Сабақтың тақырыбы: Құрылымдық мәліметтер Сабақтың мақсаты: Білімділік
жүктеу/скачать 200,83 Kb.
|
| САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»
________________ Оқу ісінің меңгерушісі Пән аты: Информатика Сыныбы: 9 «А», «Б», «В» Сабақтың тақырыбы:Құрылымдық мәліметтер Сабақтың мақсаты: Білімділік:Оқушыларды Паскаль тілінің құрылымымен және оның орындалу ретімен таныстыру Дамытушылық:.Программа бөліктерінде міндетті түрде қолданылатын түйінді сөздердің дұрыс жазылуын, орналасу ретін қатаң сақтауды үйрету. Тәрбиелік:Жауапкершілікті сезіну. І. Сабақтың барысы: 1. Оқушыларды ұйымдастыру. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты тексеру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма беру.
Программалау тілінде мына ұғымдар жиі қолданылады: Өрнек Арифметикалық немесе логикалықамалдар таңбасымен біріктірілген айнымалылар, атаулар, функциялар, жиымдар т.б мағанасы бар сөздер тізбегі өрнек деп аталады. Өрнек жазуда кеткен қателікті компьютер анықтай алмауы мүмкін.
Программалау тілінің белгілі бір іс-әрекетті орындай алатын тұрақты мағанасы бар сөйлемін оператор дейді. Операторды жазғанда қате кетсе компьютер бірден анқытайды.
Программа жазу барысында сақталуға тиісті тілдің ережелерін программалау тілінің синтаксисі дейді. Синтаксистік қатені де компьютер бірден анқытайды.
Программа жазудың мағаналық ережелерін тілдің семантикасы дейді. Семантикалық қателерді компьютер анықтай алмауы мүмкін. Паскаль тілінде программа жеке жолдардан тұрады. Жол бойында бірнеше оператор жазылса, олардың арасы «;» -мен ажыратылады. Бір жолдағы таңбалар саны пробелді қосқанда 256-дан аспауы тиіс. Паскаль программасының құрылымы. 1. тақырып program программа аты жазылады; 2. сипаттау бөлімі …
Операторлар;
var қызметші сөзі Паскалда жиі қолданылады, осы сөзден кейін программада қолданылатын барлық айнымалылар типтері көрсетіліп арасы үтірмен бөлініп, тізіліп жазылады. Бұл айнымалылар мәліметтер мен нәтижелерден және аралық шамалардын тұрады. Мәліметтер – программа орындалуы үшін керекті айнымалылар. Мәліметтер Паскаль тілінде READ операторының көмегімен компьютерге енгізіледі. Программа ішінен бұл операторды кездесітіріп, компьютер, «?» белгісін экранға шығарып сан (мәлімет) енгізуід күтеді. Былай жазылады: read(x,y,z); клавиатурадан арасы пробелмен бөлінген үш сан теріп клавшін басамыз. Readln(x) - сұрақ белгісі жаңа жолға шығып тұрады. Нәтижелер – программа орындалып болған соң мәні анықталатын айнымалылар. Нәтижені экранға шығрау үшін Паскалда WRITE операторы қолданылады. Мыс: werite(‘natyje= ‘;x). ‘апостроф белгісінің арасындағылар экранға сол күйінде өзгеріссіз шығады да, х-тың орнына оны мәні шығады. writeln(‘s= ‘,s) нәтиже жаңа жолға шығады. Аралық шама – мәліметке де нәтижеге де жатпайтын, программа орындау барысында қажет болатын программалаушы енгізген айнымалылар. Қосалқы программа – алдын ала ат қойылған программа. Ол негізгі программаның кез-келген бөлігінде атын көрсету арқылы шақырылып атқарыла береді. Сабақты бекіту: Осы алған біліміміз негізінде шағын, сызықтық программа жаза аламыз. ЕСЕП: Клавиатурадан екі бүтін сан сұрайтын және экранға олардың көбейтіндісін басып шығаратын программа жазыңыз. Программаны есеп шығару кезеңдерін ескере отырып жазайық. Есептік математикалық моделін құрамыз: Математикалық моделі Паскаль программа 1. Не белгілі? Екі бүтін сан, х, у – бүтін; 2. Не істеу керек? Екі сан тенгізу; олардың көбейтіндісін z:=х*у; аралық шама z-ке меншіктеу. Нәтижені экранға шығару; Соңы.
z:=x*y;
write(‘көбейтінді = ‘,z); end. Үйге тапсырма. 1. Жоғарыдағы программаны екі санға барлық арифметикалық амалдарды қолданып, нәтижелерін экранға шығаратындай етіп өзгертіңіз. Бағалау САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» ________________ Оқу ісінің меңгерушісі Пән аты: Информатика Сыныбы: 9 «А», «Б», «В» Сабақтың тақырыбы:Құрылымдық мәліметтер Сабақтың мақсаты: Білімділік:Оқушыларды Паскаль тілінің құрылымымен және оның орындалу ретімен таныстыру Дамытушылық:.Программа бөліктерінде міндетті түрде қолданылатын түйінді сөздердің дұрыс жазылуын, орналасу ретін қатаң сақтауды үйрету. Тәрбиелік:Жауапкершілікті сезіну. І. Сабақтың барысы: 1. Оқушыларды ұйымдастыру. 2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 3. Жаңа тақырыпты тексеру. 4. Тапсырмаларды орындау. 5. сабақты бекіту. 6. Үйге тапсырма беру.
Мәліметтердің немесе шамалардың типі деп, олардың қабылдай алатын мәндерінің және олармен орындауға болатын амалдардың жиынын анықтауды айтады, яғни тип дегеніміз – шамалардың қабылдайтын мәндеріне берілетін сипаттама. Паскаль тілінде пайдаланатын барлық типтер скалярлық (қарапайым) және құрылымдық (структуралық) болып үлкен екі топқа бөлінеді. Скалярлық типке шамалардың стандартты типі және жасанды тип (тағайындалған) жатады. Стандартты типтерге: · бүтін – INTEGER нақты – REAL логикалық – BOOLEAN · тіркестік – STRING мәтіндік - TEXT типтер жатады. Құрылымдық типтегі жиымдар – ARRAY, жазбалар – RECORD, жиындар – SET және файлдар – FILE түрлеріне бөлінеді. Стандартты функциялар
Турбо Паскаль тілінде алдын ала програмалары жасалып стандарттты модульге жинақталып қойылған, қажет кезінде пайдалануға болатын объектілер бар. Солардың бірі стандартты функциялар болып табылады. Олар жиі кездесетін математикалық және басқа да функцияларды есептеу үшін қолданылады.
Енді программаларда жиі пайдаланылатын функцияларды қарастырайық. 1. Арифметикалық функциялар 2. Типтерді өзгерту функциялары. Арифметикалық функциялар
Стандартты типтердің сипатталуы Шамаларға қолданылатын амалдар олардың типтеріне байланысты болады. Бүтін сан түріндегі тип. Бүтін типтегі мәндерді қабылдайтын атаулар былай сипатталады: атау1, атау2, ...., атауn: тип; мұнда тип орнында бүтін типті көрсететін түйінді сөздің бірі жазылады. Мысалы, integer, byte
Төмендегі стандартты функциялар бүтін аргументтер үшін бүтін мән береді: Abs(x) – бүтін х санының абсолют шамасы Sqr(x) – бүтін х анының квадраты Trunc(x) – нақты х санының бүтін бөлігі Round (x) – нақты х саны дөңгелектеніп бүтін нәтиже береді. Succ(x)- х-тан кейінгі бүтін санды береді. Pred(x) – х-тың алдындағы бүтін санды береді. Үйге тапсырма:Құрылымдық мәліметтер Бағалау САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» ________________ Оқу ісінің меңгерушісі Пән аты: Информатика Сыныбы: 9 «А», «Б», «В» Сабақтың тақырыбы: Қазіргі заманғы программалық қамтамасыз етулер және оның даму үрдісі Сабақтың мақсаттары: а) білімдік: Бағдарламалардың түрлерімен және операциондық жүйелермен таныстыру ә) тәрбиелік: Оқушыларды өз бетімен жұмыс істеуге және уақытты ұнемдеуге тәрбиелеу
Ұйымдастыру Жаңа сабақты түсіндіру Сабақты бекіту Үйге тапсырма беру Бағалау
Жаңа сабақ Бағдарламалық қамтамасыз ету(БҚ) – компьютерде ақпаратты автоматтандырып өңдеуді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін бағдарламалар жиынтығы. Бағдарлама мақсаты мен жүзеге асыратын қызметтеріне қарай екіге бөлінеді: БҚ-ның жүйелік және қолданбалы . Жүйелік БҚ компьютердің міндет атқаруы мен оған қызмет көрсетуін, сондай-ақ жаңа бағдарламалар жасау процесінде автоматтандыру қамтамасыз етеді. Жүйелік БҚ-ға:
операциялық жүйелер мен олардың пайдалану интерфейсі; бағдарламалау жүйелері; техникалық қызмет көрсету бағдарламалар жатады. Операциондық жүйе – бағдарламалардың ұйымдық жиынтығы, олардың мақсаты - компьютердің жұмысын басқару. ОЖ –нің бұл бөлігі ақпараттарды енгізудің, сақтаудың, өңдеу мен құжаттаудың кейбір әмбебап құралдары ретінде компьютердің қызмет атқаруын қамтамасыз етеді. Бағдарлау жүйесі – БҚ-ның бір бөлігі, оны пайдалана отырып бағдарламалар жасалады. Бағдарламалау жүйелерінің мақсаты – бағдарламалау тілдерінде жазылған бағдарламалардың бастапқы мәтіндерін жасау процесін оңайлату, компьбтер атқаратын бағдарламаларға түрлендіру. Бұл жүйеге әр түрлі тілдеріндегі таратқыштар жатады. техникалық қызмет көрсету бағдарламалары компьютердің, дискілердің және басқаларының жұмыс қабілетін бақылаудың, анықтау мен қалпына келтірудің бағдарламалық құралдары болып саналады. Қолданбалы БҚ пайдалану міндеттерін шешуді қамтамасыз етеді. Қолданбалы бағдарламалардың пакеті(дестесі)/ҚБД/ белгілі бір тақырып немесе пән бойынша міндеттер ауқымын шешуге арналған бағдарламалар жиынтығы. Оның түрлері: жалпы мақсаттағы; әдістемелік-бағдарлау; проблемалық-бағдарлау. Жалпы мақсаттағы ҚБД тобы: Мәтіндік процессолар(М: MS Word), кестелік процессолар(MS Excel), деректер базасын басқару(MS Access), серпінді тұсаукесерлер(MS PowerPoint), графикалық процессолар(Corel Draw), баспа жүйелері, ықпалдасқан жүйелер, жобалау автоматтандыру жүйелері, сараптау жүйелері. Әдістемелік-бағдарлау ҚБД: математикалық; желілік жаспарлау мен басқарудың; жаппай қызмет көрсету теориясының; экономикалық-математикалық әдістерін жүзеге асыру. Проблемалық-бағдарлау ҚБД нақты мәселе саласындағы белгілі бір міндеттерді шешуге бағытталған. Олар: банктік, бухгалтерлік, қаржы, құқықтық. Қолданбалы БҚ сервистік қызметтің құралдары, олар пайдаланушыға қолайлы жұмыс ортасын ұйымдастыру үшін, қосымша қызметтерді орындау үшін қызмет атқарады. Пайдаланушының интерфейсі аппараттық және бағдарламалық құралдармен қамтамасыз етіледі. Интерфейстің аппараттық бөлігі экран, пернетақта, тышқан.
Пайдаланушының жұмысты логикалық деңгейде жүзеге асыратын ықтимал машина. Компьютердің ресурстары: процессорлар, жад, дискілік жинақтауыш, желілік коммуникациялық құралдар, принтерлер және басқа құралдар. Қазіргі заманда ОЖ-ге қойылатын талаптар: сыйымдылық, көшірушілік, сенімділік мен бас тартуға төзімділігі, қауіпсіздік, ұлғайтылымдығы. өнімділік. Сабаты бекіту Жүйелік программалық жабдықтамаға не жатады? ОЖ қызметтері қандай? ОЖ дамуына не себепші болды? Бағалау Үйге тапсырма: Қазіргі заманғы программалық қамтамасыз етулер және оның даму үрдісі САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» ________________ Оқу ісінің меңгерушісі Пән аты: Информатика Сыныбы: 9 «А», «Б», «В» Сабақтың тақырыбы: Қазіргі заманғы программалық қамтамасыз етулер және оның даму үрдісі Сабақтың мақсаттары: а) білімдік: Бағдарламалардың түрлерімен және операциондық жүйелермен таныстыру ә) тәрбиелік: Оқушыларды өз бетімен жұмыс істеуге және уақытты ұнемдеуге тәрбиелеу
Ұйымдастыру Жаңа сабақты түсіндіру Сабақты бекіту Үйге тапсырма беру Бағалау
Жаңа сабақ азіргі замандағы программалық құралдар Қазіргі кезде түрлі типті компьютерлерге арнап дайындалған программалар жеткілікті. Олар негізінен мынадай кластарға бөлінеді: жүйелік программалар қолданбалы программалар. Қолданбалы программалар – белгілі бір мамандық саласында берілген нақты есептерді шығара алатын әмбебап программалар жиынтығы (мәтіндік редакторлар, электрондық кесте, программалау тілдерінің программалары т.с.с.) Жүйелік программалардың түрлері: операциялық жүйелер (ОЖ) утилиттер сервистік программалар. Операциялық жүйелер туралы жалпы түсінік Операциялық жүйе (ОЖ) ДК-дегі кез келген программалық жабдықтардың ажырамас екінші бір бөлігі болып саналады. Әрбір адамға ЭЕМ-нің барлық құрылғыларын басқару мүмкіншілігін беретін, сол себепті басқа программаларды аппаратурамен байланыс жасаудан босататын, компьютерде жұмыс істегісі келетін әрбір адамға өте қажет операциялық жүйенің алатын орны ерекше болып есептеледі. ОЖ-ң негізгі атқаратын қызметі: барлық қолданбалы және жүйелік программалардың жұмысын, оларды бір-бірімен және аппараттық жаюдықтармен байланыстыра отырып, қамтамасыз ету; әрбір адамға ЭЕМ-ді жалпы басқару мүмкіншілігін беру. Сонымен, ОЖ – адам мен ЭЕМ аппараттарының арасындағы байланысты ұйымдастыратын программа немесе біріктірілген программалар тобы. Утилиттер – программалау ортасында белгілі бірн қызмет атқаруға пайдаланатын қосымша программалар. Мұндай программалар берілгендер қорын басқарушы жүйелерде, түрлі программалау тілдерінде жиі кездеседі. Мәліметтерді қысатын (архивтейтін), компьютерді вирусқа тексеретін, мүмкін болса, оларды жоятын программалар да утилиттер болып табылады. Сервистік программалар – адамның операциялық жүйемен жұмыс істеуін жеңілдететін программалар тобы. Жүйелік программалар мен қолданбалы программалар бірігіп, компьютерді прогграммалық қамтамасыз ету не жабдықтау программалары деп аталады. ОЖ-ң мынадай түрлері бар: MS DOS, CDOS, UNIX және де соңғы кезде кеңінен қолданыла бастаған көп терезелі операциялық жүйе – WINDOWS программасы. Операциялық жүйе компьютерде орналасқан барлық жүйелерді және программаларды басқару үшін керек. Ол компьютер мен адам арасындағы байланысты қамтамасыз етеді.Компьютермен жұмыс істеуде MS DOS ОЖ-ң көптеген кемшіліктері болды: әр жолы жүйемен тек бір есепті шешу ғана мүмкін; күрделі программалармен жұмыс істеу мүмкін емес; командалар тек пернетақтадан енгізіліп отырады және т.б. жылы Micrososft фирмасы алғашқы рет MS DOS қуатынан жүздеген есе артық Windows 1.0 жүйелік программаны, ал одан кейінгі жылдары оның кеңейтілген түрлі нұсқаларын дайындап шықты: 3.0, 3.1 және т.б. Бағалау Үйге тапсырма: Қазіргі заманғы программалық қамтамасыз етулер және оның даму үрдісі САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» ________________ Оқу ісінің меңгерушісі Пән аты: Информатика Сыныбы: 9 «А», «Б», «В» Сабақтың тақырыбы:Салынған циклдер. Мақсаты: Білімділік: Оқушылар циклдік алгоритмдерді құруды, циклдердің командасын орындалуын және құрылымын көрсету. Дамытушылық: Білімді жүйелеу, тиянақтау, жаңа сабақты түсіндіру. Тәрбиелік: Сауаттылыққа, ұжымда бірлесіп жұмыс істеуге үйретуді көздеу. І. Ұйымдастыру кезеңі ІІ. Үй тапсырмасын тексеру ІІІ. Жаңа сабақ Көп жағдайда аргументтерінің әр түрлі мәні бойынша алгоритмнің белгілі бір бөліктерін бірнеше рет қайталауға тура келеді. Осындай процесстерді ұйымдастыру үшін циклдік құрылымды алгоритмдер – қайталау операторлары қолданылады. Олар әр түрлі заңдылық негізіндегі ереже бойынша қолданылады. Цикл – белгілі бір әрекеттер тізбегінің бірнеше рет қайталанып орындалуы. қадамдар саны белгілі цикл қадамдар саны белгісіз цикл (шартты цикл) Паскаль тілінде қайталау процессін жүзеге асыратын циклдік операторлардың 3 түрі бар: арифметикалық цикл — FOR, шартын алдын ала тексеретін цикл – WHILE және шартты соңынан тексеретін цикл – REPEAT. Егер шартын алдын ала тексеретін циклдегі операторды неше рет қайталау керек екендігі белгісіз болып, оның тек қайталану шарты берілсе, онда WHILE, REPEAT операторлары пайдаланылады. Ал FOR операторы қайталану саны алдын ала белгілі болған кезде қолданылады. FOR операторын параметрлі цикл операторы деп те аталады, өйткені, қайталау саны функция аргументі сияқты циклдің параметрі қызметін атқаратын басқару айнымалысы арқылы беріледі. FOR операторының екі түрі бар: FOR:= to do; FOR:= downto do; Мұндағы, S1 және S2 – цикл параметрінің алғашқы және соңғы мәндерін анықтайтын өрнектер; for…do – цикл тақырыбын анықтайтын түйінді сөздер; — цикл тұлғасы. FOR – ҮШІН, TO – ДЕЙІН, DO – ОРЫНДАУ деген мағынаны беретін түйінді сөздер. Паскаль тілінде цикл параметрі міндетті түрде бүтін немесе реттелген типтегі айнымалы болуы қажет. Параметрдің өзгеру қадамына байланысты операторда TO немесе DOWNTO (DOWN – төмен, TO – дейін, DOWNTO — кері қарай) түінді сөздері пайдаланылады. Егер қадам +1 ге тең болса, онда операторда TO, ал қадам - 1 – ге тең болса, онда DOWNTO сөзі қолданылады. Параметрдің бастапқы және соңғы мәндері бүтін сан түрінде немесе өсуі, кемуі бойынша реттелетін болуы тиіс, әйтпесе оларды бүтін мен беретін арифметикалық өрнек түрінде жазуға да болады. ІҮ. Сабақты бекіту: Бекіту тапсырмалары 1. Циклдік алгоритм дегеніміз не? 2. Қандай циклдік операторлар бар? 3. FOR операторының жазылу форматы қандай? ҮІ. Бағалау: Оқушыларды біліміне сай бағалау Ү. Үйге тапсырма: Циклдік алгоритмдерді программалау. Цикл түрлері САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін» ________________ Оқу ісінің меңгерушісі Пән аты: Информатика Сыныбы: 9 «А», «Б», «В» Сабақтың тақырыбы:Салынған циклдер. Мақсаты: Білімділік: Оқушылар циклдік алгоритмдерді құруды, циклдердің командасын орындалуын және құрылымын көрсету. Дамытушылық: Білімді жүйелеу, тиянақтау, жаңа сабақты түсіндіру. Тәрбиелік: Сауаттылыққа, ұжымда бірлесіп жұмыс істеуге үйретуді көздеу. Сабақтың барысы: І. Ұйымдасытру. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау ІІІ. Жаңа сабақ. IV. Бекіту. V. Бағалау. VI. Үйге тапсырма. Үй тапсырмасын тексеру: 1. Паскаль тілінде операторлар қанша бөліктен тұрады? 2. Қарапайым оператор дегеніміз не? 3. Күрделі оператор дегеніміз не? Жаңа сабақ Циклдің параметрі - көрсетілген Хқад қадамға сәйкес мәндерді ретпен қабылдайтын айнымалы. Парметрі бар қайталану командасын орындау механизмі қайталану командасына ("әзір" циклі) ұқсас. Параметрі бар қайталану командасы ("үшін" циклі) қайталану саны алдын ала белгілі жағдайларда қолданылады. Циклдің Х, Хбас, Хсоң параметрлері бүтін сандық немесе символдық типті болу керек. FOR операторы. Егер алгоритмде қайталану саны алдын ала белгілі болған жағдайда FOR операторы қолданылады. Бұл оператор параметрлі цикл операторы деп те аталады. Жазылу үлгісі FOR := n1 TO n2 DO ; FOR: = n2 DOWNTO n1 DO ; Мұндағы FOR (үшін), TO (дейін), DO (орындау) - қызметші сөздер; - циклді басқару айнымалысы, Integer типті (немесе кез келген реттелген тип) n1 , n2 - цикл параметрінің бастапқы және соңғы мәндері (типі циклді басқару айнымалысымен сәйкес) кері қарай, DOWN төмен, TO дейін . Паскаль тілінде параметрдің қадамы тек екі мән: 1 немесе -1-ді ғана қабылдай алады. Егер қадам -1 – ге тең болса, онда операторда TO, ал қадам -1-ге тең болса, онда DOWNTO сөзі қолданылады. Мысалы: 1- ден 100- ге дейінгі сандардың қосындысын табу керек. Program kosindi; Var I, s: integer; Begin s:=0; FOR i:=1 TO 100 DO S:=s+1; Writeln (‘s = ‘ , s); End. Компьютермен жұмыс №1. 1- ден 100-ге дейінгі сандарды экранға шығаратын программа құрыңдар. Program san; Var i: integer; Begin Wtiteln (‘ 1- den 100- ge dein butin san’); Writeln; For i:=1 to 100 do Write (i:4); End. №2. 30-дан 10-ға дейінгі барлық жұп сандарды экранға шығаратын программа құрыңдар. Program jup; Var i: integer; Begin Writeln (’30-dan 10-ga deingi jup san’); For i:=30 downto 10 do If I mod 2=0 then Writeln (i); End. №3. 1- ден 100 –ге дейінгі тақ сандардың және жұп сандардың қосындыларын табудың программасын құру керек. Program tak and jup Var I, s, s1: integer; S:=0; S1:= 0; For i:=1 to 100 do Begin If I mod 2 = 0 then s:=s+I else s1:=s1+I; Writeln (‘ s=’, s, ‘ , ‘ , ‘s1= ‘, s1); End; End. №4. 5- тен 1-ге дейінгі сандардың қосындысын есептеу керек. Program kosindi; Var I, s:integer; Begin S:=0; For i:=5 downto 1 do S:=S+I; Writeln (‘s = ‘, s); End. • Сабақты бекіту сұрақтары: • Цикл дегеніміз не? • Циклдің алгоритмнің неше түрі бар? • Программаның нәтижесін қалай көреміз • Қандай алгоритмдер циклдік деп аталады? • Цикл денесі дегеніміз не? • Циклдік алгоритмде қандай түйінді сөздер қолданылады? • Циклдің алгоритмнің неше түрі бар? Үйге тапсырма: Салынған циклдер. Бағалау жүктеу/скачать 200,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|