5. ә) Ақыл ақиқаттың несі? – атасы –дара, зат есімді, (-сы) тәуелдік тұлғалы – бастауыш. Дара бастауыш болу себебі бір сөзден болған бастауыш. Бастауыш дегеніміз– сөйлемде атау септігінде тұрып, ойдың кім? не? жайында екенін білдіріп, баяндауышпен қиыса байланысатын тұрлаулы мүше. Бастауыштың негізгі сұрақтары кім? не? кімдер? нелер? кімім? нем? кімі? несі? т.б. Бастауыш құрамына қарай: дара, күрделі, бірыңғай, үйірлі болып бөлінеді.
Күрделі бастауыш дегеніміз – екі немесе одан да көп сөзден болған бастауыш. Бірыңғай бастауыш дегеніміз – бір сұраққа жауап беріп, бір ғана қызмет атқарып, бір ғана мүшемен байланысатын екі я одан да көп мүшелер. Бірыңғай мүшелер көбінесе тұлғалас болып келеді де, өзара салалас, бірде жалғаулықтар арқылы, бірде жалғаулықсыз дауыс ырғағымен байланысып, бір ғана мүшеге қатысты болады. Сөйлемнің барлық мүшесі: бастауыш та, баяндауыш та, анықтауыш та, толықтауыш та, пысықтауыш та бірыңғай мүше бола алады.
Үйірлі мүшедегеніміз – сөйлемде күрделі мүше тәрізді бір сөзге қатысты болып, бір сұраққа жауап беретін, бірақ өз ішінде сөйлемдік қасиеті бар сөздердің синтаксистік тобы. Үйірлі мүше есімше я сын есімге аяқталып, үйірлі анықтауыш, іліктен басқа септік жалғаулы зат есімге я заттан басқа сөзге аяқталып, үйірлі толықтауыш, атау тұлғалы сөзге аяқталып, үйірлі бастауыш болады.
3.Сөз құрамына, лексика-грамматикалық мағынасына талдау
1.Бұл сөз екі құрамнан тұр: ата + сы 2. Тұлғасына қарай: Ата – негізгі түбір. Себебі, ...
3.Құрылысына қарай – дара. Себебі, ...
4. Сөзде бір лексикалық, үш грамматикалық мағына бар.
5. Лексикалық мағынасы – жалпы дерексіз ұғымға берілген атау.
6.1.Бірінші грамматикалық мағынасы – лексикалық
мағынаның жалпылануынан жасалған жалпы
грамматикалық мағына – зат есім. 6.2. Екінші грамматикалық мағынасы – (-сы) тәуелдік жалғау
арқылы берілген – категориялық грамматикалық мағына
– меншіктік мағына. 6.3. Үшінші грамматикалық мағынасы – атау септігінің нөлдік
тұлғасы арқылы берілген категориялық грамматикалық мағына
– атауыштық мағына.
