Сабақтың тақырыбы: Сандық есептер. Құрамында белгілі қоспасы бар басқа заттың массасын реакция теңдеуі бойынша есептеу

Сабақтың тақырыбы: Сандық есептер. Құрамында белгілі қоспасы бар басқа заттың массасын реакция теңдеуі бойынша есептеу

1. Білімділік мақсаты: Оқушыларға құрамында белгілі қоспасы барбасқа заттың массасын реакция теңдеуі бойынша есептеуді үйрету

3. Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.

ІІІ. Білімді жан-жақты тексеру: ( ауызша сұрақтар беру).

Жұмыс дәптерлеріндегі үй тапсырмаларын тексеру, дұрыс еместерін толықтыру (тақтаға жазғызу)

9 сынып есептер жинағы

ІV. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, оқушы белсенділігін арттыру

(жазбаша тапсырмалар ұсынылады)

V. Жаңа материалды меңгерту (түсіндіру):

3. 
   Берілгені толымсыз есептер
   

m(HNO₃) = 100г болсын, сонда ондағы HNO₃ массасы 30г болады. Осы 1әдіс: HNO₃ массасымен қанша NaOH әрекеттесіп, нәтижесінде қанша тұз түзілетінін анықта.

30г m₁ m₂

HNO₃ + NaOH → NaNO₃ + Н₂О

ν 1моль 1моль 1моль

М 63г/моль 40г/моль 85г/моль

NaOH ерітіндісінің массасы

(100г ерітінді ---------- 0,2г)

Ал m(HNO₃) ерітінді мен m(NaOH) ерітінді Σ = 195,25г, ал ерітіндідегі

m¹(ерітінді) = m_M(HNO₃)/ω₁ = 210г

m²(ерітінді) = m_M(NaOH)/ω₂ = 200г

ω(NaNO₃)/(m₁ + m₂) = 85/410 = 0,2073 ≈ 21%

2әдістің артықшылығы көзге көрнеу көрініп тұр. Негізінен 1моль немесе басқа бүтін моль санына шағып есептеу тиімді әдіс болып есептеледі. Әсіресе ол есеп шарты толық емес заттар өзгеруіне тәуелді есептер үшін тиімді. Әйткенмен әрбір нақты жағдайда бастапқы берілгеніне орай тиімді әдісті таңдаған жөн.

Бірнеше типтік есептердің шығарылу жолын қарастырайық:

1.4 Пропан мен бутанның ауамен қоспасы (С₃Н₈) = 30%. Көмірсутектер толық жануы үшін қандай көлемдік қатынаста әзірлеу керек?

Шығарылуы: Қоспада 3моль С₃Н₈ болсын. Онда ν (С₄Н₁₀) = 7моль

С₃Н₈ + 5О₂ → 3СО₂ + 4Н₂О

С₄Н₁₀ + 6О₂ → 4СО₂ + 5Н₂О

1моль С₃Н₈ жану үшін 5моль О₂ қажет

1моль С₄Н₁₀ жану үшін 6,5моль О₂ қажет

Жалпы реакцияға кететін оттегінің жалпы шығыны 10моль. Газдар қоспасы үшін 5 · 3 + 6,5· 3 = 60,5моль. Ауадағы отегі үлесі 1/5 екенін ескеріп V(қоспа) : V(ауа) = 10 : (60,5 – 5) = 1: 30

20г NaOH-пен H₂SO₄-тің қанша массасы әрекеттесетінін және қанша су түзілетінін есептейміз.

2NaOH + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + 2H₂O

Қарапайым пропорциядан мынаны табамыз:

m(H₂SO₄) = 24,5г

m(H₂O) = 9г

Осы ерітіндідегі m(H₂O) = 70 – 24,5 = 45,5г

Бастапқы NaOH ерітіндісінде - 80г су, 20г NaOH, ал H₂SO₄ ерітіндісінде – 45,5г су, сонымен бірге реакция нәтижесінде 9г H₂O түзілді (бейтараптандыру). Судың моль саны су массасына пропорционал болғандықтан алынған ерітіндідегі (H₂O) моль санының бастапқы ерітіндідегі (H₂O) моль санына қатынасы:

Х = m₂(H₂O)/ m₁(H₂O) = (45,5 + 80 + 9) : 80 ≈ 1,68

m₁(H₂O) = 2m_M(NaOH) · (1 – ω₁)/ ω₁ = 320

m₂(H₂O) = m_M(H₂SO₄) · (1 – ω₂)/ ω₂ = 182г

Барлық су массасы: 320 + 182 + 36 = 538г

ν₂ (H₂O)/ν₁ (H₂O) = 538/320 ≈ 1,6 m₁(H₂O) = 2· 40· (1 – 0,20)/0,020 = 80 · 0,8/0,020 = 64 : 0,20 = 320г

m₂ : ω₂ = m_M(H₂SO₄) :(1 – ω₂)
1.6 Тұз қышқылы кальций карбонатымен әрекеттесуі нәтижесінде 6,820% СаСІ₂ ерітіндісі түзілді. Бастапқы ерітіндідегі НСІ-дың массалық үлесін есепте.

1әдіс: Реакцияға 1моль СаСО₃ түссін

ν(НСІ) = 2моль, ν(СаСІ₂) = 1моль, ν(СО₂) = 1моль

Біз бір шаманы ойша алғандықтан НСІ ерітіндісіндегі су массасын белгісіз – Х арқылы белгілейміз. Реакция теңдеуі бойынша: СаСО₃ + 2НСІ = СаСІ₂ + СО₂↑ + Н₂О

СаСІ₂ ерітіндісі түзіледі, оның массасы:

100,09 2· 36,462 44,01

m(ерітінді СаСІ₂) = m_M(СаСО₃) + 2m_M(НСІ) + Х - m_M(СО₂) = 100,09 + 72,924 + Х – 44,01= (129,004 + Х)г

Осы ерітіндіде 1моль СаСІ₂ бар – 111г

Есеп шарты бойынша: ω(СаСІ₂) = 0,0682 = m(СаСІ₂)/ m(ерітінді)

М(СаСО₃) = 100,09г/моль; М(СО₂) = 44,01г/моль; 2М(НСІ) = 2 · 36,462г/моль

Біз мольдік массаны аса үлкен дәлдікпен аламыз, себебі ω(СаСІ₂) төрт таңбалыға дейінгі дәлдікпен берілген

0,0682 = 111/129 + Х 0,0682 · (129 + Х)

8,7978 + 0,0682 · Х = 111 0,0682 · Х = 102,2022

Х = 1498,5 ≈ 1499

ω(НСІ) = 2m_M(НСІ)/2m_M(НСІ + 1499 = 2 · 36,462/36,462 · 2 + 1499 → 72,924/1571,9 = 0,0464 ≈ 4,64%
Есептер жинағынан тапсырмалар беріледі

VII. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу

VIII. Үй тапсырмасын беру: § №3.15.-4.10.

Пәні: химия Cынып: 9 күні:

1. Өтілген тақырып бойынша оқушылардың білімдерін қорытындылау,материалды меңгеру дәрежесін бекіту; Оқушылар тәжірибе арқылы генетикалық байланыстарды іс жүзінде  жүзеге асыруға  теориялық білімдерін қолдану;

2. Оқушылардың сақталған ақпаратты қайта қолдану қабілетін және өз ойын қорыта айта алу біліктілігін дамыту;

3. Оқушыларды топтық ынтымақтастыққа тәрбиелеу.

А) Оқушылармен сәлемдесу

Б) Сыныпты  4 топқа бөлу

В) Топбасшысын сайлату

С)Бағалау парақшасын тарату

Д) Бағалау критерийлеріне түсінік беру

 «Ауызша есептер» (8 мин)

1. Темірдің (ІІ) оксидінің салыстырмалы молекулалық массасы нешеге тең? (72)

2. 45 г судағы моль саны нешеге тең? (2,5 моль)

3. 11,2 моль судың массасын есептеңдер?  (201,6 г)

4. 32 г күкірттің зат мөлшері  нешеге тең? (1 моль)

5. 2 моль оттек көлемін табыңдар?   (44,8л)

6. 5л сутектің зат мөлшері нешеге тең? 0,22 моль)

7. Массасы 177.5г хлордың (қ.ж.)көлемі (56 л)

8. 2 моль темірдің атом санын тап (12,04*10 ²³)

9. 0,2 моль газдың көлемін (қ.ж.)  есептеңдер.

10.  Массасы 22 г  көмірқышқыл газының көлемін (қ.ж.) табыңдар. (11,2л )

11. газдың 1 литрінің (қ.ж.)  массасы 1,875 г.  Осы газдың молярлық массасын табыңдар. (42 г/моль)

12. 1 моль азоттың массасы нешеге тең? (28 г)

1. 
   Темірдің маңызды құймаларын атаңыздар?
   
2. 
   Шойын мен болаттың басты айырмашылығы қандай?
   
3. 
   Шойынның қандай түрлерін білесіңдер?
   
4. 
   Шойыннан болат дайындау дегенді қалай түсінесіңдер?
   
5. 
   Легирленген болат дегенді қалай түсінесіздер және құрамына қандай элементтер кіреді?
   

 

K   Li    CaO  Na  SO3 CO2   H2SO4   NaOH   CaCO3        Байланыс    «Ген»  C   P     Коваленттік  полюсті   Иондық байланыс

 

1.Бұл сөздерді не үшін ұсынып отырмын?

2. Әңгіме төркіні не туралы болмақ?

3. Қандай мағыналар береді?

Оқушылар жауабымен келісі отырып, келесі болжамды ұсыну.

Реакция теңдеуді жазу.

Ерте-ерте, ертеде,ешкі құйрығы келтеде, химияның жерінде, элементтер елінде «бейорганика» деген шал өмір сүріпті.Оның 4 ұлы болыпты.Ал, кәне балалар осы 4 ұлдың атын атай қойыңдаршы:

1.Оксид

2. Негіз

4. Тұз

Ұлдары  әке сөзін құп алып, жол жүріп кетіпті.Уәделі күні сапардан балаларының бәрі оралып, олжаларымен бөлісіпті.

Оқушылар  «Бейорганика» шалдың балалары қандай олжа әкеліпті?

Бейорганика шал : бұларыңа өте дән ризамын, балаларым, алдағы уақытта бір-біріңнен ажырамай бірге өмір сүріңдер деген екен.

Балалары ақылдаса келіп,қасынан үй салып,үйдің арасын бір-бірімен байланыстырып,дуалмен біріктіріп қоршапты.Содан бері олар бірнен-бірі ажырамай, мынадай тізбек құрып,араласып тұратын болыпты.Олардың қасиеттерін жақсы білетін жақын көршілері ғана болмаса, оларды бірінен-бірі ажырата алмай қалады екен.

« Сақина салмақ» ойыны.

Ойын шартымен таныстырып, ойынды өзім бастаймын.

Мынадай өзгерулерді іске асыруға болатын реакция теңдеулерін жазыңдар:

CuSO ₄ →Cu →CuO→CuCI₂→Cu(OH) ₂→Cu(OH)NO₃ →Cu(NO₃)₂

Шешуі:

1.Орын басу реакциясы арқылы мыс (ІІ) тұзынан мысты алуға болады:

2) Мысты оттегіде жағып,мыс (ІІ) оксидін аламыз:

2Cu + О ₂ =2CuO

3) Мыс (ІІ) оксиді тұз қышқылында еріп, мыс (ІІ) хлоридін түзеді:

CuO +2НСІ = CuCI₂  + Н₂О

4) Мыс (ІІ) хлориді ерітіндісіне сілті ерітіндісін қосып,мыс (ІІ) гидроксидін алуға болады:         CuCI₂ + 2 КОН = Cu(OH) ₂+ 2 КСІ

5) Мыс (ІІ) гидроксидін бір гидроксотобының орнын алатындай мөлшерде алынған азот қышқылымен яғни 1 моль Cu(OH)₂ 1 моль НNO₃–пен өңдеп мыс (ІІ) гидроксонитратын –негіздік тұз алады:

Cu(OH)₂ + НNO₃= Cu(OH)NO₃ +Н₂О

6) Мыс (ІІ) гидроксонитратына артық азот қышқылымен әсер етіп, мыс (ІІ) нитратын алады:

Cu(OH)NO₃ + НNO₃= Cu(NO₃)₂ + Н₂О

Ал,балалар, «Бейорганика » шал оның балаларының қасиеттері туралы деген генетикалық байланыс тапсырманы шешу сендерге тапсырылады.

V. Бекіту

Есептер шығару

І топ

ІІ топ

ІІІ топ

І V топ

«Металдар мен бейметалдар,олардың қосылыстарының тіршілік үшін пайдасы мен зияны» туралы  ой ойларын дәлелдей отырып, топтар  өзара пікірталасқа түседі.

Бүгінгі сабақта мен не үйрендім?

Маған  сабақ кезеңдерінде не ұнады, не ұнамады?

Өтілген материал бойынша сұрақ немесе пікірің?

2) Жиынтықтық бағалау;

3) Өзін-өзі бағалау;

Күнделіктеріне баға қою.

Есептер мен жаттығулар бойынша  № 10-15 есептер.

Қосымша үлестірмелі қағаз тарату.

№3 практикалық жұмыс

1.Ұйымдастыру

2. Практикалық жұмысты орындау

І нұсқа

№1 Темір (ІІІ) хлориді, алюминий хлориді, кальций хлориді ерітінділерінің әрқайсысы қай сынауықта екенін анықтаңдар.

№2 Темір (ІІ) сульфаты, натрий сульфаты, алюминий сульфаты ерітінділерінің әрқайсысы қай сынауықта екенін анықтаңдар.

№3 Мына сызбанұсқа бойынша :

СаО → Са(ОН)₂ → СаСІ₂ кальций оксидінен кальций хлоридін алыңдар.

ІІ нұсқа

№1 Темір (ІІ) хлориді, кальций хлориді, алюминий хлоридтері ерітінділерін бір реактивпен анықтаңдар.

№2 Темір (ІІІ) сульфаты, натрий сульфаты, алюминий сульфаты ерітінділерін бір реактивпен анықтаңдар.

№3 Төмендегі айналуларды тәжірибе жүзінде іске асырыңдар:

Са(ОН)₂ → СаСО₃ → Са(НСО₃)₂ → СаСО₃

Қосымша тапсырма

1. 
   Үш тәсілмен:
   

2. Сұйылтылған күкірт қышқылы мен мына заттардың: Cu, АІ, NaCI, Cu(OH)₂, ZnO, NaOH,

Na₂CO₃ қайсысымен әрекеттеседі? Іске асатын реакцияларды орындаңдар.

3. Лабораторияда мынадай реактивтер бар: а) калий гидроксидінің ерітіндісі; ә) қатты натрий карбонаты; б) азот қышқылының ерітіндісі; в) концентрациялы күкірт қышқылы; г) мыс (ІІ) хлоридінің ерітіндісі; ғ) мыс;

Осы реактивтерді пайдаланып, қанша жаңа заттар алуға болады? Мүмкін болатын реакция теңдеулерін жазыңдар.

4. Жұмысты орындаудың қысқаша жоспарын құрып, байқағандарыңды сол реттілікпен қорытындылап жазыңдар.

Сынып: 9 Пәні: химия Күні: