Ұйымдастыру кезеңі
|
Сәлемдесу, түгендеу
Сабақ барысын таныстыру
Бүгінгі сабақта біз өзімізді әр түрлі маман иесіміз деп армандап көрейік, олар: дүкенші, құтқарушы және жолсерік. Қандай да болсын маман иесі болу үшін не керек? Әрине, білім керек. Сондықтан маман иесі ретінде жұмысқа кіріспес үшін алдымен біліміміз сол маманға сай ма, жоқ па, соны тексеріп алайық.
Үй жұмысын тексеру:
а) Өткен тақырып бойынша тексеру сұрақтарын қою:
- Тең жиындар деп қандай жиындарды айтамыз?
- Бос жиын деп қандай жиынды айтады?
- Ішкі жиын деп қандай жиынды айтады?
- Меншікті ішкі жиын деп қандай жиынды айтады?
Жиындардың қилысуын анықта.
Қилысудың қандай қасиеттері бар?
Жиындардың бірігуін анықты.
Бірігудің қандац қасиеттері бар?
ә)Жаттығу жұмыстарын тексеру №5,6, 37 – бет;.
|
Оқушылар кеспе қағаздар арқылы бөлініп отырады.
|
Негізгі бөлім
|
Жаңа тақырып материалы:
Кез келген объектінің, құбылыстың, үрдістің мазмұны мен тұрпаты болады.
Жекеленген ой құрылымы мен олардың бірігуін ойлау тұрпаты дейді. Ойлаудың негізгі тұрпаттары ұғым, байымдау, ой қорытындысын жасау болып табылады.
Кез келген пәннің, оның ішінде математика салалдарының негізгі құраушысы – ұғым. Ұғымды жан–жақты меңгеру білімді жүйеге түсіріп, математиканы дұрыс меңгеруге көмектеседі. Сондықтан мұғалім қай тақырыпты оқытса да бұған көңіл бөліп отыруы міндетті.
Ұғым – объектінің негізгі, ерекше қасиеттері бейнеленетін ойлау түрі.
Сондықтан да ұғым туралы түсінік бергенде, оған жақын, басқа объектілерден айыратын қасиеттерін баса айту қажет. Мысалы, квадрат пен ромбының бір–бірінен ерекше айырмасы неде? Мұғалім және оқушы соған жауап береді.
Ұғымның қасиеттері оның мазмұны болып табылады.
Объектінің, ұғымның қасиеттері айтылып, оған анықтама беріледі. Ұғымның бірнеше қасиеті болуы мүмкін.Осыдан да ұғымға бірнеше анықтама берілуі мүмкін. Себебі анықтама беруші өзі қалаған, негізгі деп есептеген қасиетті алады.
Сонымен, ұғым мазмұны анықтамасы бойынша ашылады. Анықтама берілмейтін ұғымдар да болады. Олар алғашқы ұғымдар деп аталады. Кейін тоқталамыз.
Ұғымның мазмұнымен бірге, оның көлемі болады. Оның көлемін жіктеу арқылы ашады.
Ұғым мазмұны – ұғымның негізгі белгілерінің жиыны.
Ұғым көлемі – айтылып отырылған ұғым сиымды объектілер жиыны.
Мәселен, үшбұрыш десек, оған тең бүйірлі үшбұрыш та, тең қабырғалы үшбұрыш та, кез келген қабырғалы үшбұрышта енеді. Осы үш жағдай бірігіп ұғым көлемін білдіреді. Үшбұрыштың үш төбесінің, үш қабырғасының, үш бұрышының болуы – оның мазмұны. Ұғымды анықтағанды алынған әрбір қасиет, белгі қажет болып тұруы керек, әрі ұғымды анықтау үшін жеткілікті болуы тиіс. Сонда ғана ұғымды басқа ұғымдармен шатастырмай бірмәнді түсінеміз. Мысалы, бұрыштардың теңдігі вертикаль бұрыштар үшін қажетті болғанымен, жеткілікті емес, себебі тең бүйірлі үшбұрыштың екі бұрышы өзара тең болады. Бірақ үшбұрыш – вертикаль бұрыш емес.
Ұғымды дұрыс қалыптастыру үшін, оның негізгі қасиеттерін саралап, бөліп айттырып отыру керек.
Мәселен, квадрат – бұрыштары тік, қабырғалары өзара тең төртбұрыш. Ромбы да, квадрат та, тік төртбұрыш та параллелограмға жатады. Демек, олар параллелограмм түрлері.
Егер бір ұғым көлемі екінші ұғым көлеміне енетін болса, онда екінші ұғым біріншіге қарағанда тектік ұғым деп аталады, ал бірінші ұғым түрлік ұғым делінеді. Мысалы, ромб – квадратқа қарағанда тектік ұғым.
Ұғымды тегі арқылы енгізгенде:
анықталатын ұғым тегі айтылады;
түрлік ерекшелігі көрсетіліп, олардың арасындағы байланыс көрсетіледі.
Мысалы, ромб – екі іргелес жатқан қабырғалары өзара тең пароллелограмм десек, анықтамада ромбы тегі – параллелограмм, ал қасиеті – іргелес жатқан екі қабырғасының теңдігі екендігі айтылған.
|
