Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет326/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   322   323   324   325   326   327   328   329   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

Т ІЛ -Т ІЛ
-   негізгі тіл қабілеттерінің тұқым 
қуалауы мүмкін деген болжамнан 
көрінісін табады, оны глоттогенез 
ж эне  моногенез  теориясынан 
байқауға болады.  Нейролингвис- 
тикада -  орталық нерв жүйесі мен 
тіл арасында болатын байланыс- 
тар  зерттеледі.  Сонымен  қатар 
әкспериментальды  фонетикада 
неше  түрлі  электронды-акусти- 
калық приборлар қолданады, бұл 
Т.б.-нің физика мен физиология 
ләндерімен байланысы бар деген 
сөз.  ЭВМ  тілін жасау,  информа­
тика  теориясында  Т.б.  жетістік- 
т е р ін  
пайд а л а ну, 
ф и зи ка - 
математикалық  тәсілдерді  Т.6.- 
де қолдану, есептік лингвистика- 
ның дамуы -Т .б . мен жаратылыс 
ғылымдары  байланысты  екенін 
керсетеді.
Жалпы  жэне  жеке  Т.б.  деп 
белу дәстүрге  айналған.  Жалпы 
Т.б.  -   ке з  ке л ге н   т іл д е р д ің  
қасиеттерін мыс.:  түркі тіл д е р і- 
түркология, орыс тілі -  русистика, 
не  географиялық  жерге  байла­
ны сты ,  м ы с.:  б а л ка н и с ти ка , 
кавказоведение  т.б.  зерттейді. 
Жалпы  Т.б.  барлық  тілдердің 
ж алпы   (о р т а қ )  қ а с и е т т е р ін  
эмпирикалық (индукция арқылы) 
не  д е д укц и я  
а рқы л ы  
(тіл
қ ы з м е т ін ің  
за ң д ы л ы қта р ы  
арқылы)  зерттейді.  XX  ғ.  50-жж. 
бастап  жалпы  Т.б.  лингвистика- 
лык  теорияның  тілін  зерттейтін 
саланың дамуы  басталады,  оны
-   Т .б .-н ің   м етатеориясы   деп 
атайды. Жалпы Т.б.-ін салаларға 
бөлу тілдік деңгей мен тідці текст 
пен  сө зге   белуге  байланысты 
болады.  Ф о н е ти ка   ды бы сты қ 
деңгейді бейнелейді,  оның пәні- 
тіл д е гі  ды бы старды   зерттеу. 
Зерттеудің  нәтижесінде  дыбыс- 
тардың артикуляциялық (физио- 
л о гиял ы қ)  ж әне   акустикал ы қ 
сипаттары  анықталады.  Ф оне­
тикада  әлем  тілдерінің  дыбыс- 
тарын  әм бебап  халы қаралы қ 
ф о н е ти ка л ы қ  т р а н с к р и п ц и я  
арқылы қағазға т үсіруге болады. 
Ф о нол огия  пәні  дыбыстарды 
қ ы з м е т т ік   ж ә н е   ж ү й е л іл ік  
түрғы дан  зерттейд і.  Ол  үш ін 
зерттеу объекгісі ретінде фонема 
ж еке  қарастырылады.  Кейбір 
тілдерде,  мыс.:  тибет  тілінде 
фонема  орнына  буын  немесе 
силлабема  алынады.  Морфоно­
логия  пәні  ерекше  морфоноло- 
гиялық  деңгейде  морфтардың 
(сөзтүлға  бөлігі)  фонологиялық 
кұрылысын зерттейді. Фонетика, 
фонология,  морфонология сала- 
лары  тіл  дыбыстарын  зерттесе, 
семантикалық сала сөз  мағына- 
сын  зерттеум ен  айналысады. 
Г р а м м а ти ка   саласы   б е л гіл і 
мағынасы бар және белгілі топқа 
жататын  сөзд ерд і,  м орф ем а- 
ларды,  морфтарды,  сөздердің 
м о р ф о л о ги я л ы қ 
б е л ікт е р ін  
зерттейді. Грамматикада морфо­
л о ги я  м ен  с и н т а к с и с   бел ек


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   322   323   324   325   326   327   328   329   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет