Сабақтың тақырыбы: Құрылымдық материал ретіндегі ағаш туралы жалпы мәліметтері
жүктеу/скачать 1,19 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабақтың типі
- Көрнекіліктер
- Арақабырғалар
Сабақтың мақсаты: а) білімділік: Ағаш діңінен өңделетін материалдармен олардан жасалатын өнім түрлерімен танысу. ә) тәрбиелік: Оқушылардың еңбекке деген сүйіспеншілігін , қызығушылығын арттыру, ұқыптылыққа, эстетикалық талғампаздыққа тәрбиелеу. б) дамытушылық: ағаш кесінділерінің алуан түрлі болатынын, оның қолдану салаларының да өте кең екенін түсіндіре отырып, оқушылардың ой – өрісін, ойлау қабілетін дамыту.
I.Ұйымдастыру кезеңі. II.Үй тапсырмасын тексеру
Едендерді пайдалану кезінде келесі талаптарды сақтау керек: - цоколь жылуоқшаулауы мен техникалық еденасты техникалық түзу жағдайда болу керек (үй саңырауқұлақтардан құтылу үшін); - еден тақтайларында табиғи желдету желдеткіш торлар немесе ірге бастырғылар жарықтары арқылы қамтылуы керек; - едендердің конструкциясына ұзақ әсер ететін ылғалды жою шаралары қабылдануы тиіс; - еденнің қорғау - әрлеу жабындары қалпына келтіріліп отыруы керек. Пайдалану барысында пайда болатын ағаш едендердің негізгі ақауларына келесілер жатады: уатылу, кебу және бырысу, аймақтық шөгу, сықыр, қалтылдақтық, беттің тегіс болмауы, тақтай және паркетті едендердің шіруі, жабын негізінің қыртысталуы, бояу қабаттың бұзылуы. Барлық зақымдалған паркеттің жабыстырғыштары жаңасына ауыстырылуы керек. Жаңадан қаланған жабыстырғыштар тұрған еденнің деңгейінен 0,5-1,0мм жоғары жатуы керек. Жөндеу жұмыстары біткенен кейін жаңа жабыстырғыштар тізіліп, еденге жаппай циклевка жайылады. Паркетті едендерді екі айда бір рет мастикамен қашау керек немесе арнайы тозуға төтеп беретін лакпен бояу қажет. Егер паркет жабыстырғышы негізгі битумді мастикамен жабыстырылса, еденді скипидарлы мастикамен қашау тиым салынады, себебі ол битумді ерітіп жібереді де, паркетті қарайтады. Мұндай едендерге тек сулы мастикаларын ғана қолдану керек. Еден тақтайларын механикалық тозудан, ылғалдың зиянды әсерлерінен сақтау үшін оларды үш жылда бір рет майлы бояулармен бояған жөн болады. Жаңа еден тақтайлары қатты кеуіп қалған кезде, оларды қорытып, бояу керек. Қатты тозған немесе зақымдалған бөлек тақтайларды жаңасына үш жағынан ауыстыру керек. Жөндеу жұмыстары біткеннен соң жаңа тақтайларды грунттайды, сылап екі рет бояп шығады. Линолеумнан және синтетикалық материалдардан жасалған едендердің пайдалану барысында міндетті түрде жоятын негізгі ақауларына келесілер жатады: жарылулар, қабарулар, қирату, негіздің қыртысталуы, отырғызу процесстері. Цементті-құмды қабатпен жабылған едендегі тозған линолеумді ауыстыру кезінде, еден астын цементті ертіндісімен тегістеп, жөндеуден өткізу қажет, содан кейін линолеум төсеу керек. Еден астындағы негіз қатты, тығыз, жақсы бетпен тегістелуі керек. Басқа жағдайларда тегістеу үшін қалау материалдарын – жартылай қатты ағаш тақтайларын және басқа да материалдарды қолдануға болады. Линолеум жабынындағы жергілікті қабынуларды тесу және жүк салу арқылы жоюға болады. Ксилолитті едендердің бөлек бөліктері бұзылған жағдайда, сол бөліктер алынып, орнына ксилолитті масса жағылады. Басқа жағдайларда ксилолитті еденді басқа материалдардан жасалған жабындардың төсем қабаты ретінде қолдануға болады. Ксилолиті едендерді пайдалану және жөндеу кезінде тиым салынады: - едендерді жиі және мол сулауға (жоғары электр өткізгіштікке ие болып едендер жарамсыз болып қалады); - негізді тегістеу кезінде ізбес, цементті-әкті ерітінділерін, күйінді цементтерді қолдануға. Керамикалық тақталардан жасалған едендердің негізгі ақауларына қыртысталу және жабындардың бұзылуы, жергілікті түсу, шұңқырлар, жарылулар және уатылулар жатады. Бетонды негіздіктен қалған керамикалық тақталар ерітіндіден тазартылып, сумен жуылады. Тақталардың бекітуін цемент ерітіндісімен жүргіземіз, сонымен қатар ауыстырылатын тақтаны коллоидты-цемент, эпоксидты немесе желімнің көмегімен ауыстырамыз. Цементті едендердің бұзылған орындарын бітеу кезінде оларды сондай материалмен жабу керек. Негіздіктің беті берік, кесілген, шаңнан тазаланған және ылғалды болу керек. Цементті едендердің жөнделген орындарын екі күннен кейін цементпен қатырып тастау керек. Бағалау. Қортындылау: Үй тапсырмасы: 10-сынып №11сабақ Сабақтың тақырыбы: Тақтайдан жасалған едендер мен плинтустарды төсеуді үйрену. Сабақтың мақсаты: Оқушыларға ағашты көркемдеп өңдеу әдістерін меңгерту үшін әр түрлі станоктардың жұмыс атқару операцияларымен таныстыру. Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың икемділігін, іскерлігін, шеберлігін қалыптастырып, ұқыптылыққа баулу. Тәрбиелік мақсаты: Оқушыларға еңбек және эстетикалық тәрбие беру. Сабақтың түрі: Сарамандық сабақ. Сабақтың оқыту әдісі: Әңгімелесу, сарамандық және өз бетімен жұмыс істеу. Көрнекілік: пышақ , сызғыш, қалам. Жоспары: 1. Ұйымдастыру кезеңі. а) Оқушыларды түгелдеу ә) Жұмысты ұйымдастыру 2. Өткен материалды қайталау. 3. Жаңа сабақ. 4. Сарамандық жұмыс 5. Бекіту 6. Бағалау 7. Үйге тапсырма Сабақтың барысы: Өткен тарихымызды білмей бүгінгі күннің қадіріне жету, болашақты болжай білу өте қиын. Ата – бабамыздың жинақтаған рухани байлығының қоры ұшан – теңіз. Ата – баба жасаған бұл рухани байлықтар қазіргі таңда да өз құндылығын жойған емес. Бұлардың барлығы баршаға бірдей қазына. Сол мәдени асыл мұраларды зерттеп, танып білу, бағалай білу біздердің, кейінгі ұрпақтың абыройлы да азаматық, ұлттық парызы. Қасиетті қазақ даласында талай ұста, зергер, құсбегі, сал – сері, тігінші, өрімші, балгер – бақсы өтті. Өкше басар ұрпаққа әлеуметтік мұра болып қалған Түркістандағы Қожа Ахмет Яссауи, Жамбылдағы Айша бибі, Қарахан, Ұлытаудағы Алашахан, Аякөз бойындағы Қозы Көрпеш – Баян Сұлу зираттары да ертедегі қазақтардың сәулет өнерінің асқаншебері бола білгенін дәлелдейтін тарихи айғақ. Есіктегі «Алтын адам» қаңқасы, Түркістандағы «Тайқазан» да ертедегі ата бабаларымыздың ағаш пен сүйектен, жүн мен теріден түйме түйетін, «алтынды аптап, күмісті күптеп» зергерлік әшекей заттар жасаушы, он саусағы өнерлі шеберлердің болғанын дәлелдей түсетін фактілер. Қазақ халқының өткендегі мәдениетіне үңілсек, күнделікті тұрмыс қажетін өтейтін қолөнердің жете дамыған түрлі салалары болғандығын көреміз. Айталық, киіз басу, киіз үйге қажетті бау –басқұр, алаша, кілем, аяққап тоқу, сырмақ сыру, кесте тігу, ағаштан ойып ыдыс – аяқ, ер тоқым жасау, тері илеу, асыл тастардан сәндік бұйымдар жасату (зергерлік өнер), қара темірден тұрмыстық, шаруашылық құралдарын жасау қолөнердің тамаша туындылары болды. Бұлардың бірсыпырасы қазіргі дәуірімізде де өз маңызын жоймағаны анық. Ағаш өңдеуде біздің қазақ халқы алдына жан салдырмайтын, ағаштан түйін түйетін халық. Қасиетті саналатын ұлттық бұйымдарымыздың жасалу технологиясы мен олардың әшекейленуі эстетикалық тұрғыдан алғанда басқа халықтардан кем түспейді. - Ағашты өркемдеп өңдеуге қажетті ағашты дұрыс таңдау істің нәтижелі болуына септігін тигізеді. Мысалы: СТД – 120 м станогымен жұмыс жасауға қатты ағаш түрлері дұрыс. Сондықтан жасалатын бұйым түріне қарай ағаштың механикалық, физикалық жағдайларын білу керек. Жұмысқа бұтақсыз ағаш түрлерін таңдап, қажетті өлшемін кесіп, сүргілеп, әрлеп болған соң, тегіс бетіне өрнек бейнесін көшіреді. Өрнек дегініміз – кез – келген бұйымның сыртына түсірілетін біртұтас байланысты әшекей. Ал ою дегеніміз – бұйымға түсірілген өрнекті пышақпен кесу арқылы өңдеу немесе бұйымды шабу кезіндегі ойып өңдеу жұмыстары. Мөлтек ағаштан тұтас шабылатын келі – келсап, аяқ – табақ, саптыаяқ, ожау сияқты бұйымдарды жасау тәсілін жұмырлап ою дейді. Ағаш бұйымдарын көркемдеп өңдеу мынадай шаралар арқылы жүзеге асады. - Бұйымның негізін талаптарға сай тазалау. Бұйымның барлық бөліктеріне өрнекті жоспарлау, үлгісін жасау. Өрнектерді кесу. Бұйымдарды бояу, оған әр беру, лактау. Әдебиет пен өнерде композиция деген түсінік бар. Ол жүйелеу, үйлестіру деген латын сөзі. Өнердің барлық саласында композиция өте күрделі ұғым және шығармашылық арқау. Сергіту сәті. С ө з ж ұ м б а қ. Ағаштың қасиеті Ағаш құрылысы Ағаш бөлігі Қолмен салынған зат бейнесі Киіз үй сүйегін жасаушы шебер қолөнерші. Сарамандық жұмыс: Ағаш бұйымдарын көркемдеп өңдеу үшін композициялық пішін арқылы жаттығып көреміз. Үш бұрыш тұмарша түріндегі өрнектерді тақтай бетіне салып үйренеміз. Ол үшін ойға алған мақсатымыз сәтті шығу үшін қауіпсіздік ережесін білу керек. Ағашты қолмен өңдеу кезіндегі қауіпсіздік ережелері. Жұмысқа дейін Жұмыс киіміңді киін (фартук, халат) Жұмысқа қажетті құрал саймандарыңды түгендеп, мұқият тексер (верстактың қысқыш қораптарын, тіреуішін т.б) Жұмыс орныңды, саймандарыңды ережеге сай орналастыр. Жұмыс орныңда артық ешнәрсе тұрмасын. Жұмыс кезінде Дайындаманы верстакқа мықтап бекіт. Әр амалды өзіне тиісті сайманмен атқар. Саймандарың қайралған, әрі тұтқасы жарылмаған болсын. Нұсқау карта бойынша әр амалдары (кесу, жону, тесу, біріктіру т. б.) өзіне тиісті құралдарды пайдаланып атқар. Жұмыс орныңды әрдайым тазалап отыр. Жұмыс кезінде алаңдама. Құрал – сайманың бүлінсе міндетті түрде ауыстырып ал. Жұмыстан кейін Жасап жатқан бұйымыңды, материалдарды кезекшіге немесе мұғалімге тапсыр. Жұмыс орныңды ретке келтір. Қолмен сыпыруға, ауызбен үрлеуге болмайды. Өзіңді ретке келтір. Шеберханадан мұғалімнің рұхсатымен шық. Ағаш өңдейтін токарь станогімен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік ережелері. Жұмыс кезіндегі қауіп түрлері: Жаңқаның ұшуынан көз жарақаты; Айналу бөліктеріне жанасудан қол жарақаты; Дұрыс пайдаланбаудан қол жарақаты; Дайындаманы станокқа дұрыс бекітпеуден немесе дайындаманың сапасыздығынан дене жарақаты болуы мүмкін, сондықтан: Жұмысқа дейін Жұмыс киіміңді дұрыс кейін (фартук, халат) Станогті тексер (қайысты берілістің қорғаныш бөліктері, жермен жалғанысты) Жұмыс орныңда артық ешнәрсе тұрмасын. Дайындаманы мұқият тексеріп (көз, жарық т.б.) станокқа дұрыс бекіт. Кескіш тіреуіштің биіктігін дайындаманың центрлік сызығына дәл келіп, ара қашықтығы 2 – 3 мм. болсын. Жүзін тексер. Станокті бос айналдырып тексеріп көр. Көзге көзәйнек ки. Жұмыс кезінде Кесу жұмысын станок толық күшімен айналған соң баста. Пышақты (кескішті) дайындамаға күш түсірмей, аздан тос. Пышақты (кескіш) тіреуішпен дайындаманың арасын қалыпты жағдайға келтіріп отыр (2 – 3 мм.) Жарақат алмас үшін: а) станокқа қатты басты еңкейтпе; ә) станок үстінен алыс – беріс жасама б) өлшеу жұмыстарын станок толық тоқтаған соң орында; в) қолыңмен тоқтатушы болма; г) жұмыс істеп тұрған станокті тастап кетпе. Жұмыстан кейін Жұмыс орныңды ретке келтір. Станокті тазалап мұғалімге тапсыр. Өзіңді ретке келтір. 10-сынып №6сабақ Сабақтың тақырыбы: САлмақ түсетін бағандарына көлеміді секциялар сөрелерді ілу әдістері Сабақтың мақсаты: Оқушыларға ағашты көркемдеп өңдеу әдістерін меңгерту үшін әр түрлі станоктардың жұмыс атқару операцияларымен таныстыру. Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың икемділігін, іскерлігін, шеберлігін қалыптастырып, ұқыптылыққа баулу. Тәрбиелік мақсаты: Оқушыларға еңбек және эстетикалық тәрбие беру. Сабақтың түрі: Сарамандық сабақ. Сабақтың оқыту әдісі: Әңгімелесу, сарамандық және өз бетімен жұмыс істеу. Көрнекілік: пышақ , сызғыш, қалам. Жоспары: 1. Ұйымдастыру кезеңі. а) Оқушыларды түгелдеу ә) Жұмысты ұйымдастыру 2. Өткен материалды қайталау. 3. Жаңа сабақ. 4. Сарамандық жұмыс 5. Бекіту 6. Бағалау 7. Үйге тапсырма Сабақтың барысы:Ағаш — құрылыс материалы ретінде ежелден қолданылып келеді. Оның механикалық жағынан жеткілікті дәрежеде өте мықты, жылу өткізгіштігі төмен, салмағы ауыр емес, өңделуі оңай, қышқылдар, тұз, май және басқалар әсеріне химиялық тұрғыдан төзімді т. б. көптеген бағалы қасиеттерге ие болады. Пайдалану жағдайы бірқалыпты болғанда ағаштан жасалған конструкциялар көп жыл сақталады. Кижадағы ағаш шіркеу, Ленинградтағы Адмиралтейства және басқалары осы кезге дейін сақталған. Ағаш — өнеркәсіп құрылыстарының барлық түрінде, қоғамдық үйлер мен құрылыстар салуда қолданылады. Одан ағаш үйлерді, еденді, оның ішінде паркет едендер, кенереліктер, еден тақтайларының арасына қағылған жұқа тақтайшалар (галтели), әсем кемкермелер (наличники), терезе және есік блоктары, қосалқы қабырғалар мен тамбурлар және басқаларын дайындауға болады. Тұрғын, қоғамдық және селолық өнеркәсіп үйлерінде, сонымен қатар химиялық агрессивті ортада кәсіпорындар салу кезінде пайдалануға қолайлы ағаш желімді конструкциялар қолдану мықты дамып келеді. Желімді конструкциялар қолдану-кеспелтек ағаш, қорап, қақпақтар тағы басқалары сияқты ағаш шеберлігі элементтерін жасау да желімдеу әдісі үшін ағаш қалдықтарын пайдалану мүмкіндігін тудырады. Ағаш шеберлігі — құрылысы детальдары мен бұйымдарын жартылай автоматты және автоматты линияларды қолдана отырып, тасқынды тәсіл арқылы ағаш өңдеу кәсіпорындарында дайындайды. Фрезерлі детальдар, паркет еденнің элементтері құрылыс алаңына дайын күйінде әкелінеді. Терезе және есік блоктары қақпақтары ілініп, фрамугасы мен полотнолары бар, сырланған және шынысы салынған күйінде құрылысқа әкелінеді де, оймалар орнын толтыру біршама қарапайымдалынады, өйткені дайын терезе және есік, блоктарын орнатумен шектеледі. Ағаш талшықтары мен ағаш жаңқалары тақталарын жасауға қолданылатын технологиялық жаңқаға қайта өңдеу үшін ағаш қалдықтарын барынша тиімді пайдалану әдісіне үлкен маңыз беріледі. Бұл плиталар құрылыста еденге төсеу үшін қалқанды конструкциялы және басқа да есіктер дайындау үшін қаптама материал ретінде қолданылады. Күрделі құрылыс саласындағы негізгі міндеттер ақша қаражатын жұмсау тиімділігін арттыру: құрылыс өнеркәсібін одан әрі индустрияландыру, сөйтіп завод дайындаған элементтен тұрғызудың біртұтас процесіне айналады; құрылыс және монтаж жұмыстарын, әсіресе, жұмыс істеуші кәсіпорынды қайта құру жағдайында комплексті механикаландыруды қамтамасыз ететін машиналар мен механизмдер жүйесін, прогрессивті технологияны енгізу, құрылыс өнеркәсібі мен жоба-смета ісінде ұйымдастыру жұмысын жетілдіру болып табылады. Құрылыста еңбек өнімділігін 16…17 процент арттыру көзделіп отыр. Ағаш ұстасын даярлау орта кәсіптік-техникалық училищелерде, сонымен қатар тікелей кәсіпорындарда жүргізіледі. Бұл қойылған мәселелерді шешуде кәсіптік-техникалық оқу орындарында білікті жұмысшылар даярлауды одан әрі жетілдіруге ерекше маңыз беріледі. 10-сынып №13сабақ Сабақтың тақырыбы: Пәтер жөндеу барысында қажет болатын материалдардмен жұмыс. Үй бизнесі ретінде ағаш шеберханасын ашуға болады. Ағаш – әрдайым сұранысқа ие бағалы материал. Тіпті қаржылық дағдарыс кезінде де, адамдар жиһазсыз, терезе мен есіксіз өмір сүре алмайды. Қазіргі кезде ағаш шеберлері өте аз, сондықтан бәсекелестіктен қорықпауға да болады. Фабрикалар ешуақытта сіздің бәсекелестеріңіз бола алмайды. Олардың нарықта өмір сүруі үшін өнімнің үлкен көлемдегі айналымы керек, ал үйдегі ағаш шеберханасы ондайды талап етпейді. Балаларға арналған ағаштан жасалған ойыншықтар жасау бағыты ең тиімді болып табылады. Ойыншық жасаудың ешқандай қиындығы жоқ, ал өнімнің бағасы әр уақытта қымбат. Төменде келтірілген ойыншықтарды жасай білсеңіз, ол қазіргі нарықты жаулап алған қытай ойыншықтарынан әлдеқайда артық. Мұның бірнеше артықшылықтары бар: Біріншіден, өнімнің табиғилығы, ағаш пен бояулар ғана қолданылатын болғандықтан зиянсыз (экологиялық таза бояу табу қиын емес). Екіншіден, мұндай ойыншықтар балаларды ойландыруға бағыттап, олардың ой-өрісінің өсуіне септігін тигізеді. Кез келген ата-ана ағаш ойыншықтарды алуға тырысады. Әр бизнес үшін міндетті түрде жасалатын шаралардан (заңды тұлға ретінде тіркелу, жалға алу, т.б.) бөлек ағаш ойыншықтарды өндіру үшін алдын ала мынадай жоспар құрып алыңыз: 1) нарықты зерттеу. 2) өнімге сертификат алудың тәртібін білу. 3) өнім түрлерін жасау мен әр өнімнің техникалық құжатын реттеу. 4) құрал-жабдықтарды сатып алу. 5) сынақ үшін ойыншықтар партиясын жасау. 6) қораптар мен нұсқауларды, жарнамалық буклеттерді жасату. 7) тауарды сертификаттау, ол туралы толық ақпаратты мына сілтеме арқылы ала аласыз – http://www.naceks.kz/ru/sertify/ 8) сатуды жолға қою, өнімді өткізу. Ағаш ойыншықтары өндірісін ашу үшін осындай қадамдар жасау керек. Уақыт өте келе, өндірісті кеңейтіп, жаңартып, толықтыру, сату арналарын дамыту қажет. Жеке кәсіпкерлікті жүргізу үшін санитарлық-эпидемиологиялық шешім алу қажет болады. Ғимарат. Бұл бизнес түрін жүзеге асыру үшін сізге алдымен жұмыс істейтін орын керек. Ең ыңғайлысы – 40-50 м² жер. Шеберхана бояу мен тегістеуді жүзеге асыру үшін жарықтанған болуы тиіс. Жылуының да дұрыс жолға қойылғаны маңызды. Әр өнімді жасау кезіндегі температура оны болашақта пайдаланудағы температура мен ылғалдылыққа сай болуы керек. Әйтпесе, өнімдегі кейбір бөлшектердің бұзылуы, тілімдердің пайда болуы, ағаш блоктарындағы жұқа тақтай мен жиһаздың маңдайалды кебуі сияқты мәселелер туындайтын болады. 
10-сынып №14сабақ Сабақтың тақырыбы :Үй бөлмесін не пәтерді жөндеу барысында
Арақабырғаларды тексерген жағдайда, олардың қабырғаға, жабындыға түйіскен жерлеріне, сонымен бірге жылу панелдерімен құбырларды жатқызуға көп көңіл бөлген жөн. Тұрғын үйлердің арақабырғалар әсерінен пайда болатын көп дамыған ақауларға: қалтылдақ, конструкциялардағы жарықтар, жіктердегі жарықтар, арақабырғаларда пайда болатын тесіктер, құбырлармен арақабырғалар арасындағы дұрыс тығыздалмаушылық, әрлеу тақталарының түсуі, сылақтың жарылып түсуі, құбырлар орналасқан жерлердің дымдануы, жоғары дыбыс естушілік. Қалтылдақты конструкцияға қосымша қысқыштар орнату арқылы жоюға болады. Егер арақабырғалар ұсақ элементтерден тұрып ауқымды еңіс берсе, ал көлденең жіктерде жарықтар пайда болса, оларды жаңа элементтермен ауыстырған жөн. Арақабырғалардағы, сонымен қатар тығыздалмаған арақабырға периметрлері бойынша тесіп өткен жарықшақтар пайда болса, онда олардың көршілес конструкциялармен байланысқан жерлерін кеңейту және герметикалық материалдармен немесе гипстік ерітіндіге былғанған қалдық талшықпен мұқият нығыздау қажет, содан соң екі жағынан ізбесті – гипсті ерітіндімен бітеу керек. Орталықтандырылған жылыту жүйесінің құбырымен гильза арасындағы кеңістікті және жылыту панелдерінің периметрлері бойынша пайда болған жарықшақтарды асбесттен жасалған сыммен тығындау қажет, 10-15% асбест түйіршігін қосумен ізбес - гипстік ерітіндімен сүртіп тастау қажет. Қабырғалармен арақабырғалар байланысқан жерлерде жарықшақтар қайтадан болған жағдайда, онда бір-бірімен олардың бұрыштарын металл тор арқылы сылау қажет. Беттің сылағы түсірілген, тазаланған және жаңадан сол ерітіндімен сылақталған болуы тиіс. Қаптау арақабырғамен ұстасуын жоғалтқан жағдайда, қаптауды бөлек алу керек, содан соң жаңадан жасау керек. Қыртысталған қаптаудың ауданын дүрсілдетіп қағу әдісімен анықтайды. Ағаштан жасалған арақабырғаларда мыналар болады: қаңқалы конструкцияларда үйінділердің шөгуі, құрғақ сылақпен ұстасқан қаптаудың зақымдануы, жөнге келмейтін құбырлар және сумен жабдықтау және канализация құралдары орналасқан жерлерде, сонымен қатар жуынатын бөлмелерде және бөлменің дымқыл режимдерінде санитарлық түйіндерде ағаштың шіруі. Егер құрғақ сылақпен ұстасқан қаптама едәуір аудандарда зақымдалған болса, онда арақабырғаның қаптама беттерін ағашты-талшықты тақталармен ауыстырған жөн. Егер асбоцементті арақабырғаларға қабырға жабдықтарын бекітуге арнайы құрылғылар қарастырылған болмаса, бекітуге, сейсмикалық аймақтарда салмақ түсірмейтін арақабырғаларда арка құрылғыларына тиым салынады  
10-сынып №15сабақ Сабақтың тақырыбы : болат және шойын түтіктерді біріктіру технологиясын үйрену. Сабақтың білімділік мақсаты: Сабақта шойын мен болат өндірісіндегі технологиялық үрдістердің ғылыми негіздерін толық ашу. Оқушылардың темір құймалырына дейінгі аралықтарды еске түсіре отырып,темір металына мәлімет беріп кету; Тәрбиелік мақсаты: Оқушылардың іздемпаздылығын іскерлігін және маман иесі ретінде жауап беру қабілеттерін бағалай отырып,қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу Дамытушылық мақсаты: Оқушыларды кәсіби мамандықтарға баули отырып,шығармашылық,танымдық ойын дамыту Сабақтың түрі : Аралас Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, баяндау, түсінік айту, сипаттау және ізденіс жұмыстары тірек-сызба жүргізіледі. Сабақта қолданылатын технология элементтері: СКТ технологиясы және деңгейлеп оқыту Сабаққа қажетті құралдар: Интерактивті тақтаны слайд көрсету барысында және плакаттар, сызбалар, бейне баяндамалар, тақта, таратпа көрсетілімдер. Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: (3 минут) 2 кезең: оқушыларды журнал бойынша түгендеу 3 кезең: сабаққа дайындығын тексеру және сабаққа дайындау 4 кезең : оқушылар көңілін аударту ІІ Үй тапсырмасы ( 10 минут) Үй тапсырмасында сұрақ-жауап және проблемалық-сетуациялық сұрақтар туындата отырып, оқушыларды жауапқа тарту Сұрақтарды қарастыру.Сатылай Кешенді Талдау әдісі арқылы жүргізіледі. Тірек-сызба МЕТАЛДАРҒА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА БЕРУ – Физикалық қасиеті,металдарға тән қасиеттер ТЕМІР -Периодтық жүйедегі орны,Атом құрылысы , Табиғатта таралуы ,Физикалық қасиеті ҚҰЙМА – Анықтама, Түрлеріне сипаттама ШОЙЫН ЖӘНЕ БОЛАТ – Темірді алу, Видиороликті талқылау процесі, Формуламен мәнін түсіндіру ,Венн диаграмма Оқушы металдарға сипаттама беріп кетеді: Металдарға тән сипаттауыш қасиет- олардың атомдарыныңсыртқы электрондарын оңай беріп, оң зарядты иондарға айналуы болып табылады. Қазіргі уақытта металдарға жататын 88 металл,оның ішінде І-ІІІ топтың негізгі топшаларында, сонымен бірге барлық қосымша топшаларда орналасқан элементтер s-элементтер, d-элементтер, p-элементтер болып табылады.металдардың сыртық деңгейінде 1-3 ке дейін электрон болады. Екінші бір тән қасиет-олардың валенттік электрондарын жеңіл беруі. Металдар химиялық реакцияларда өзін тотықсыздандырғыштар ретінде көрсетеді. Электр және жылуды жақсы өткізеді Металдық жылтыр. Барлық металдар жылтырайды. Мөлдір емес, көбінесе сұр түсті болады,өйткені олардың кристалдарының ішіндегі кеңістікте «Электрон газы бар. Электрондар жарық сіңіргенде тербеле бастайды және адамның көзіне көрінетін өзінің сәуле толқындарын шығарады. Иілгіштік Балқу температурасы 10000 с жоғ қиын балқитын төм-оңай балқитын Тығыздығы 5 г/см3 көп болса ауыр металл. аз болса жеңіл металл. Қаттылық Құймалар Еікінші оқушы -Металдардың ішіндегі үштік қатарды қарастырып тұрған металдардың бірі- ТЕМІР металына периодтық жүйедегі орнына атом құрылысына, табиғатта таралуына және физикалық қасиетіне сипаттама беріп, тоқталып өтеді. ПЕРИОДТЫҚ ЖҮЙЕДЕГІ ОРНЫ АТОМ ҚҰРЫЛЫСЫ ТАБИҒАТТА ТАРАЛУЫ (КАРТА ПАЙДАЛАНУ) ФИЗИКАЛЫҚ ҚАСИЕТІ ҚОЛДАНЫЛУЫ 10-сынып №16сабақ Сабақтың тақырыбы : Үй бөлмесін не пәтерді жөндеу барысында болат және шойын түтіктерді біріктіру жұмыстарын жүргізу Сабақтың білімділік мақсаты: Сабақта шойын мен болат өндірісіндегі технологиялық үрдістердің ғылыми негіздерін толық ашу. Оқушылардың темір құймалырына дейінгі аралықтарды еске түсіре отырып,темір металына мәлімет беріп кету; Тәрбиелік мақсаты: Оқушылардың іздемпаздылығын іскерлігін және маман иесі ретінде жауап беру қабілеттерін бағалай отырып,қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу Дамытушылық мақсаты: Оқушыларды кәсіби мамандықтарға баули отырып,шығармашылық,танымдық ойын дамыту Сабақтың түрі : Аралас Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, баяндау, түсінік айту, сипаттау және ізденіс жұмыстары тірек-сызба жүргізіледі. Сабақта қолданылатын технология элементтері: СКТ технологиясы және деңгейлеп оқыту Сабаққа қажетті құралдар: Интерактивті тақтаны слайд көрсету барысында және плакаттар, сызбалар, бейне баяндамалар, тақта, таратпа көрсетілімдер. Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: (3 минут) 2 кезең: оқушыларды журнал бойынша түгендеу 3 кезең: сабаққа дайындығын тексеру және сабаққа дайындау 4 кезең : оқушылар көңілін аударту ІІ Үй тапсырмасы Табиғатта таралуы Темір – табиғатта таралуы бойынша екінші металл. Оның жер қыртысындағы үлесі 5,1%. Көптеген метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны ертеде “аспан” және “жұлдыз” тасы деп атаған. Жер қыртысында темір көптеген минералдар түзеді. Темірдің маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл теміртас (Fe2O3), магниттік теміртас (Fe3O4), пирит (FeS2). Елімізде темір кендерінің үлкен қоры Рудный темір кені бассейінінде және Орталық Қазақстанда бар. Қазіргі уақытта елімізде бірнеше жүздеген кен орындары мен кен ошақтары белгілі. Көптеген кен орындарында кендердің аз тереңдікте орналасуы оларды арзан ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді. Темір минералды сулардың құрамына сульфат (FeSO4) және гидрокарбонат Fe(HCO3)2 түрінде кіреді.Темір тұздары теңіз суларында бар, мұхит түбінде темірге бай табиғи шөгінділер кездеседі. Физикалық қасиеттері: Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл, оның тығыздығы – 7,87 г/см3. Балқу температурасы жоғары – 15390С. Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын қасиеті бар, осыған орай техникада кеңінен қолданылады. Темірді электрмотор, электрмагнит трансформаторларының өзекшесін және микрофон мембранасын жасауға ҚҰЙМАЛАР Құйма– металды, металл қорытпаларын, пластмассаларды, шыныны, т.б. заттарды балқытып, қалыпқа құйып жасалатын бұйым немесе дайындама. Құйманы легирленген шойыннан, көміртектік және легирленген болаттантүсті қорытпалардан (мысалы, алюминий, т.б.) әзірлейді. Құймалар-қажетті қасиеттері бар, екі немесе одан да көп компаненттен түзілген, оның біреуі міндетті түрде металл болатын қосылыстар. Шойын-темірдің көміртекпен құймасы,оның да құйылғыштық қасиеті жоғары.Қола – мыс 80-90,қалайы-10-20 жақсы құйылады.Машина жасау, көркемдеп құю Жез -мыс 60-90 мырыш 10-40 қаттылық машина жасау, тұрмыстағы техника Дуралюмин алюм 95-97 мыс 1,4 магний 04-2.8 марганец0,2-1 жеңілдік ,беріктік авиа машина ІІІ.Жаңа сабақ мазмұны ШОЙЫН МЕН БОЛАТ Темір-жер қыртысында таралуы бойынша АL кейін 2-ші орында. Басқа металдардың ішінде оның тұтыну үлесі 95% құрайды. Темірді алу процесі-құрамында едәуір мөлшерде С бар шойынды балқыту сатысынан басталады.( с кенді балқытуға қолданылатын кокс немесе ағаш көмірінен келіп түседі) Шойын қаттылығымен ерекшеленеді, бірақ ол морт. Одан С толығымен бөліп алуға болады. Металдарды алу әдісі 1 оқушы Гидрометаллургия Пирометаллургия Электрометаллургия Соның ішінде темір Пирометаллургия әдісі арқылы көміртектермия, сутектермия, әдісімен алынады. Өнеркәсіпте алынуы: Темірді 3 түрлі әдіспен алуға болады: Пирометаллургиялық әдіспен: оксидінен тотықсыздандыру арқылы: Fe2O3 + 3H2 = 2Fe + 3H2O соның ішінде алюминтермиялық әдіспен: Fe2O3 + 2Al = Al2O3 + 2Fe және көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздан-дыру арқылы: Fe3O4 + 4CO = 3Fe + 4CO2 қолданылады. Іс жүзінде темірдің құймалары – шойын мен болат көбірек қолданылады. 2 оқушы.Шойын мен болат өндірісіне қолданылатын оксидтерге сипаттама беру. С,О2, СО2, СО, Fe2O3, Fe, MnO2, SiO2, CaO ,P2O5 ,FeO сипаттама беру. Видиоролик жүреді. азотпен байытады; осы сияқты жылу арқылы силицийлеу, алюминийлеу, хромдау әдістері бар. Пайдалану ретіне қарай Болат мынадай негізгі топтарға бөлінеді: құралымдық Болат , аспаптық Болат және айрықша хим.-физикалық қасиеттері бар Болат (қышқылға төзімді Болат , тот баспайтын Болат , ыстыққа төзімді Болат , электр тех. Болат , т.б.). Қайта өндірілетін шойын құрамында- С цеминет Fe3 C түрінде болады. Және одан болат өндіріледі. Қазақстандағы қара металлургия Соколов-Сарыбай темір кені өнеркәсібі Лисаковск кен байыту комбинаты Теміртаудағы Металлургия зауыты орналасқан Бұл екі зауыт Атасу және кокс,флюстер, отқа төзімді заттар мен электр энергиясын өндіретін өнеркәсіптермен бірге ірі қарағанды металлургиялық комбинатын құрайды. 1964 ж. Қазақстан магниткасы — Қарағанды металлургия з-тында (1970 жылдан кейін Қарағанды металлургия комбинат, 1997 жылдан “Испат-Қармет”) Болат қорытатын екі мартен пеші (әрқайсысының сыйымд. 650 т), ал 1970 ж. әрқайсысының сыйымд. 300 т (іс жүзінде 350 т) үш оттекті конвертерлер іске қосылды. Конвертер цехтарының жылдық өнімд. 5,7 млн. т. Онда ауыр жүк көтеретін автомобильдердің рамаларына керекті аса берік лонжеронды Болат балқыту, Болаттың оттегісі аз және оттегісі төмен маркаларынан ақ қаңылтырлы және сортты прокат алу, сондай-ақ, электр тех. Болат алу, т.б. технологиялар игерілген Жаңа сабаққа қорытынды жасалады. № 1 тапсырма Барлыгына толтырылмаған домна пешінің үлгісі беріледі. Соган бейнефильмде корген реакция теңдеуін жазады. Жаксы жазған оқу тақтадағы үлгісін толтырады. № 2 тапсырма барлығына тағыда толық қайталау шлу жасалынады. 1. Домна пешінің құрылысы, жалпы сипаттама 2. Шойын өндірісі 3. Болат пен шойын өндірісінің ерекшелігі 4. Қандай жолмен шойынды болатқа айналдыруға болады. 5. Темірді кеннендомна пешин колданбай тікелей алудың артыкшылыгы неде? №3 тапсырма Тест беріледі .темірге байланысты Үйге тапсырма 1. Домна пешінде жүретін реакциялардың бірі : Fe2O3 +3CO → 2Fe +3CO2. Осы теңдеу бойынша 32 г рекеттесетін тотыќсыздандырғыштыш зат мөлшері: 2. Массасы 120 г темір (III) оксидін көміртекпен тотыќсыздандырғанда массасы 67,2 г темір түзілді. Темірдің теориялыќпен салыстырєғандағы шығымы 10-сынып №17сабақ жүктеу/скачать 1,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|