Сборник II научно-практической международной студенческой конференции Narxoz Student Research-2021

118

Narxoz Student Research-2021

3.  

Кимкина

, 

В

. “

Загрязнение

 

Подземных

 

Вод

.” 

Мультиурок

 - 

Проект

 

Для

 

Учителей

, 2018, multiurok.ru/

fi

 les/zagriaznenie-podzemnykh-vod.html. 

4.  

Марина

, 

А

., and 

Ю

. 

Максимова

 . “

Загрязнение

 

подземных

 

вод

 

при

 

разработке

 

нефтяных

 

месторождений

 .” 

Творчество

 

юных

 – 

шаг

 

в

 

успешное

 

будущее

, pp. 337–340., https://core.ac.uk/download/pdf/53079488.

pdf. 

5. 

Никоноров

, 

А

. “

Где

 

в

 

Казахстане

 

Самая

 

Опасная

 

Вода

: 

в

 2019 

Году

 19 

Случаев

 

Экстремального

 

Загрязнения

.” 365info.Kz, 2020, 365info.

kz/2020/02/gde-v-kazahstane-samaya-opasnaya-voda-v-2019-godu-19-

sluchaev-ekstremalnogo-zagryazneniya.  

6. 

Исмагилов

, 

Р

. “

Проблема

 

Загрязнения

 

Водной

 

Среды

 

и

 

Пути

 

Ее

 

Ре

-

шения

.” 

Молодой

 

Ученый

, 

Издательство

 

Молодой

 

Ученый

, 2012, moluch.

ru/archive/46/5623/. 

7. “

О

 

Гидрологии

.” 

О

 

Гидрологии

 - 

Казгидромет

, 

РГП

 «

КАЗГИДРО

-

МЕТ

» 

Министерство

 

Экологии

, 

Геологии

 

и

 

Природных

 

Ресурсов

 

Респу

-

блики

 

Казахстан

 

Неблагоприятные

 

Метеорологические

, 2020, www.

kazhydromet.kz/ru/gidrologiya/o-gidrologii. 

Райымбекова

 

Аяжан

«

Қоғам

, 

технологиялар

 

жəне

 

экология

» 

мектебінің

 4 

курс

 

студенті

«

Экология

» 

мам

 

андығы

«

Университет

 

Нархоз

» 

КЕАҚ

, 

Алматы

, 

Казақстан

Ғылыми

 

жетекшісі

: 

э

.

ғ

.

к

., 

доцент

 

Салимбаева

 

Р

.

А

.

КƏСІПОРЫНДАР МЕН ӨНДІРІС ОРЫНДАРЫ 

КЕЛТІРЕТІН СУ ШЫҒЫНДАРЫН АЗАЙТУ 

ЖОЛДАРЫ

Аңдатпа

Бұл мақалада кəсіпорындар келтіретін су шығындарының пай-

да болу себептері, салдары жəне оны азайту жолдары қарастыры-

лады. Мақала ресми көздерден алынған фактілер мен зерттеулерге 

сүйенеді.

Аннотация

В данной статье рассматриваются причины возникновения, по-

следствия и пути снижения потерь воды, которые несут предпри-

ятия. Статья опирается на факты и исследования из официальных 

источников.

119

Секция

 «

Экология

 

и

 

устойчивое

 

развитие

»

Abstract

This article examines the causes, consequences and ways of reducing 

water losses incurred by businesses. The article is based on facts and 

research from offi

  cial sources.

Ғаламдық  зерттеу  жұмыстарының  мəліметтері  бойынша, 

индустриалды  дамыған  елдерде  кəсіпорындар  адам  пайдала-

ну  үшін  қол  жетімді  судың  жартысынан  көбін  тұтынады.  Өнер-

кəсіптік  жəне  өндірістік  кəсіпорындар  суды  жетекші  тұтынушы-

лардың  бірі  болып  табылатындықтан,  компаниялардың  алдын-

да  тиімділікті  арттыратын,  су  қалдықтарының  мөлшерін  мен 

олардың  су  ізін  азайтатын  су  ресурстарын  басқарудың  неғұр-

лым  тиімді  əдістерін  енгізу  міндеті  тұр.  Бұл  қоршаған  ортаға 

оң  əсер  етіп  қана  қоймай,  кəсіпорындардың  кірісін  арттыруы 

мүмкін.

Қазақстан  Республикасының  өзінің  ішінде  қазіргі  таңда  296,6 

мың  кəсіпорындар  мен  өндіріс  орындары  бар,  олардың  қызметі 

нəтижесінде  қолданылған  су  көлемі  азайтылып,  су  шығындарын 

шектемесе  жақын  арада  су  мəселесі  өте  үлкен  проблемаға  айна-

лады,  артынша  су  бағасы  өседі,  адам  басына  шаққандағы  судың 

тəуліктік нормасы əдəуір азаяды, бұл өз кезегінде түрлі ауруларға 

алып келеді. 

Осы проблеманың туындауы арнайы суды үнемді пайдалануға 

көмектесетін  құрылғылардың  болмауынан,  су  шығынын  азайту 

үшін арнайы стратегияның болмауына сонымен қатар адамдардың 

экологиялық санасының төмен болуымен байланысты (Харламов, 

2019).

Суды үнемсіз пайдаланудың салдарынан су ресурстары едəуір 

азаюда. Қазақстанның мұхит суын пайдалануға мүмкіншілігі жоқ, 

жəне басқа да су көздері трансшекаралық су ресурстары болып та-

былады. Бұндай жағдайда қолда бар су ресурстарын үнемді жəне 

ақылға  қонымды  пайдалану  біз  үшін  маңызды  болып  табылады. 

Қазіргі таңда Қазақстан кейбір елді мекендерінде су тапшылығы 

мəселесі əлі де шешімін таппаған. Қазіргі таңдағы Қазақстанның 

су ресурсының көлемі 101 км3, оның 57 км3 республика ішінде, 

қалған  44  км3  көрші  мемлекеттерден  ағып  келеді  (ВикипедиЯ, 

2021).

120

Narxoz Student Research-2021

Сурет

 1. 

Қазақстан

 

Республикасының

 

су

 

ресурсы

 

көлемі

 (

Резник

, 2018)

Кесте 1 – Су ресурстарын пайдалану (2010-2014 жылдар), млн. м3

Негізгі көрсеткіштер

2010

2011

2012

2012

2014

Су қолданушылар көлемі

5134

4839

4589

4733

4596238

Алынған су, барлығы

23811,7

21947,7 21389,5 22530,5

23265,5

Соның ішінде жер үсті

22625,3  20810,8  20256,8  21455,1  22214,5 

Соның ішінде жер асты

842,2 

839,7 

789,8 

865,6 

884,1 

Тасымалдау  кезіндегі  су 

шығыны

2640,0 

3707,8 

3512,2 

3556,5 

2854,5 

Қолданылған  су,  соның 

ішінде:

20856 

19232,3  18402,9  20063,5  20410,9 

шаруашылыққа

751 

790 

724,4 

710,6 

730,9 

өндіріске

5357 

5173,2 

5240,5 

5477,4 

5591,8 

Тұрақты суару

8732,5 

8763,3 

8692,9 

9172,1 

9393,7 

Лиманды суару

2654,9 

302,6 

146,6 

313,8 

310,0 

Шаруашылықты 

сумен 

қамтамасыз ету

209,4 

208,6 

202,9 

192,6 

190,0 

жайылымдарды суландыру 106,1 

98,1 

98,4 

95,1 

91,4 

Балық шаруашылығы

275 

230,1 

269,8 

56,9 

45,0 

Т.б.

2770,1 

1244,6 

1766,9 

1727,8 

1940,6 

Су  бұру,  барлығы,  соның 

ішінде

7224 

7129,5 

6840,4 

7599,1 

8688,5 

121

Секция

 «

Экология

 

и

 

устойчивое

 

развитие

»

a)  жер  үсті  су  объектілері-

не, соның ішінде

5113 

6273,6 

5653,5 

6988,4 

7627,6 

Олардың  ішінде  тазалау 

жоқ

205,7 

170,7 

153,5 

136,1 

152,6 

а) нормативтік-таза

4585 

5573,9 

5936,9 

6257,3 

6730,8 

б) 

нормативтік-тазар-

тылған

257,1 

259,4 

245,6 

242,1 

270,6 

в)жинақтағыштарға  жəне 

жер бедеріне

2111 

855,8 

1186,9 

610,6 

605,2 

Айналмалы  сумен  жаб-

дықтау

7126,3 

6844,3 

7556,5 

7665,3 

7691,2 

Қайта сумен жабдықтау

902,02 

813,3 

751,9 

689,5 

723,5 

Ескерту: (UNECE, 2017)

Əлемдік тəжірибе бойынша Coca-Cola, Johnson & Johnson жəне 

MillerCoors сияқты көптеген ірі корпорациялар суды пайдалануды 

жақсарту жəне əлемнің шектеулі су ресурстарына сұранысты азай-

ту үшін су ресурстарын сақтау бағдарламаларын жүзеге асырды. 

Бұл  күш-жігер  қызметкерлердің  қолдауына  ие  болды  жəне  эко-

логиялық  тұрақтылық  пен  жақсы  басшылықты  қолдаумен  қатар 

энергияны едəуір үнемдеді.

Мысалы, Coca-Cola 2015 жылы компанияның сусындар өндірісі 

үшін, қауымдастықтар мен табиғат үшін пайдаланылатын судың 

мөлшерін толтыру мақсатына жетті. Coca-Cola бастамасы əлемдік 

сатылымда  пайдаланылған  судың  115  пайызын  (191,9  миллиард 

литр)  қайтарды  деген  болжам  бар.  Компанияның  нысандарында 

жəне өндіріс процесінде қолданылатын қосымша су тазартылып, 

қоғам мен табиғатқа қайтарылады (Lobo, 2017).

Өнеркəсіптік  кəсіпорындардың  суды  пайдалануын  оңтайлан-

дыру өте маңызды, өйткені ол жергілікті су көздерінен су алуды 

төмендетуі  мүмкін,  осылайша  сумен  қамтамасыз  етуді  арттыра-

ды  жəне  қоғамдық  қатынастарды  жақсартады,  су  алу  бірлігіне 

өнімділікті арттырады, ағынды сулар мен олардың ластаушы жүк-

темесін азайтады, жылу энергиясын тұтынуды жəне, мүмкін, қай-

та өңдеу шығындарын азайтады. 

Өнеркəсіп  ағынды  сулардың  ағып  кетуіне  жəне  олардың  ла-

стану  əлеуетіне  байланысты  өндірісте  қолданылатын  мөлшерге 

қарағанда  су  ресурстарына  көбірек  қысым  жасайды.  Негізгі  ла-

122

жүктеу/скачать 3,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: