Сборник II научно-практической международной студенческой конференции Narxoz Student Research-2021

173

Секция

 «

Экономика

»

Ертаев

 

Нұрлан

 

Əшімтайұлы

Нархоз

 

университетінің

 

ҒПМ

 2-

курс

 

студенті

, 

Алматы

 

қ

., 

Қазақстан

 

Республикасы

Ғылыми

 

жетекшісі

: 

Кульжабаева

 

Меруерт

 

Төлеухановна

 

э

.

ғ

.

к

., 

профессор

КƏСІПОРЫННЫҢ БАНКРОТҚА ҰШЫРАУ 

МҮМКІНДІГІН БОЛЖАУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ

Аңдатпа

Қазіргі таңда кез келген кəсіпорын үшін қаржылық тұрақтылық 

пен банкроттықтан сақтану өте маңызды мəселе болып табылады. 

Себебі паденемия əсерінен орта жəне шағын бизнес өкілдері айтар-

лықтай шығынға ұшырап, экономикалық тоқырау үдерісінде. Егер 

де компанияның қаржы саласындағы қызметкерлері банкроттыққа 

ұшырау  мүмкіндігін  болжай  алатын  болса,  онда  кəсіпорынның 

болашағы айқын, əрі қауіпсіз болады. Сондықтан, қазіргі ахуалда 

кəсіпорындар банкроттыққа ұшырау қаупін алдын-алуы қажет.

Аннотация

Сегодня  для  любой  компании  очень  важна  финансовая  ста-

бильность.  Это  связано  с  тем,  что  малый  и  средний  бизнес  по-

нес значительные убытки из-за рецессии и находится в процессе 

экономической стагнации. Если финансовый персонал компании 

смог бы предсказать возможность банкротства, то будущее компа-

нии могло быть ясным. Поэтому в нынешней ситуации компаниям 

необходимо предотвращать риск банкротства.

Abstract

Today, fi nancial stability is very important for any company. This 

is due to the fact that small and medium-sized businesses have suff ered 

signifi cant losses due to the recession and are in the process of economic 

stagnation. If the company’s fi nancial staff  can predict the possibility of 

bankruptcy, the company’s future will be clear and secure. Therefore, in 

the current situation, companies need to prevent the risk of bankruptcy.

Бүгінгі  таңда,  ақпараттандыру  жəне  экономиканың  қол 

жетімділігі  кезеңінде  еңбек  нарығында  кəсіпорындар  санының 

174

Narxoz Student Research-2021

өсуі  байқалады,  сəйкесінше  экономиканың  əр  саласында  бəсе-

келестік  өсуде.  Бұл  кəсіпорындардың  нарықтық  өзгерістерге  өте 

тəуелді  болатындығына  əкеледі.  Ұйым  тауарлар  мен  қызметтер 

нарығында бəсекеге қабілетті болып қалуы үшін компаниялар қы-

зметтердің сапасын арттырып, олардың құнын төмендетуі керек. 

Бұл  тақырыпқа  деген  қызығушылық  өте  зор,  өйткені  кез-келген 

компания мұндай жағдайға тап болуы мүмкін, яғни кəсіпорынның 

төлем қабілетсіздігімен жəне ең бастысы банкроттықпен. 

Ұйымның  материалдық  эмансипациясы  əр  есептік  кезеңде-

гі  компанияның  тұрақты  жұмысында,  сондай-ақ  болашаққа  деген 

сенімділікте жатыр. Банкроттық тəуекелін қаржылық бағалау кəсіпо-

рынның банкроттық ықтималдығын есептеуге, ең бастысы, оны жо-

юға уақытында дұрыс шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді.[1]

Кəсіпорынның  дағдарыстық  жағдайы  Қазақстан  экономика-

сына  үлкен  əсер  ететін  қайтымсыз  салдарларды  тудыруы  мүмкін. 

Ұйым  таратылғаннан  кейін  қызметкерлер  жұмыссыз  қалады.  Бір 

ірі  кəсіпорынның  банкроттығы  жұмыссыздықтың  өсуіне  алып  ке-

леді.  Жұмыссыздықтың  өсуі  үлкен  экономикалық  қиындықтарды 

тудырады,  бұл  жалпы  ішкі  өнімнің  жоғалуы  жəне  ел  бюджетіне 

салық  төлемдерінің  азаюы.  Бүгінгі  таңда  экономикалық  тұрғыдан 

ең  тұрақты  серіктестерді  таңдау  кезінде  акционерлер,  несие  бе-

рушілер, жеткізушілер, тапсырыс берушілер, мемлекеттік органдар 

ұйымдардың  (серіктестердің)  төлем  қабілеттілігін  бағалауға  жəне 

болжауға үлкен қызығушылық танытады. Қаржылық қиын жағдай-

дан шығу үшін кəсіпорын өзінің қаржылық-экономикалық көрсет-

кіштерін түзетуі керек, бірақ алдымен кəсіпорынның банкроттыққа 

ұшырау ықтималдығын болжау қажет.[2]

Т. А. Цыркунова и Н. Ф. Демина еңбектерінде төлем қабілеттігі 

мен өтімділік экономикалық субъектінің дамуы мен əрі қарай өр-

кендей алу мүмкіндігін болжай алатын көрсеткіштер екені сипат-

талады.  Сонымен қатар, өтімділік көрсеткіші мен төлем қабілет-

тілігі  мемлекеттік  органдар  үшін  де  өте  маңызды,  себебі  оның 

атқаратын  функцияларына  бюджеттің  тұрақты  толтырылуы  мен 

экономиканы реттеу кіреді. 

Жоғарыда  аталған  төлем  қабілеттігі  мен  қаржылық  өтімділік 

көрсеткіші  кəсіпорынның  экономикалық  жағдайын  бағалаудың 

таптырмас құралы болып табылады, себебі осы параметрлер бан-

кроттық  немесе  төлем  қабілетсіздігі  туралы  критерий  ретінде 

қызмет етеді. [3]

175

Секция

 «

Экономика

»

«Оңалту  жəне  банкроттық  туралы»  ҚР  заңына  сəйкес,  қары-

здарды төлеуге шамасы жоқ ұғымы ақшалай міндеттер бойынша 

кредиторлар  сұранысын,  еңбекке  ақы  төлеу  талабын  қанағаттан-

дыра  алмау,  сонымен  қатар  өзіне  тиісті  мүлік  есебінен  бюджет 

пен бюджеттен тыс қорларға міндетті төлемдерді қамтамасыз ете 

алмау  жатады.  Басқаша  айтқанда,  шаруашылық  субъектілерінің 

қарызды төлей алмауы, ағымдағы операциялық қызметті қаржы-

ландыра  алмауы,  қарыздардың,  міндеттердің  өсуіне  байланысты 

жедел міндетемелерді өтеу қабілетсіздігі немесе борышкердің ба-

лансының  қанағатсыз  құрылымына  байланысты  ұғымдар  кіреді. 

[4]

Қазіргі уақытта, Қазақтан Республикасында қаржылық талдау 

жəне кəсіпорындарды банкроттыққа ұшырау қаупін болжау сирек 

кездеседі. Кəсіпорындардың арасында банкротқа ұшырау жиілеп 

кеткендігі, кəсіпкерлердін белгісіз экономикалық жағдайларда жұ-

мыс істей алмайтынын көрсетеді. Бұл зерттеудің негізгі мақсаты 

–  кəсіпорындардың  банкроттық  ықтималдығын  болжаудың  рөлі 

мен маңыздылығын анықтайды. И.А.Бланк банкроттықты болжау 

(диагностикалау)  «бұл  кəсіпорынның  дағдарыстық  даму  параме-

трлерін  анықтауға,  оның  алдағы  кезеңдегі  банкроттық  қаупіне 

кепілдік беруге бағытталған мақсатты қаржылық талдау жүйесі» 

деп санайды. Төмендегі кестеде банкроттықты болжаудың маңыз-

дылығы көрсетілген. (1-кесте)

1-кесте

Болжаудың мақсаты

Қажеттілікті негіздеу

Фирмалардың бірігуі

Бірігетін  фирмамен  туындайтын  мүмкін 

проблемаларды анықтау

Дағдарысты басқару

Төтенше жағдайлар жоспарын жасау жəне

жағдайды тезірек түзету стратегиялары

Андеррайтеринг (сақтандыруда)

Несиелік тəуекелдерді сақтандыру

Корпоративтік басқару

Басқару  курсын  жоспарлау  мақсатында 

кəсіпорын басшылығының қызығушылығы

Инвестицияларды талдау

Ықтимал  инвестициялық  шешімдер  мен 

тəуекелдерді бағалау

Несиелік талдау

Қаржыландыру шешімі жəне қаржыланды-

ру тəуекелі

Құқықтық талдау

Құқықтық қорғау  

Ескерту

: [4] 

əдебиет

 

негізінде

 

автормен

 

құрастырылған

.

176

жүктеу/скачать 3,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: