-дәріс: Тәуекел ұғымы және оның экономикалық нәтижесі (салалары)

1. 
   Тәуекел ұғымы, функциялары, қайнар көздері.
   
2. 
   Қаржы тәуекелінің сыныптамасы және олардың сипаттамалары.
   
3. 
   Тәуекелді басқару негіздері.
   
4. 
   Қаржы тәуекелін төмендету әдістері.
   

Тәуекелдің көптеген анықтамалары қарастырылған, оларды келесі жағдайлар байланыстырады:

• 
  белгісіздіктің негізгі идеясы;
  
• 
  әртүрлі тәуекел деңгейінің болу мүмкіндігі;
  
• 
  нәтижесі.
  

Тәуекел сыныптамасы

Қаржылық Қаржылық емес

Нәтижесін ақшалай нысанда Нәтижесін жалпыадамдық негізде бағалау-

бағалауға болатын тәуеклдер ға болатын тәуекелдер

Таза Спекулятивті

Екі жағдайды білдіретін тәуе- Пайда алу мүмкіндігімен байланысты тәуе-

келдер: келдер (мысалы: бағалы қағаздар және т.б.)

• 
  адам шығынға ұшыраса
  
• 
  адам шығынға ұшырамса
  

Фундаментальды Бөлшектік

Бір немесе бірнеше тұлғалар- Пайда болу себептері және нәтижесі

дың бақылауда болмауынан бойынша субьективті тәуекелдер. Бұл

туындайтын, бірақ үлкен топ тәуекелдер сақтандырылады.

адамдарға әсер ететін тәуе-

келдер (мысалы: жер сілкініс,

соғыс) сақтандырылмайды

І. Әртүрлі жағдайлардың үлкен санының тәуекелді реализациялаудың жоғарғы жиілігі мен төмен ауырлық нәтижесіне жатады.

жиілік

нәтиже ауырлығы

Бұл байланыс көптеген тәуекелді жағдайларды бейнелейді.

ІІ. Аз кездесетін жағымсыз нәтижелі жағдайлардың салдарының жиілігі мен ауырлығын байланыстырады.

Бұлардың саны аз болғанмен, оларды реализациялаудағы шығындар өте үлкен болады.

жиілік

нәтиже ауырлығы
Тәуекелді басқару.

Кәсіпкер өзінің кәсіпорнына төгіп тұрған тәуекелді белсенді бақылау мақсатында басқарады.

Тәуекел – менеджмент келесіден тұрады:

1. Тәуекел идентификациясы, бұл олар қамтитын тәуекелді жүйелі оқу мен анықтаудан тұрады.

Мұнда тәуекел туралы анағұрлым көбірек факторларды білу керек:

• 
  бірінші қатарлы, көбінесе обьективті сипаттағы бақылаудан тыс тәуекелдер (табиғи апаттар, авариялар, соғыстар)
  
• 
  екінші қатарлы, обьективті және субьективті болып бөлінетін, шығынның туындауына және көлеміне әсер ететін факторлар
  

3. Тәуекелді бақылау, екі нысанда жүзеге асырылады:

- физикалық – шығынға ұшырау мүмкіндігін төмендетуга жағдай жасайтын әртүрлі әдістерді қолдану

• 
  қаржылық – мүмкін болатын шығындарды ақшалай түрде компенсациялау қайнар көздерін іздеу, бұл өзін-өзі сақтандыру арқылы жүзеге асырылады. Алайда өзін-өзі сақтандыру тиімсіз болып келеді.
  

Бірлік тәуекелдерін сақтандыруы қою сақтандыру келісм- шартының құқықтық және анықтауды талап етеді. Ең алдымен ол сақтандырылатын және сақтандырылмайтын тәуекелдер жиынтығы белгіленуі қажет. Барлық сақтандырылатын тәуекелдер шектелуі үшін келесідей белгілер бойынша жан- жақты сипатталуы қажет:

1. 
   Зардап келтірілген себептердің комплнкісі немесе атап айтқанда сақтандыру қауіптері
   
2. 
   Зардап келтірілген іс-әрекет жағдайы;
   
3. 
   Зардаптың ақшалай бағалаудың принциптері.
   

Сақтандырушы келесідей сақтандыру тәуекелдеріне бағытталады.

1. 
   Зардаптың кездейсоқ сипаты.
   

2. 
   Зардапты бөлуді бағалау мүмкіндігі.
   

3. 
   Зардаптарды бөлудің біртектілігі.
   

4. 
   Бір-бірінің зардаптарын бөлу тәуелсіздігі.
   

5. 
   Зардаптың максималды мүмкін мөлшерін бағалау.