Сабақ № Сабақтың тақырыбы

9-сынып

Берілгені:

m (әктас) = 400 г

V (CO₂) = 78,4 л

Т/к ω(қоспа)

                                                             Жауабы: 0,125 немесе 12,5% .                                                    

Калий карбонаты мен натрий карбонатынан тұратын  массасы  7 г  қоспаны күкірт қышқылымен өңдеді. Реакция нәтижесінде көлемі  1,344 л  (қ.ж.)  газ бөлінді. Қоспа құрамындағы натрий карбонаты мен калий карбонатының массалық үлесін есептеңіздер.

Берілгені:

m (қоспа) = 7 г

V (CO₂) = 1,344 л

(қ.ж.)

Т/к ω (Na₂CO₃)

 Шешуі:                                                                                                                                      

 

Есепті тексеру. Әрбір карбонат күкірт қышқылымен әрекеттескенде бөлінген көмірқышқыл газының көлемін сәйкес теңдеулер бойынша есептеп алып, көмірқышқыл газының жалпы көлемін табамыз:                    

1) Na₂CO₃ + H₂SO₄  =  Na₂SO₄ + CO₂á + H₂O                                                                                                                                       

         1моль                                   1моль               

Реакция теңдеуі бойынша:

 106 г   Na₂CO₃    әрекеттескенде    22,4 л  CO₂бөлінсе,                                                                                                           4,24 г   Na₂CO₃    әрекеттескенде    у ₁ л    CO₂   бөлінеді.   

             4,24 •22,4                    

                     106

2) K₂CO₃ + H₂SO₄ = K₂SO₄ + CO₂á + H₂O                                                                                                                                                                                                 1моль                                    1моль                                                                                  

Реакция теңдеуі бойынша:

 138 г   К₂CO₃    әрекеттескенде   22,4 л  CO₂бөлінсе,                                                                                                                           2,76 г  К₂CO₃    әрекеттескенде   у ₂ л    CO₂   бөлінеді.  

             2,76 •22,4                    

                    138

3) у = у ₁ + у ₂ = 0,896 + 0,448 = 1,344 л                                                                                                            Нәтиже есептің шартында берілген газдың көлеміне сәйкес келеді.                                                           

                                                                                      Жауабы: ω(Na₂CO₃) - 60,57 % ,                                                                                                                                                    

                                                               ω (К₂CO₃) - 39,43 %.

ЕСЕПТЕР

                                                                                Жауабы: 36 %.                                                                                                                                                                                                                                  

2) Құрамында  16 %  қосындысы бар  119 г  ізбестастан қанша литр көмірқышқыл газы бөлінетінін есептеңіздер.

3) Көлемі  67,2 л ( қ.ж.)  метан алу үшін жұмсалатын құрамында  3 %  қосындысы бар техникалық көмірдің массасын есептеңіздер.

 4) Көлемі 10 л  этан мен этиленнің қоспасының құрамындағы этиленнің массалық                 үлесі 28 % . Бром суындағы бромның массалық үлесі  3,2 % . Этан мен этиленнің қоспасымен  әрекеттесу үшін жұмсалатын  бром суының массасын есептеңіздер.

5) Натрий карбонаты мен калий карбонатының  10 г  қоспасы суда ерітіліп, оған артық мөлшерде алынған тұз қышқылымен әсер етілді. Реакция нәтижесінде бөлінген газ  натрий пероксидінің ерітіндісі арқылы өткізілді. Нәтижесінде бөлінген оттек көлемі  1,9 л   (қ.ж.)  сутек газын жағуға жеткілікті болды. Реакция теңдеуін жазып, қоспаның құрамын (%) есептеңіздер. 

                                                                                                     ω (К₂CO₃) - 43,5 %.                                                                                                                     

6) Массасы  1,8 г  натрий хлориді мен натрий иодидінің қоспасы суда ерітілді. Ерітінді  арқылы хлордың артық мөлшері өткізілгеннен кейін, натрий хлоридінің массасы  1,3 граммға тең болды. Бастапқыда алынған қоспа құрамындағы натрий иодидінің массалық үлесін (%) есептеңіздер.      

7) Құрамында фенол мен сірке қышқылы бар қоспаны нейтралдау үшін  20 %-қ  23,4 мл калий гидроксидінің ерітіндісі  (р = 1,1 г/мл) жұмсалды. Бастапқыда алынған қоспа бром суымен әрекеттескенде массасы  16,55 г  тұнба түзілді. Бастапқыда алынған қоспаның құрамын ( г) анықтаңыздар.

8) Мыс (ІІ) оксиді мен темір (ІІІ) оксидінің  31,9 г қоспасы сутегімен тотықсыздандырылды. Реакция нәтижесінде массасы  9 г су түзілді. Қоспадағы металдардың массалық үлесін есептеңіздер.

                                                                                     Жауабы: Сu - 22 %, Fe -78 % .  

9) Жабық ыдыста көлемі  1,5 л  (қ.ж.) күкіртсутек пен артық мөлшерде алынған оттектен тұратын қоспаны жақты. Реакция өнімі көлемі  49,2 см³  суда ерітіліп, нәтижесінде  1,64 % -қ қышқыл ерітіндісі алынды. Бастапқыда алынған қоспаның құрамын (л) анықтаңыздар.

10) Темір мен күкірт ұнтағынан тұратын қоспа қыздырылып,тұз қышқылының ерітіндісінде толық ерітілді. Реакция нәтижесінде (қ.ж.) бөлінген  4,48 л  газ қорғасын (ІІ) нитратының ерітіндісі арқылы өткізілгенде массасы  23,9 г  тұнба түзілді. Бастапқыда алынған қоспаның құрамын (г) анықтаңыздар. 

11)  Массасы  16 г  калий хлориді мен натрий хлоридінің қоспасын артық мөлшерде алынған концентрлі күкірт қышқылының ерітіндісімен өңдегенде көлемі  5,6 л  хлорсутек газы түзілді. Қоспаның құрамын (г) анықтаңыздар.       

12) Күкірт қышқылы мен азот қышқылының қоспасынан тұратын массасы  630 г ерітіндіге барий хлоридінің артық мөлшерін қосқанда массасы  46,6 г тұнба түзілді.Түзілген тұнбаны бөліп алғаннан кейін қалған қышқыл ерітіндісін нейтралдау үшін  40 % -қ  100 мл калий гидроксидінің ерітіндісі  (р = 1,4 г/мл) жұмсалды. Бастапқы ерітіндідегі азот қышқылының массалық үлесін есептеңіздер.

Құрамында қосындысы бар 400 г әктасты өртегенде 78,4 л көміртегі (ІV) оксиді түзілді. Әктастың құрамындағы қоспаның массалық үлесін (%) есептеңіздер.

Берілгені:

m (әктас) = 400 г

V (CO₂) = 78,4 л

Т/к ω(қоспа)

1) Реакция теңдеуін жазып,кальций карбонатының молярлық массасын есептейміз:

CaCO₃ = CaO + CO₂↑

1моль 1моль

М (СаCO₃) = 40 +12+16•3 = 100 г/моль

2) Көмірқышқыл газының зат мөлшері арқылы реакцияға түскен заттың зат мөлшерін табамыз:

= ––––– ; (CO₂) = ––––––––––––– = 3,5 моль

Vm 22,4 л/моль

(CO₂) =(СаCO₃) = 3,5 моль 3) Зат мөлшері бойынша кальций карбонатының массасын табамыз: m (CaCO₃) = 3,5 моль •100 г/моль = 350 г 4) Әктастың құрамындағы қоспаның массасын анықтаймыз: 400 г – 350 г = 50 г 5) Әктастың құрамындағы қоспаның массалық үлесін есептейміз:

50 г

ω = –––––– = 0,125 ( немесе 12,5 %)

Жауабы: 0,125 немесе 12,5% .

Калий карбонаты мен натрий карбонатынан тұратын массасы 7 г қоспаны күкірт қышқылымен өңдеді. Реакция нәтижесінде көлемі 1,344 л (қ.ж.) газ бөлінді. Қоспа құрамындағы натрий карбонаты мен калий карбонатының массалық үлесін есептеңіздер.

Берілгені:

m (қоспа) = 7 г

V (CO₂) = 1,344 л

(қ.ж.)

Т/к ω (Na₂CO₃)

1) Реакция теңдеуін жазып,есептеуге қажетті қосылыстардың молярлық массаларын анықтаймыз:

Na₂CO₃ + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + CO₂↑ + H₂O 1моль 1моль

K₂CO₃ + H₂SO₄ = K₂SO₄ + CO₂↑ + H₂O 1моль 1моль

М (Na₂CO₃) = 23•2+12+16•3 = 106 г/моль М (К₂CO₃) = 39•2+12+16•3 = 138 г/моль 2) Қоспадағы натрий карбонатының массасын х г деп белгілесек,қоспадағы калий карбонатының массасы (7-х) грамға тең болады. Яғни,

m(Na₂CO₃) = х г m(К₂CO₃) = (7- х) г Натрий карбонаты күкірт қышқылымен әрекеттескенде бөлінетін газдың көлемін у л деп белгілесек, ал калий карбонаты күкірт қышқылымен әрекеттескенде бөлінетін газ көлемі (1,344 - у) литрге тең болады: V₁= у V₂ = (1,344 - у) л 3) Реакция теңдеулеріндегі сәйкес заттардың формуласының үстіне белгіленген мәндерді қоямыз: х г у л Na₂CO₃ + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + CO₂↑ + H₂O (1)

(7-х)г (1,344-у)л K₂CO₃ + H₂SO₄ = K₂SO₄ + CO₂ ↑+ H₂O х у  

––––––– = –––––– (1)

106 22,4
(7 - х)  

––––––– = ( 1,344 - у) (2)

138

Бірінші теңдеуде у-ті х арқылы өрнектейміз:

у = –––––––– (3)

106

22,4 • х  

106 Теңдеуден х-тің мәнін табамыз: 185,472 - 29,16•х = 156,8 - 22,4•х 6,76•х = 28,672 х = 4,24 m (Na₂CO₃) = 4,24 г m (К₂CO₃) = 7 – 4,24 = 2,76 г

6) Карбонаттардың массалық үлестерін формула бойынша есептейміз:

m (Na₂CO₃ ) 4,24 г

ω (Na₂CO₃) = –––––––––––– = ––––––––– = 0,6057 ( немесе 60,57 %)

m (қоспа) 7 г

m (К₂CO₃ ) 2,76 г

ω (К₂CO₃) = –––––––––––– = ––––––––– = 0, 3943 ( немесе 39,43 %)

m (қоспа) 7 г

Есепті тексеру. Әрбір карбонат күкірт қышқылымен әрекеттескенде бөлінген көмірқышқыл газының көлемін сәйкес теңдеулер бойынша есептеп алып, көмірқышқыл газының жалпы көлемін табамыз:

1) Na₂CO₃ + H₂SO₄  = Na₂SO₄ + CO₂ + H₂O

1моль 1моль

Реакция теңдеуі бойынша:

106 г Na₂CO₃ әрекеттескенде 22,4 л CO₂ бөлінсе, 4,24 г Na₂CO₃ әрекеттескенде у ₁ л CO₂ бөлінеді.

4,24 •22,4  

у₁ = –––––––––––– = 0,896 л

106
2) K₂CO₃ + H₂SO₄ = K₂SO₄ + CO₂ + H₂O 1моль 1моль

138 г К₂CO₃ әрекеттескенде 22,4 л CO₂ бөлінсе, 2,76 г К₂CO₃ әрекеттескенде у ₂ л CO₂ бөлінеді.

у₂ = –––––––––––– = 0,448 л

138

3) у = у ₁ + у ₂ = 0,896 + 0,448 = 1,344 л Нәтиже есептің шартында берілген газдың көлеміне сәйкес келеді.

ω (К₂CO₃) - 39,43 %.

ЕСЕПТЕР

1) Массасы 400 г натрий селитрасы айырылғанда 33,6 л оттек түзілді. Селитра құрамындағы қоспаның массалық үлесін (%) есептеңіздер.

2) Құрамында 16 % қосындысы бар 119 г ізбестастан қанша литр көмірқышқыл газы бөлінетінін есептеңіздер.

Жауабы: 22,4 л.

3) Көлемі 67,2 л ( қ.ж.) метан алу үшін жұмсалатын құрамында 3 % қосындысы бар техникалық көмірдің массасын есептеңіздер.

Жауабы: 37,1 г.

4) Натрий карбонаты мен калий карбонатының 10 г қоспасы суда ерітіліп, оған артық мөлшерде алынған тұз қышқылымен әсер етілді. Реакция нәтижесінде бөлінген газ натрий пероксидінің ерітіндісі арқылы өткізілді. Нәтижесінде бөлінген оттек көлемі 1,9 л (қ.ж.) сутек газын жағуға жеткілікті болды. Реакция теңдеуін жазып, қоспаның құрамын (%) есептеңіздер.

Жауабы: ω(Na₂CO₃) - 56,5 % ,

ω (К₂CO₃) - 43,5 %.

5) Мыс (ІІ) оксиді мен темір (ІІІ) оксидінің 31,9 г қоспасы сутегімен тотықсыздандырылды. Реакция нәтижесінде массасы 9 г су түзілді. Қоспадағы металдардың массалық үлесін есептеңіздер.