болмаса қазынамда гауһар тасым жоқ па, я тіпті қайрақ таба алмай жүрмін бе?)
   

Бірінші ойыншыға ІҮ бөлімнің сұрағы

1. 
   Хан шаңыраққа қарап , ойланып жатып, қырық уәзіріне қандай жүмбақ жасырады? (жау шапты, ел бүлінді, апат соқты)
   
2. 
   Жаман Барсакелместен келгенде ханға не дейді?(Уәзірлер шығарып салған соң, бір аш арыстан соңымнан қалмады. Мына жауды мұқатайын деп, қылышымды суырып алып қуып кеттім. Осы сіздің ордаға кірді ме деп отырмын)
   

1. 
   Жаманды шақыруға хан бір адамды жібереді. Жіберген жігітті барып, үйден сығалап қараса, төрде төсек үстінде Жаман жатыр. Ал Жаманның әйелі оы уақытта не істеп отыр еді?(әйел төрдегі айнаға қарап, өз көркіне таңғалып отыр екн).
   
2. 
   Жаман өзі хан болған соң ордасының маңдайшасына не шегелеп қойды? (жыртық тоны мен жаман тымағын)
   

1. 
   Шегелеулі тымағы мен тонына қарап, Жаман не деп өз көңілін басатын? (« Ай, Аяз, баймын деп аспа, ханмын деп таспа! Аяз, әліңді біл, Құмырсқа жолыңды біл)
   
2. 
   « Аяз би» ертегісі ертегінің қай түріне жатады?
   

адал
қайырымды мейірімді

айлалы кішіпейіл

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1 «Аяз би» ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлерінің суретін салу.

Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5

3.Күні, айы, жылы: 4 қазан

4.Тоқсан: І

5.Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: «Керқұла атты Кендебай» ертегісі

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушылардың Кендебай бейнесін аша отырып, кейіпкер туралы түсінік беру. өткен тақырыптармен байланыстыра отырып, әдебиеттен алған білімін жетілдіре түсу.

2.Тәрбиелік: оқушыларды қайырымдылыққа, мейірімділікке, адамгершілікке, имандылыққа, еңбекті сүюге тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу қабілеттерін жетілдіру, логикалық ойлау қабілеттерін кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі емес сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: талдау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу,

әңгімелеу, сыни тұрғыдан ойлау.

Сабақтың көрнекілігі: Ертегілер жинағы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1 «Аяз би» ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлерінің суретін салу.
ІІІ. Білім тексеру:

1. Ер Төстіктің ертегінің ұнаған жері туралы шығарма жазыңдар.

2. Ер Төстіктің ертегі кейіпкерлерінің суретін салыңдар.
ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Қайталау - оқу айнасы.

2. Кітап – досың, ақылшың.

3. Өнерлі өрге жүзер

4.Кейіпкер келбеті.

5. Білімдіден ақыл шығар.

* Ертегі дегеніміз не?

* Ертегінің құрылысы қандай?

* «Керқұла атты Кендебай ертегісі қандай ертегіге жатады?

1. Кендебайдың дүниеге келуі.

2. Мергенбай батырдың баласымен кездесуі.

3. Кендебайдың малшы болуы.

4. Алтын құйрықты құлын.

5. Ханның шарты.

ә) Мәтінмен жұмыс

- Қазанқап кедейдің іс – әрекеті, кәсібі туралы айтылған жерді тауып оқу.

- Сиыр айдап өткізер жерін табу.

3. Өнерлі өрге жүзер.

Кендебай мен жетім бала кездескен сәтінен инсценироака көрсету.

Мақал – мәтелмен түйіндеу.

1. Кішіпейілділік – кішілік емес, кісілік.

2. Мейірімділік – жүректен,

Мейірімсіздік – білектен.

а) Сыртқы түрін, қимыл – әрекетін, мінез – құлқын, басқалармен қарым – қатынасын ойша біліп, көз алдымызға елестетеміз. Шығармадағы адамдардың көркем бейнесін кейіпкер деп атаймыз.

ә) Ертегідегі қарама – қарсы кейіпкерлерді табайық.

Кендебай Бай балалары

-еңбекқор -еріншек

-мейірбан -жалқау

- батыр -өтірікші

-жігерлі -шыдамсыз

жанашыр

адал
қайырымды мейірімді

айлалы кішіпейіл

1-қатар: Кендебайға ұқсағың келеме?

қай қасиеті көбірек ұнады?

Қазіргі жастар бойынан осындай қасиеттер кездесе ме?

2-қатар: Сен осы ертегіге қандай өзгеріс енгізер дедің?

3-қатар: Суреттер сөйлейді. Тест сұрақтарын беру.

Өзіміз оқыған ертегілердің қайсысына ұқсайды?

Ер Төстік Кендебай

-Жылқы малымен дос болу

-сөйлеуі


VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1 Ертегіні ары қарай жалғастырып жаз.

2. Сөз жұмбақ құрау

Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5

3.Күні, айы, жылы: 11 қазан

4.Тоқсан:

5.Мұғалім:.Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: «Сырттандар» ертегісі

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға ертегінің мазмұнын ұғындыру, кейіпкертерге мінездеме беруді үйрету.

2.Тәрбиелік: оқушыларды қайырымдылыққа, мейірімділікке, адамгершілікке тәрбиелеу, оқу-өнерді насихаттау.

3.Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, өзіндік пайымдау дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: Ертегілер жинағы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1 «Аяз би» ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлерінің суретін салу.

ІІІ. Білім тексеру:

1. 
   Ертегілерде нелер баяндалады?
   
2. 
   Ертегілер бізге қалай жеткен?
   
3. 
   Ертегілердің қанша түрі бар?
   
4. 
   Хайуанаттар туралы ертегілер деген не?
   
5. 
   Қиял – ғажайып ертегілер деген не?
   
6. 
   Ер Төстік ертегісі қандай ертегіге жатады?
   

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру
V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

* Жоспар құру:

1. 
   Бай баласының түс көруі.
   
2. 
   Әке – шешесінің қобалжуы
   
3. 
   Сәуегейдің түс жоруы
   
4. 
   Баланың қашуы
   
5. 
   Кербестінің шабысы
   
6. 
   Қара қасқыр
   
7. 
   Ми даладағы жалғыз үй
   
8. 
   Бай баласының басынан өткенін баяндауы
   
9. 
   Қара ауыз
   
10. 
    Жігіттің өкініші
    
11. 
    Ит атаулының қасқырға қожа болуы.
    

• 
  Мәтінді бөлімдерге бөліп, әр қатарға тапсырмалар беріледі.
  

1. 
   Бай баласы қандай түс көрді?
   
2. 
   Әке – шешесі не істеді?
   
3. 
   Түсті кім және қалай жорыды?
   
4. 
   Бала қасқырдан қалай қашып құтылды?
   
5. 
   Баланың қасқырдан қашып құтылуына кім көмектесті?
   
6. 
   Қара ауыз ит қара қасқырды қалай жеңді?
   

1. 
   Кербестіге, қара қасқырға, қара ауыз итке мінездеме беру
   
2. 
   Қара ауыз иттің өлуі нені байқатады?
   
3. 
   Ертегіні басқа ертегілермен салыстыр, ерекшелігін айт.
   
4. 
   Өз ойларыңнан ертегі жазып көріңдер