Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| ТАРИХИ ФОНЕТИКА
- тілдің д ы б ы с ты қ ж ү й е с ін та р и хи тұрғыдан қарастыратын сала. Дыбыстардың түрлері, олардың дамуы, тарихи өзгерістер, буын, е кп ін м ә с е л е л е р і, ү н д е с т ік заңдары әр д ә у ір д е гі ж азба е с ке р ткіш те р м атериалдары бойынш а айқы ндалады . Т.ф. тарихи тіл білімінің дербес сала сы ретінде тарихи-салыстырмалы тіл б іл ім ін ің дам уы ке зін д е қалыптасты. Фонетикалық заң- дылықтарды диахрондық түрғы- дан зерттеу тарихи-салыстыр- малы тіл б іл ім ін д е та р и х и фонетикалық өзгерістердің бір с е м ь я ға ж а та ты н , б а р л ы қ тілдерге қатысты түрлерін анық- тайды. Т.ф. сөйлеу тілінің дыбыс- ты қ заңдылықтарын қарастыр- майды. О танды қ т ү р к о л о ги я «тірі» және «өлі» тілдерді тарихи- салыстырмалы әдіспен зерттеу арқылы түркі тілдері тарихында р > з > й, д / / т > з > й, ағ / / ығ / / уғ / / ег / / іг > у / / й ауысу- ларының болғандығын анықтады. Көне тү р кі тілінде 8 дауысты дыбыс болған: а, е, ы, і, о, у, ө, ү; 16 дауыссыз дыбыс болған: б, п, Д, Т, к-қ, г-ғ, й, ч, с, ш, 3, м, н, г , ң, л, р. К ө н е т ү р к і ж а зуы консонанттық негізде жасалған. Сөз басында д, г, ғ, н, ң, р, з айтылмаған. Буын үңцестігі қатаң сақталған, і~ы, Ьү, ы~ү, ө^ү, о-у, б-в, п~б, б -п , г /ғ , ч^й дыбыс сәйкестіктері болған. Б. Сағындықұлының дәлел- д е у ін ш е , т ү р к і т іл д е р ін ің д а м уы н д а т с - т ш ^ т й - д й - д ж ~дз~тс~дз, т - д - с - з - ш - ж - и ^ һ - х - қ - к ^ ғ - г - з - с ^ т - д сәйкестіктері болған. Бүкіл түркі тілдерінде ги п о те за л ы қ Т (с /ш ) күр д е л і аф ф рикаты нан т а р и х и д а м у б а р ы сы н д а үш ж ү з г е та р та сәйкестік пайда болған. |