Сабақтың тақырыбы: Нұрым мен Қашаған айтысы Сабақтың мақсаты

Тәрбиелік; үлкенді сыйлау білуге, сөз қадірін түсінуге, сөзге тоқтай білуге, ойшылдыққа, адамгершілік ізгі қасиеттерге баулу.

Дамушылық; сөз өнерінің құдіреттілігін таныту,өзіндік тұжырым-пікір жасай білуге үйрету.

Сабақтың көрнекілігі: электронды оқулық, қанатты сөздер зерттеу еңбектері.

Сабақтың барысы: «Айтыс туралы не білеміз?» деген бағытта ой қозғау іске қосылады да оқушының айтыс туралы білімдері тереңдетіле түседі.

Айтыс:

• 
  Өнер
  
• 
  Әдеби жанр
  
• 
  Сөз маржаны
  
• 
  Сөз барымтасы
  
• 
  Қақтығыс
  
• 
  Талас
  

Мақсаты	Ерекшелігі
Қарсыласын жеңу (Жеңіске жету)	Білгірлік, тапқырлың, сөз көтеру, жас ерекшелігінің ескерілмеуі.

Атырау жері, Тайсойған құмы

Адай Қосай Мырза

Абыл ақынға 17 жасынан еріп, 5 жыл өнеге алуына тоқталу керек.

Көне жыраулар дәстүрімен «Қырық батыр» жырын жаңғырта жырлап, терме, толғаулар шығарады.

Айтыскер, ақын. Жаскілең, Балмырза, Берішқызы, Қашағанмен айтысқан дей отыра сабақтың негізгі тақырыбына көшеміз.

Нұрым мен Қашаған айтысының тарихы туралы мәлімет беру. Айтыстың текстісін Қ.Сыдиқов 1968 жылы Гурьев облысы, Ембі ауданының тұрғыны шежіреші, жыршы Боқанов Қайшыбайдың айтуымен жазып алған.

Мәтінмен жұмыс: Хрестоматиядағы Нұрым мен қашаған айтысымен танысқан соң оқушы өз беттерінше кесте толтырады.

Тақырыбы	Мақсаты	Түрі
Дін	Бата алу Білім сынасу	Ақындар айтысы

Сабақтың тақырыбы: Қашаған мен Ізім шайыр айтысы

Қашаған Күржіманұлының өмірбаянын сөз еткенде оның ақындығымен қоса айтыскерлігін таныту қажет. Ақынның ең алғашқы айтысы-Нұрым ақынмен кездесуі екенін айту керек. Сол айтыстың мақсатын, тақырыбын, ерекшелігін еске түсіріп кетсе де артықтық етпейді.

Жаңа сабақты түсіндіруде американдық психолог, ғалым Б.С.Блумның жүйесін пайдалануға болады.

● Американдық психолог, ғалым Б.С.Блумның таксономиялық жүйесін пайдалана отырып түсіндіру.

● Қашаған кім, оның қандай өлеңдерін білесіңдер?

● Өлеңді оқу.

● Сөздік жұмысы.

ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бас кезіндегі халық арасында жырлары кең тараған суырып салма дүлділ ақын. Қашаған Күржіманұлы 1841 жылы Түрікмен ССР-ы Ташауыз қаласының маңындағы қазақ ауылында дүниеге келген.

Шежірелік түзілім бойынша таратсақ: Адай-Құдайке-Қосай-Бәли-Есберді-Алдаберді-Түбай (Түбек)-Оразбай-Шанықұл-Дүйсенбай-Күржіман, Адай атамыздың он бірінші ұрпағы.

Шығармалары: «Атамекен», «Адай тегі», «Топан», дастандары, өлеңдері, айтыстары.

Құрмаңғазы Сағырбайұлы (1818-1889) қазақтың күйші-компазиторы, домбырашы.

Шығармалары: «Ақсақ киік», «Көбік шашқан», «Түрмеден қашқан», «Адай» т.б. күйлері.

Шарғы – шариғат.

Бақырған – Сүлеймен Бақырғани кітабы.

Барсиса - діни кітаптардағы сұпы бола жүріп, шайтанға еріп азғындық жолға түсіп, Құдайдың қарғысына ұшыраған адам.

Насуха – бұл адам күнәкәр, қанішер, адам бола тұрып, соңынан адалдық жолға түсіпті мыс.

Қағба – мұсылмандардың Меккедегі ғибадат ету орны.

Ағуз, алқам- діни аяттар.

Біләл – Мұхамбет пайғамбардың азаншысы.

Қонаша – қонып шығатын бас қалқа.

Зауық- сауық.

ІІ. Түсіну

► Өлеңдерді бөлімге бөліп, ат қою.

► Қонақтар және жігіттер ойы.

► Кесірлі келін.

► Саран сұпы.

► Қара домбыраның қасиеті.

► Өнердегі нақыл сөздерді пайдаланып, қазақ халқының қонақжайлылығы туралы әңгімеле.

► Тәуелсіз Қазақстандағы ұлттық тіл, ұлттық мұра- домбыраны сақтау жөнінде пікіріңді білдір.

ҮІ. Талдау.

1.Өлеңдегі Есқали сұпының бейнесін талда (Мінездеме жазу)

2.Қашағанның ішкі жан дүниесінің күйзеліске түсуін өлең жолдарын пайдалана отырып дәлелде.

● «Әке көрген-оқ жанар, ана көрген-тон пішер» деген мақалды Есқали сұпының келіні мен баласына байланысты айтуға бола ма?

● Ақынның адам бойындағы жағымсыз қасиеттерді (сараңдық, дүниеқоңыздық) санауына қандай ой қосар едің?

● Біздің елде сіздердей жас келіндер,

Сөйлемейтін еді ғой басын бұғып,

Оң жақта отырушы еді ісін алып,

Қонаққа тұрушы еді төсек салып,-деген өлең жолдарын пайдалана отырып, қазақ келіндері туралы ой қозға.

ҮІ. Бағалау.

● Қазақ халқының басты қасиеті- Қонақжайлылық (ой толғау жазу)