Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| САЛЫСТЫРМАЛЫ-ТАРИХИ
ТӘСІЛ - салыстырмалы-тарихи тіл білімінде тіл топтарының дамуындағы тарихи заңдылық- тарды білу мақсатында, тарихи- ге н е ти ка л ы қ зе ртте ул ер д е қолданылатын әдістер жиынтығы. С.-т.т. -тіл тарихын білудегі негізгі қүрал. Осы тәсіл көм егім ен туысқан тілдердің шығу тегін анықтап, олардың диахрондық дамуын зерттей аламыз. С.-т.т.- д ің н е гіз гі м а қса ты -е ж е л гі тілдерді қайта жасап, олардың грамматикасы мен сөздіктерін қайта жаңғырту. Қолданылатын ә д іс те р д ің н е гіз г і түр л е р і мынадай: тіл деректерінің шығу тегін анықтау, ті/щердің әр түрлі деңгейдегі ұқсастықтары мен айырмашылықтарын айқындау, е ж ел гі тіл д ік тұлғаларды (архетиптерді) жасау, уақыт және ке ң іс т ікт е болаты н тіл д ік құбы л ы стард ы ң орны мен жағдайын білу, сол арқылы тіл д е р д ің * ге н е а л о ги я л ы қ (шежірелік) жүйесін түзу. С.-т.т. салы сты ру тә с іл ін ке ң ін е н лайдаланады, онда салыстыру үшін жеке құбылыстар емес, тугас тілдік жүйелер алынады. Ең маңызды болып табылатын 12— 750 қағида - ретрогностика, яғни тіл дам уы ндағы ө тке н та р и хи кезеңцерді саралау. С.-т.т.-дің ең маңызды қызметі әуелгі тілдік ж ағдайларды қа й та қ ұ р у (реконструкция), Туыс тілдердің тарихи дамуын фонетикалық, фонологиялық және морфоло- гиялық деңгейде қарастыру өз тиімділігін көрсетті. Зерттеуді екі бағы тта ж ү р гіз у ге болады : р е тр о с п е кти в ті (қ а з ір гід е н ертедегі жағдайға қарай) және перспекгивті (ежелгі жағдайдан қ а з ір гіге д е й ін ). Т іл д е р д і салыстыру үшін белгілі бір жазу д ә с тү р і бар н е гіз -т іл болуы қажет. Үндіеуропалық тіл білі- міңде ондай тілдің ролін санскрит тілі атқарып келді. Бүгінде оның орнына хетт-лувия тілі негізге алынып отыр. Қазіргі С.-т.т. басқа да тә сіл д е р д і қол д анад ы : ти п о л о ги я л ы қ, кв а н та ти в ті, болж ам ды қ, ф ил ол огиял ы қ, модель ж асау. Л и н гв о ге о - графиялық немесе ареалдық әдістер де С.-т.т.-ге кіреді. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|