Сборник научных статей международной научно-практической конференции «Современные тренды педагогического образования»
жүктеу/скачать 8,65 Mb. Pdf көрінісі
|
pedagogikalyk bilim berudin zamanaui trendteri zhinak
| Қабілеттер дегеніміз
– жеке психикалық функцияларды жүзеге асыратын функционалды жүйелердің қасиеттері, олар ауырлықтың жеке өлшеміне ие және іс-әрекеттің дамуы мен жүзеге асырылуының өзіндік ерекшелегі мен сәттілігі мен сапасында көрінеді [2]. Орыс ғалымдары музыкалық психология ғылымында өздерінің зерттеу еңбектерінің арқасында үлкен табыстарға қол жеткізді: Б.М.Теплов, Л.С.Выготский, Л.Л.Бочкаров, Л.А.Мазел, Г.М.Коган, В.В.Медушевский, М.Ж.Арановский, В.И.Петрушин, А.Г.Готсдинер және т.б. кеңінен танылды [3]. Музыкалық-психологиялық мәселелерлің жекелеген аспектілерін зерттеген В.Ю.Григорьев, О.Ф.Шульпяков, Л.Е.Гаккель, В.Г.Ражников, А.В.Малинковская және т.б. еңбектері де бар. Авторларға келетін болсақ, олардың көпшілігінің есімдері психология ғылымына өз үлестерін қосқандар. Бұл авторлардың музыкалық психологиялық еңбектері біздің елімізде де, одан тыс шетелдерде де белгілі болды . Музыкалық қабілеттер-музыканы қабылдауды, орындауды, жазуды, музыка саласындағы оқуды анықтайтын адамның жеке психологиялық қасиеттері. Белгілі бір дәрежеде барлық адамдарда музыкалық қабілеттер бар. Б. М. Теплов «Музыкалық қабілеттер – музыканы қабылдауды, орындауды, жазуды, музыка саласындағы оқуды анықтайтын адамның жеке психологиялық қасиеттері» – деп анықтады. Белгілі бір дәрежеде музыкалық қабілеттер барлық адамдарда көрінеді. Белгілі, жеке көрінетін музыкалық қабілеттер музыкалық дарындылық» деп аталады [4]. Музыкалық қабілеттер құрылымында жалпы және ерекше қабілеттер ерекшеленеді. Музыкалық қабілеттер ерекше, яғни сәтті іс-шараларға қажет және музыканың табиғаты бойынша анықталады. Олар өнердің кез-келген түріне қабілеттердің негізі ретінде әлемге эстетикалық көзқарас, шындықты эстетикалық тұрғыдан қабылдау қабілетіне негізделген, бірақ музыка жағдайында бұл дыбыстық немесе дыбыстық эстетикалық тәжірибесін дыбыстық шындыққа айналдыру мүмкіндігі болады. Кейде музыкалық қабілеттердің жиынтығы Музыкалық деген жалпы ұғыммен белгіленеді. Музыкалылық - бұл музыкалық іс-әрекеттегі туа біткен бейімділіктер негізінде дамитын, оны сәтті жүзеге асыру үшін қажет қабілеттер жиынтығы. Музыканың өзегі үш музыкалық қабілеттен тұрады: ладтық сезім, 439 музыкалық-есту қабілеті және ырғақ сезімі» [5]. Қабілет - бұл бейімділіктің мүмкін көріністерінің бірі. Б. М. Теплов музыкалылық мәселесін жан-жақты зерттеледі: онда жалпы ерекше сәттер көрсетілген. Біріншісі-қиялдың байлығы мен бастамасы, эмоционалды түрде музыкалық тәжірибеге, зейінге, ерік-жігерге, яғни адамның процестері мен қасиеттеріне, мысалы, эстетикалық сипаттағы тәжірибелерге қатысты қабілеті. Біздің ұстанымымызға сәйкес, 4-5 жастағы балалардың психологиялық және жас ерекшеліктерін білу оларға сүйене отырып, қызметті сауатты ұйымдастыру үшін бірнеше жылдар қажет, олардың музыкалық қабілеттері тиімді дами алатын мектеп жасына дейінгі балалар. Бейімділіктер қабілеттерге айналмас бұрын, олар көптеген нәрселерден өтеді. Қабілеттер үшін бұл процесс өмірдің алғашқы жылдарынан басталады және егер адам қабілеттері дамитын қызмет түрлерімен айналысуды жалғастырса, баланың қабілеттері дами береді. Бала бойындағы музыкалық қабілеттерді дамыту процесінде бірнеше кезеңдерге бөлінеді. Кез-келген осындай қабілеттің дамуындағы бірінші кезең оған қажетті органикалық құрылымдардың жетілуімен немесе олардың негізінде қажетті функционалды органдардың пайда болуымен байланысты. Ол әдетте баланың туғаннан 6-7 жасқа дейінгі өмірін қамтитын мектепке дейінгі балалық кезең жатады. Арнайы қабілеттердің қалыптасуы мектепке дейінгі балалық шақта белсенді басталады. Осы жаста шығармашылық ойындардың әртүрлі түрлерімен айналысу балалардың ерекше қабілеттерін қалыптастыру үшін ерекше мәнге ие болады. Адам қабілеттерін дамытудың негізгі сәті - олардың орнын толтыру, сонымен қатар бұл тіпті сәтті дамуы үшін туа біткен физиологиялық бейімділіктерді қажет ететін қабілеттерге де қатысты. Шығармашылық қабілеттерді мектеп жасына дейінгі кезден бастап, балалар өздері үшін мүмкін болатын шығармашылық тапсырмаларды орындаған кезде дамыту керек. Орындау қабілеттерін дамыту балаға музыка туралы өз әсерлерін толық білдіруге мүмкіндік береді. Орындау және шығармашылық қабілеттері балаларда табиғи бейімділіктің болуына, негізгі музыкалық қабілеттердің дамуына байланысты әртүрлі жолдармен көрінуі мүмкін. Басқаларында музыканы шығармашылық қабылдау қабілеті, орындаушылық немесе өнімді шығармашылықтың бір түрі бар. Шығармашылықта негізгі музыкалық қабілеттерден басқа, басқалары да дамиды. Музыканы қабылдау процесінде музыкалық ойлау дамиды. Орындау мен шығармашылықта негізгі музыкалық қабілеттерден басқа, орындау мен импровизацияның белгілі бір техникасын игеруді қажет ететін орындау және шығармашылық қабілеттер қалыптасады. Музыкалық белсенділік тек музыкалық ғана емес, сонымен бірге жалпы қабілеттерін де дамытады. Ойлау дамиды, шығармашылық қиял тәрбиеленеді, ерік-жігер, ерікті назар аудару қабілеті күшейтіледі. 440 Қорытындылай келе, Кейінгі кезде, небір ғалым-педагогтар, мұғалімдер, музыканттар музыкалық әрекеттің негіздері (яғни, дене құрылымының физиологиялық сипаттамалары, мысалы, есту немесе дауыс аппататы) бәріне қол жетімді деген қорытындыға келді. Яғни, олар жас балалардың музыкалық қабілеттерін дамытуға негіз болады деген. Ғалымдардың музыкалық проблемаларын зерттеудегі сарапшылардың пікірінше, дамымайтын қабілет деген ұғымның өзі ақылға сыймайды деген қорытындыға келеді. Егер баланың туа біткеннен бастап музыкалық дамуына қажетті жағдайлар жасалса, бұл оның музыкалық қабілетін қалыптастыруға айтарлықтай әсер етеді деп саналады. Бұл отбасында немесе әлеуметтік ортада баланың қабілетінің артуына жәрдем болады. Кейбір ата-ана балаларының өздерінің қалауы бойынша әртүрлі үйірмелерге: ағылшын тілі, орыс тілі, тіпті қазір қытай тілі курстарына беріп жатады. Бірақ, баланың өз қабілетінің деңгейіне қарай берілсе, оның шығармашылығы арта түседі, бұл неғұрлым белсенді және неғұрлым жан- жақты болса, баланың музыкалық даму процесі тиімді болады және музыкалық білім беру мақсатына сәтті қол жеткізіледі деген сөз. Сондықтан музыкаға қызығушылығы бар баланың табиғатына, оның жан-дүниесіне жақын үйірмелерге беру оның музыкалық қабілетін жетілдіреді деп тұжырымдаймыз . жүктеу/скачать 8,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|