Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| ИНТОНАЦИЯ
(лат. intonatio - қатты айтылатын) - мелодия, и н те н с и в тіл ік, ұ з а қт ы қ, сө з темпі, айту тембрі сияқты бір- бірімен байланысты сыңарлар- дың бірлігі. Кей зерттеушілер И. сыңар- ларына паузаны да жатқызады. И. екпін сияқты тілдегі просодия жүйесін жасайды. И. сөйлеудің ж үзеге асуы мех оның мәнін ай.қы ндайды . С е й л е уд е И. мынадай қы зм е т атқарады : с ө й л е у д ің ком м ун и ка ти в т і типтері-бүйыру, сұрау, леппен сөйлеу, хабарлауды анықтайды; с ө й л е у д е б ір с ө з д і не с ө з тіркесін ерекше айту арқылы ойдың мәнін белгілейді; нақты эмоцияны көрсетеді; сөйлеудің жалпы бірлігін танытып, әрі оны ритмикалық топтар мен синта- гм а л а р ға бөледі; сө й л е уд ің а ста р л ы м әнін а н ы қта й д ы ; сөйлеуш і мен тіл д ік қары м - қатынас жағдайын сипаттайды. Алғашқы екі қызметі тілдік жүйе- мен, қалғаны сөйлеу сфера- сымен байланысты қарасты - рылады. И. жалпы тексте де үлкен рөль атқарады: әр түрлі стиль мен жанр түрл ерін әр түрлі ыңғайда безендіреді; тексті әр тү р л і м ағы налы қ б ө л ікте р ге беледі, тыңцаушыға эмоционалңцы- эстетикалы қ эсер ете алады; ф р а за а р а л ы қ б ай л аны сты қамтамасыз етеді. И. көркем тексте бейнелеу қызметін атқарады. Жеке тілдегі И. ерекшелігі, ең алдымен, сездік е кп ін типім ен ты ғы з байла нысты; бүның өзі И. бөліктерінің функциялық жүгінің (қызметінің) әр түрлі бөлінуіне байланысты болады. И. синтаксистікжәне лексика- се м а н ти ка л ы қ қүрал д арм ен тығыз байланыста бола отырып, сөйлеу мен те ксті жасайды, |