БУЫН Ү Н Д Е С Т ІГ І - қар.
Сингармонизм.
БУЫНДЫ ТІЛДЕР - Қытай
ж әне О ң т ү с т ік-Ш ы ғы с Азия
тілдері. Бұл тілдердің фоно-
логиялықжүйесінің негізгі бірлігі
- буын. Б.т.-де буынның қара-
пайым түрі кездеседі: дауыс-
с ы з+ ж а р ты л а й
д а уы ссы з
4-дауысты+имплозиялық дауыс
сыз (жартылай дауысты). Б.т.
буын мен морфеманың сыртқы
шекарасы бірдей болатындық-
тан, морфема экспоненті буын-
нан «қысқа» болмайды. Морфе-
маның ең кіші элементі - буын,
ал буын ішінде морфеманың
шекарасы болуы мүмкін емес,
сондықтан да буынды (силлабе-
маны) фонемамен салыстыруға
болады.
БҰЙРЫҚ РАЙ - қимылдың,
іс-әрекеттің тыңдаушыға (II жақ)
я бөгде біреуге (III жақ) немесе
өзіне (I жақ) қаратылып, бүйыра,
талап, тілек етіле айту мағынасын
білдіреді. Мыс.: «Тыңда, дала
Ж ам бы лды !» (Ж .Ж .); «М ен
жазайын сізге хат, оқып көрсін
ол шындап» (Абай).
Етістіктің Б.р. тулғасы бүй-
рықтық мағынамен қоса талап,
тілекету, ниет т.б. мағыналарын
да білдіреді. Б.р. ерекшелігі -
жұрнақ жалғау арқылы жасалмай-
ды, етістік түбірдің ерекше жік-
те л уі а р қы л ы , я ғн и ж ік т ік
жалғаулар арқылы жасалады.
