Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша
көмек көрсетуді қалай
жоспарлайсыз? Сіз
қабілеті жоғары
оқушыларға тапсырманы
күрделендіруді қалай
жоспарлайсыз?
|
Бағалау - Оқушылардың
үйренгенін тексеруді
қалай жоспарлайсыз?
|
Пəнаралық байланыс
Қауіпсіздік жəне еңбекті
қорғау ережелері
АКТ-мен байланыс
Құндылықтардағы
байланыс
|
Рефлексия
Сабақ / оқу
мақсаттары
шынайы ма?
Бүгін оқушылар
не білді?
Сыныптағы ахуал
қандай болды?
Мен жоспарлаған
саралау шаралары
тиімді болды ма?
Мен берілген
уақыт ішінде
үлгердім бе? Мен
өз жоспарыма
қандай түзетулер
енгіздім жəне
неліктен?
|
Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.
Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес
келетін сұрақтарға жауап беріңіз.
|
Қорытынды бағамдау
Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1:
2:
Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1:
2:
Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды
жетілдіруге көмектесетін не білдім?
|
Күні:
|
Мектеп:
|
Сынып: 9
|
Оқушылар саны:
|
Қатыспаған оқушылар саны:
|
Мұғалім:
|
Сабақ тақыр.:
|
Термодинамикалық реакция.
|
Сабақ негізделген оқу мақсаты (мақсаттары)
|
9.6.2.6 ядролық ыдырау мен ядролық синтезді салыстыру;
9.6.2.7 радиактивті изотоптарды қолданудың мысалдарын келтіру;
9.6.2.8 радиациядан қорғану әдістерін сипаттау
|
Сабақтың мақсаты :
|
Оқушыларда термоядролық реакциялар туралы ұғым қалыптастыру, оқушылардыңтаным белсенділігін арттыратын талпынысқа ынталандыру үшін олардың іс-әрекеттерін тиімді ұйымдастыру.
Формула білуді жүйеге келтіру;
Топта жұмыс істеу дағыдыларын дамыту;
Өткен тақырып бойынша есеп шығару дағдыларын қалыптастыру.
|
Бағалау критериялары
|
Термодинамикалық реакция жайлы біледі.
Термодинамикалық реакция тақырыбы бойынша салыстыра білу қабілеттерін дамиды.
Термодинамикалық реакциятақырыбы арқылы физиканың айла тәсілдерін қолдана білуге дағдыланады. Топпен ынтымақта жұмыс істеуді қалыптасады
|
Тілдік мақсат:
|
Оқушылар:
Мұндағы 𝓀 – Больцман тұрақтысы, Т – плазманың температурасы, m және – бөлшектің массасы мен жылдамдығы.
Миллиондаған градус температурада жүзеге асатын ядролық бірігу реакциясы термоядролық реакция
Негізгі сөздер мен тіркестер: Термодинамикалық реакция
Физикалық шама – өлшем бірлігі
Күш – Н Масса – кг Жылдамдық – м/с
Энергия – Дж Жұмыс – Дж Қуат – Вт
Ток күші – А Кернеу - В
Сыныптағы диалог\ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер:
Талқылауға арналған тармақтар:
 изатобы 1 рет альфа ыдырауға ұшырағаннан кейін қандай ядроға айналады?
 изатобы 1рет бета ыдырауға ұшырағаннан кейін қандай ядроға айналады?
|
Құндылықтарды дарыту:
|
Оқушылардың танымын кеңейту;
Оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын дамыту;
Оқуда өзінділік пен жауапкершілікті дамыту;
Логикалық ойлау, салыстыру, өздігінен қорытынды жасау дағдыларын дамыту;
Белсенділік, шығармашылық қызығушылық ояту.
|
Пән. байланыс:
|
математика, информатика
|
Алдыңғы білім:
|
|
Жоспар
|
Сабақтыңкезеңдері
|
Сабақтағыжоспарланғаніс-әрекет
|
Ресурстар
|
Басы:
|
Оқушылармен сәлемдесу. Түгелдеу. Сабаққа қажетті құрал-жабдықтарын тексеру.Шаттық шеңберін құру.
Оқушылар назарын сабаққа аудару.
Үй тапсырмасын сұрау.
Үй тапсырмасын «Эстафеталық таяқша» әдісін қолданып, оқушыларға таяқшаны ұсынып, оны бір-біріне жалғап, сұрақ қою арқылы тексеру.
|
|
Ортасы:
|
Жаңа сабақ :
1. Өте жоғары температурада жеңіл ядролардың бірігіп ауырлау ядроны түзу реакциясын – термоядролық реакция деп атайды.
Термоядролық синтез кезінде бір нуклонға 17,6/5=3,5МэВ энергия, ал уран ядросының бөліну реакциясында бір нуклонға0,9МэВ энергия бөлінеді. Демек, жеңіл ядролардың синтезінде бөлінетін меншікті энергия ядролардың бөліну реакциясындағы меншікті энергиядан 4 есе артық. Термоядролық синтезді жүзеге асырудың қиыншылығы мынаған байланысты. Американдық физик Х. Бете 1938 жылы протон-протонды термоядролық цикл нәтижесінде сутегінің гелийге айналуы жұлдыздардағы ең басты реакция екенін ашты. Екіпротонныңбірігуікезінде дейтерий пайдаболадыжәне позитрон мен нейтрино шығарылады:
+→++v
Ендідейтерийдіңөзіпротонменәрекеттесіп,нәтижесінде гелий изотопыныңядросытүзіледіәрі -квант түрінде энергия бөлінеді:
+
Реакциялардапайдаболғанядросынтуғызады:
2. Сутекті бомба (Н-бомба). Жербетіндеалғашқытермоядролық реакция 1952жылы -1қарашада Тынықмұхитыныңоңтүстікбөлігіндежүзегеасырылса, келесі реакция 1953жылы Қазақстанда (Семей полигоны) сутектібомбаны жару арқылыжүргізілді. Дейтерий мен тритийдіңқоспасыатомбомбасыменортаққабықтыңішіндеорналасады. Басқарылмайтынтермоядролықреакцияныжүзегеасыруғақажетті температура мен қысыматомдықбомбаны жару арқылыалынады. Осылайшатаомбомбасыныңжарылысытермоядролық(сутекті)бомбаныңжойқынқопарылысынаұласады.
3. Термоядролық реакция энергиясынбейбітмақсатқапайдалану-қазіргізамандағыәлішешімітабылмағанкүрделімәселе.Жерқойнауындағыкөмірсутектіотынныңқоры 200жылға, уранныңқорыбірмыңжылғағанажететінінескерсек, адамүшінбасқарылатынтермоядролықреакторлардыжасау, оны игеруұлымақсат. ӨйткеніЖердесутегініңісжүзіндетаусыласқоры бар.
Сутегініңауыризотоптарыдейтерий мен трийтидіңсинтезі – еңтиімдіреакцияныңбірі. Олүшінплазманыңтемпературасынондаған миллион градусқакөтеруқажетжәнеплазмадағы дейтерий мен тритийдіңқоспасыныңтығыздығы 1м3көлемде 1022бөлшектен кем болмауытиіс.
Күнмен жұлдыздардыңэнергиясыныңнегізгікөзісутегіядроларын гелий ядроларынаайналдыратынтермоядролықреакцияларболыптабылады.
ТермодинамикалықплазманыұстаптұрудыңбіртәсілінА.Д.Сахаров пен И.Е.Таммұсынған.Бұлтәсілбойыншаыстықплазманысалқынқабырғағатигізбей аса қуатты магнит өрісіндеұстаптұруғаболады.Осыидеяғанегізделіпжасалғанқондырғылардыңбіртүрін «токомак» депатайды.
Күнмен жұлдыздардағыэнергияныңнегізгікөзісутегіядроларын гелий ядроларынаайналдыратынтермоядролықреакцияларболыптабылады.
|
|
Сабақты бекіту
|
Ой-толғаныс
1.Оқушыларға «Өздік жұмыс» арқылы есептер шығарту, сәйкес тапсырманы орындайды
1. Миллиондаған градус температурадажүзегеасатынядролықбірігуреакциясықалайаталады? (термоядролық реакция)
2. термоядролықплазманыұстаптұрудыңбіртәсілінұсынғанғалымдар? (А.Д.Сахаров пен И.Е.Тамм)
3. Күнәрбір секунд сайынөзіндегітермоядролықреакцияданқанша гелий өндіреді? (560 млн. т)
4. Жербетіндеалғаштермоядролықреакцияны жару Қазақстанныңқайөңіріндежүзегеасады? (Семей полигонында)
5. Ғаламдағызаттардыңқаншапайызынсутегіқұрайды?( 99%)
6. Жербетіндеалғаштермоядролықреакцияларнені жару арқылыжүзегеасырылды. (Сутегібомбасын)
Есептер шығару:
1. Азот ядросы гелийді қосып алып, оттегі мен протонға ыдырайды
Реакция теңдеуін жаз.
Шешуі:
2. Мынадай термоядролық реакциялар кезінде энергия жұтыла ма, әлде бөлініп шыға ма?
a)
Шешуі: ΔM=[(3.01602+3.01602) – (4.00260+1.00783+1.00783)] = 6.03204-6.01826=0.01378*931,5=12.83.
Жауабы: энергия бөлінеді
б)
Шешуі: ΔM=[(2.01410 – (1.00783+1,00866)] = 2.01410 – 2.01649 = - 0.00239*931,5 = - 2.23
Жауабы: энергия жұтылады
3. термоядролық реакциясы кезінде қандай энергия бөлініп
шығады?
|
Тапсырма парақтары
|
Соңы:
|
Сабақты бекіту.Слайд арқылы сұрақтарға оқушылар тақтаға шығып жауап береді.
1. Жеңіл элементтердің қандай түрлерін білесің?
2. Термоядролық реакция дегеніміз?Өте жоғары температурада жеңіл ядролардың бірігіп ауырлау ядроны түзу реакциясы
3.Дейтерий мен тритийдің бірігуі нәтижесінде қанша энергия бөлініп шығады?
17,6 МэВ энергия бөлініп шығады
4. Жер бетінде алғашқы термоядролық реакция қашан, қайда жүзеге асырылды?1952 жылы 1қарашада Тынық мұхитының оңтүстік бөлігінде
5. Жоғары температурадағы плазманы магнит өрісінде ұстап тұру тәсілін кім ұсынды?Ресей физиктері А.Д.Сахаров, И.Е.Тамм
6. Күшті магнит өрісінде ұстап тұру идеясына негізделіп жасалған тәжірибелік қондырғы не деп аталады?Токамак
Үй тапсырмасы: оқу.
Рефлексия:
6. Сабақ қорытыныдысы:
– Сабақта не ұнады?
– Қандай тақырыпты қайталадық?
– Қандай сұрақтарыңыз бар?
Сабаққа қатысқаныңызға рахмет!
|
|
Қосымша ақпарат
Саралау –оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз?
Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?
|
Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?
|
Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы
|
Барлық оқушылар білуі қажет: ұғымдарын білу. Есептің қысқаша шартын жазу.
Оқушылардың көбі білуі қажет:
Есептің шығарылу жолын түсіндіру, дұрыс формуланы қолдану.
|
1.Сабақ басындағы диктантты өзіндік бағалау 2.Сапалық есептер шығаруды бағалау
3.Сандық есептер шығаруды бағалау
|
|
Сабақ бойынша рефлексия
Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?
Жеткізбесе, неліктен?
Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?
Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?
Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?
|
Алға қойылған мақсаттарға қол жеткізілді. Оқушылар физикалық есепті рәсімдеу дағдыларын дамытты, мысалдар келтіруді үйренді. Сабақта ынтымақтастық атмосферасы болды. Дифференциация жақсы жолға қойылған, уақыт ұтымды пайдаланылды. есептен кейін үзіліс жарияланып, саусақтар жаттығуы жасалды.
|
Жалпы баға
Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?
1: Сапалық есептерді шығарудан сандық есептерді шағаруға көшу, яғни іс әрекет түрін өзгерту. 2: Формулаларды есте сақтау.
Сабақтыжақсартуға не ықпалете алады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?
1:Бірінші есепте нақты мәліметтер келтірілген. Бұл оқушылардың қызығушылығын туғызды.
2: Әрбір шығарылған есепке байланысты оқушылармен жүргізілген кері байланыс оқушылардың тереңірек түсінуіне мүмкіндік береді.
Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?
|
Достарыңызбен бөлісу: |
