Сборник II научно-практической международной студенческой конференции Narxoz Student Research-2021

жергілікті сипатта, сынған жыныстарда орналасқан, аз дебитті ау-

маққа таралған, ал олардың көпшілігі минералданған немесе əлсіз 

минералданған,  яғни  Солтүстік  Қазақстан  облыстары  үшін  ауыз 

суды жергілікті тазарту қондырғылары мен тұзсыздандырғыштар 

қажет. Осыған байланысты халық шаруашылығының көптеген са-

лалары  тиісінше  дамымайды  жəне  облыс  орталығы  болып  табы-

латын Көкшетау қаласы да дамымауда, бұл елдегі ең кіші облыс 

орталығы. Облыстың негізгі су артериялары Нұра арнасы бар Есіл 

өзені  болып  табылады.  Ол  арқылы  транзиттік  Чаглинка,  Селета 

өзендері,  сондай-ақ  ұзындығы  кіші  бірнеше  өзендер  ағып  өтеді. 

Өзендерде жыл бойы тұрақты ағын болмағандықтан, тек қар ері-

ген кезде жəне жаңбыр жауған кезде ғана толысады. Бұл ауыз су 

тапшылығын тудырып, шаруашылықтың да дамуына кедергі жа-

сайды. 

Маңғыстау  облысында  ауыз  судың  табиғи  көздері  жоқ,  оған 

қоса  толыққанды  өзендер  мен  тұщы  су  көлдері  де  жоқ.  Бұл  ай-

мақ теңіз суын үлкен шығынмен тұзсыздандыратын елдегі жалғыз 

өңір. Теңіз суының 60%-ы МАЭК тұщыландырылады жəне судың 

40%-ы  Еділ  өзенінен  ұзындығы  1000  км  Астрахань-Маңғышлақ 

суағары арқылы келеді (Третьякова, Джуланова, Третьякова жəне 

Хабдин, 2009).

Қазақстанда елдегі тұщы жерасты суларының 12%-дан аспай-

тын  қоры  ғана  пайдаланылады,  дегенмен,  жерасты  суларының 

анықталған  жəне  белгіленген  ресурстары  халықты  ауыз  суды 

қажетті  тұтынудан  он  есе  мөлшерде  қамтамасыз  ете  алатын  еді. 

Мысалы Қызылорда облысы Арал-шикізат жер асты сулары бас-

сейнінің үстінде орналасқан. Десе де, бассейнді сумен толықтыру, 

яғни  қорларды  толтыру  еріген  судың  есебінен  жүзеге  асырыла-

ды:  солтүстіктен  –  Қазақстанның  ұсақ  шоқысы,  Шу-Сарысу  кө-

терілісі, шығыстан – Қаратау, оңтүстіктен – Қызылқұм, батыстан 

– Қарақұм, Арысқұм арқылы. Жер асты сулары барлық жерде та-

ралған жəне палеозойдан басталып, қазіргі шөгінділермен аяқта-

латын барлық литологогенетикалық кешендерде кездеседі. Облыс 

бойынша жер асты суларының 90-нан астам кен орындары, соның 

ішінде  бекітілген  қорлары  бар  термалды  жəне  минералды  сулар 

орналасқан. Сондықтан облыстың гидрогеологиялық жағдайы об-

лыс пен Қызылорда тұрғындарын жер асты сулары есебінен сапа-

лы ауыз сумен қамтамасыз ете алады. Десе де зерттеулер мен бар-

20

жүктеу/скачать 3,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: