Түркістан гуманитарлық-техникалық колледжі

Түркістан гуманитарлық-техникалық колледжі

Ғылыми жетекші Жұмаділлаев С.Қ

XXI ғасыр – ақпараттандыру ғасыры. Қоғамда қазіргі заман дәуіріндегі ғылыми-техникалық үдерістің дамуына байланысты адам іс-әрекетінің барлық қызметінде компьютерлік технологияны пайдалану кең етек жайды. Қоғамды компьютерлендіру, білімді ақпараттандыруда есептеу техникасы құралдарының белсенді түрде қолданылуы оқу орны және кәсіби педагогика ғылымы алдына бірқатар көкейкесті міндеттер қоюда. Ол міндеттер оқу-тәрбие үдерісінің тиімділігін жоғарылатуда компьютерлік технологияларды пайдалану мүмкіндіктерін зерттеуге байланысты.

Қазақстан Республикасының Еуразиялық аймаққа кіруі, ел Президентінің «Қазақстан-2050» атты стратегиялық бағдарламасына сәйкес жаңа техника мен технология үдерістерінің дамуы келешекте жоғары оқу орындарында кәсіби маман даярлаудағы өзекті мәселе туғызады.

Есептеу жүйелерін жаһандандыру кезінде ақпараттандырудың маңызы өте зор. Бірінші кезекте ақпараттандыруды жоғары оқу орындары мен мекемелер, фирмалар талап етеді.

Қазіргі ғылыми-техникалық даму кезеңінде инженерлі, экономикалық, басқару, ғылыми және басқа түрлі есептерді тиімді түрде шешу мен медициналық диагноз қою т.б. зерттеу нәтижелерін жоғары дәлдікпен алуды электронды есептеу машиналарынсыз (ЭЕМ-сыз) ұйымдастыру мүмкін емес. Сондықтан, орта және жоғары білімді мамандар өз білімін ЭЕМ-ді тиімді пайдалану әдістерін кеңінен үйлестіре алатын болуы тиіс. Бұл олардың келешек жұмысында ЭЕМ-мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыруы үшін де қажет.

Қазіргі әлемнің көптеген елдеріндегі ақпараттық білім орталарының негізгі көрсеткіштерін 30 жыл кейінге шегеріп қарайтын болсақ, онда бүгінде біз адамдардың бұлтартпас жаңа ақпараттық кезеңде тұрмыс кешіп жатқанын айта алатынымыз айдан анық. Міне, дәл осы ақпараттық орта қазір адамдардың әлеуметтік жағдайының жаңа бейнесін, олардың өмір сапасын, жаңа әдеттерін қалыптастыруда.

Қазіргі таңда болашақ мамандарды кәсіби даярлаудың маңызы зор. Жоғары оқу орнының алдына қойған ең бірінші мақсаты - қоғамға қажетті жоғары білімді кәсіби мамандарды даярлау. Болашақ мамандардың кәсіби міндеттерді шешу үшін өз бетінше ізденуге және білімді игеруге даярлау қажеттігі туындайды [1].

Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы Жолдауында: «Білім беру реформасының ойдағыдай жүргізілуінің басты өлшемі – тиісті білім мен біліктілік алған еліміздің әрбір азаматы әлемнің кез-келген елінде бәсекеге қабілетті маман болатындай деңгейге көтерілуі» - деп атап көрсетті [2].

ЖОО-ның маңызды міндеттерінің бірі - мамандарды дайындаудағы іргелі орны мен рөлін жоғарылатудан келіп шығатын білім беруді ізгілендіру [3].

Жоғары білімнің мынадай басты мақсаттары мен міндеттері бар:

- ол адам құқықтарын, жариялылықты дамыту, бейбітшілікті нығайту мақсатында барлық адамдардың бүкіл өмір бойы дара дамуы мен әлеуметтік әрекетіне қажетті мүмкіндіктерді қамтамасыз етуі тиіс.

- ғылым мен технологияны дамыту жолымен қоғамның мәдени, әлеуметтік экономикалық дамуына сүбелі үлес қосу;

- бәсекеге қабілетті, жоғары білікті мамандарды даярлауды бір мезгілде жүзеге асыру;

- тұтас алғанда қоғамның, оның ішінде білім жүйесінің дамуы мен жақсаруына үлес қосу.

Қазіргі кезде әрбір қоғамның, мамандардың алдына қоятын талаптарына сәйкес «маман моделін», маманның кәсіби бейнесін жасау міндеті зерттеушілердің назарын аударуда.

Маманның кәсіби бейнесін жасауда әлеуметтанушылардың «маман моделі» қасиеттерін қамтитын мынандай төрт түрлі бөлігі болады:

1. 
   кәсіптік;
   
2. 
   әлеуметтік;
   
3. 
   саяси-идеялық;
   
4. 
   әлеуметтік –психологиялық.
   

Сондықтан, алдымен болашақ мамандардың кәсіби бағыттылығының қалыптасу үдерісі зерттелді. Бұл үшін студенттердің таңдалған мамандық бойынша оқуға түсуге және басқа мамандыққа ауысуға қызығушылықтары зерттеліп, кәсіби бағыттылық деңгейі мен оның құрылымына тәуелді болашақ қызметтері мен оған дайындықтарының түрлі тұғырлары бойынша қанағаттандырылу дәрежелері айқындалды.

Э.Х.Башкаеваның, Н.В.Кузьминаның жұмыстарында кез-келген мамандыққа қатысты кәсіби бағыттылықтың үш деңгейі анықталған:

бірінші деңгей – кәсіби іс-әрекетке бағыттылығы оң студенттер;

екінші деңгей – ЖОО-да оқу барысында мамандыққа теріс қарым-қатынас пен таңдаған мамандығы бойынша болашақ жұмысы арасындағы үйлесімділігі болатын студенттер;

үшінші деңгей – болашақ мамандығына теріс қарым-қатынастағы студенттер [4, 5].

Бірінші деңгейді төртінші курс студенттері, екінші деңгейді – бірінші және екінші курс студенттері, үшінші деңгейді – үшінші курс студенттері құрайды. Болашақ мамандық пен оған дайындықтың түрлі тұғырларының қанағаттандырылуын талдау барысында бірінші деңгейдегі студенттер үшін маңызды іс-әрекеттің түрі болып маманның жауапкершілігі, белсенділігі, кәсіби бағыттылығы, қарым-қатынастылығы айқындалды.

Екінші деңгейдегі студенттерде болашақ қызметтеріне өз қабілеттерінің сәйкестігіне сенімсіздік тән. Мамандықтың дұрыс таңдалғандығына сенімділігі жоқ.

Үшінші деңгейдегі студенттердің барлығы дерлік оқуға түскен немесе төмен үлгерім көрсеткішіне байланысты басқа факультеттерге ауыстырылған.

Н.В.Кузьмина, Э.Х.Башкаева кәсіби бағыттылықтың үш деңгейінен басқа оқу іс-әрекетінде кәсіпке мотивациялық-құндылық қарым-қатынастың үш даму сатысын бөліп атайды.

Бірінші сатыға (І, ІІ курс) оқу іс-әрекетін басқаратын оқу және кәсіби мотивтердің жоғары көрсеткіштері тән. Екінші саты (ІІІ саты) – бұл барлық мотивациялық құраушылар қарқынының баяулауы. Танымдық және кәсіби мотивтер оқу іс-әрекетінде жетекші рөл атқармайды. Үшінші саты (IVкурс) – оқудың түрлі мотивтерінің интеграциялық деңгейі өседі.

Теориялық талдау барысында кәсіби бағыттылықты қалыптастыру үдерісін жетілдіру үшін тұлғаның мотивациялық саласын түрлендіру қажеттілігі белгілі болды. Тәжірибелік жұмыс нәтижелерінде кәсіби бағыттылыққа қабілет және мінез сипаттары сияқты тұлғалық сапалардың үлкен ықпал ететіндігі анықталды.

Кәсіби бағыттылықты қалыптастырудағы негізгі психологиялық-педагогикалық тетігі кәсіби еңбек мазмұны мен кәсіпті таңдаудағы тұлғалық ойлаудың арасындағы қарама-қайшылық екендігі айқындалды.

Осы қарама-қайшылықты шешу және ЖОО жағдайында кәсіби бағыттылықтың даму динамикасын қамтамасыз ету үшін:

• 
  кәсіп таңдаудағы тұлғалық ойлауды тереңдету;
  
• 
  іс-әрекеттің объективті мазмұнына қатысты жетекші мотивке басымдық жасау;
  
• 
  іс-әрекеттегі тікелей мотивтерді қалыптастыру;
  
• 
  іс-әрекеттің бастамаларын анықтау.
  

Кәсіби білімдердің (әдіснамалық, теориялық, әдістемелік, технологиялық) қалыптасу критерийлері:

• 
  тұлғаның танымдық белсенділігі мен бағыттылығының даму деңгейі;
  
• 
  кәсіби білімдердің көлемі, жалпылануы және жүйеленуі;
  
• 
  ойлау сипаты, нақтылықты стандартты емес шығармашылықпен ойлау;
  
• 
  білімді түрлі еңбек жағдайларында қолдану біліктілігі.
  

Маманның ақпараттық мәдениеті қазіргі заманғы ақпараттық технологиялардың потенциалдық мүмкіндіктері туралы білімдерден; оларды күнделікті оқу, болашақ кәсіби іс-әрекеттерінде басқарушылық шешімдерді қабылдау үдерісінде дұрыс қолдану біліктілігінен құралады.

Болашақ маманның ақпараттық мәдениетінің бағалану критерийлерін информатика және ақпараттық технологиялар аймағындағы білімдер, біліктіліктер мен дағдылар кешені негізінде анықтау үшін, біз маңызды деген бірнешеуін бөліп алдық.

Ақпараттық мәдениетке ие маман:

1. 
   мақсатты таңдау және қалыптастыру;
   
2. 
   есептің қойылымын іске асыру;
   
3. 
   оқытылатын үрдістер мен құбылыстардың ақпараттық модельдерін құру;
   
4. 
   автоматтандырылған ақпараттық жүйелер көмегімен ақпараттық модельдерді талдау;
   
5. 
   мәліметтер мен білімдерді реттеу, жүйелеу, құрылымдау, ақпараттық модельдің маңыздылығын, мәліметтерді ұсыну тәсілдерін түсіну;
   
6. 
   алынған нәтижелерді талдау;
   
7. 
   өзінің кәсіби іс-әрекетінің қарқынын арттыру үшін қандай да бір бағдарламалық қамсыздандыруды немесе ақпараттық технологияны қолдануға шешім қабылдау;
   
8. 
   қабылданған шешімдердің салдарын алдын-ала болжамдау және сәйкес қорытынды жасау;
   
9. 
   үйренілетін үрдістер мен құбылыстарды талдау үшін мәліметтер қорларын, жасанды интеллект жүйелерін, басқа да заманауи ақпараттық технологияларды пайдалану;
   
10. 
    автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді пайдалану – электронды техникалар мен телекоммуникация жүйелеріне негізделген ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу, тасымалдау және ұсыну жүйелері; халықаралық ақпараттық жүйелер, әлемдік мәліметтер қорлары сияқты ресурстарды тиімді қолдану, қажет мәліметтер қорын таңдай білу, мәліметтерге автоматтандырылған талдау жүргізу;
    
11. 
    алгоритмдеу негіздерін игеру: алгоритмдер құру (“жоғарыдан төменге” қадамдық әдісі) ұстанымдары, қандай да бір міндетті емес бағдарламалау тілін оқып үйренудегі алгоритмдердің базалық құрылымдары;
    
12. 
    қызмет саласы үшін маңызды ғалымдардың идеяларын, атап айтқанда, олардың шығармалары туралы мәліметтер (шығарманың аталуы, мазмұны, және сала бойынша ғылыми, қолданбалы еңбектердің мәні, ғылыми тұжырымдамалар және т.с.с.) білу; нақты құжаттар (анықтамалар, нормативтік құжаттар, сала бойынша беделді басылымдар, мерзімдік жетекші басылымдар және т.с.с); оларды пайдалана білу (есте сақтау, оларға сілтеме жасай білу және т.с.с.); түрлі ақпарат көздерін пайдаланып қажетті ақпаратты табу, сұрыптау, талдау және өз іс-әрекетінде нақты қойылған мақсатқа жету үшін пайдалану;
    
13. 
    аймақтық ақпараттық қорларды пайдалану, сақтау және дамыту; берілген қорлардың жергілікті халыққа жеткізілу деңгейін және аймақаралық ақпараттық байланыстар мазмұнын білу;
    
14. 
    ақпараттық қызметтің құқықтық негіздерін меңгеру, өз кәсібіне байланысты заңдар мен нормативтік актілерді білу, анықтамалық-құқықтық жүйелерді және шешім қабылдау жүйелерін игеру, ақпараттық қауіпсіздік негіздерін білу;
    
15. 
    ақпараттың қоғамдағы бейнелену заңдарын білу; болып жатқан ақпараттық түрлену мағынасын түсіну, қалыптасып отырған ақпараттық қоғамдағы өз орны мен міндеттерін түсінуі қажет.
    

Қорыта айтқанда, білім беру саласындағы жүргізілген зерттеулер, сараптаулар мен тәжірибелерге сүйене отырып, келешекте оқу жүйесін дамытудың мынадай үдерістерін атап өтуге болады:

• 
  оқу саласын демократияландыру;
  
• 
  гуманитарландыру;
  
• 
  жоғары білім, ғылым және өндіріс салаларын бірлесе жұмылдыру;
  
• 
  халықаралық ізденіс пен тәжірибелерді есепке алу;
  
• 
  оқу үдерісін ғылым мен техника жетістіктері негізінде жүргізу;
  
• 
  мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық және ұлттық психологиялық ерекшеліктерін есепке алу;
  
• 
  жоғары оқу орындары мен болашақ мамандардың өмірге көзқарасы араларындағы байланысқа зер салу, т.б.
  

Бұрынғы оқу жүйесінде қалыптасқан әдістер мен ережелер арқылы тек бұрыннан белгілі қоғам саласындағы өзгерістерді, табиғат әлеміндегі қайталанатын құбылыстарды баяндаумен шектеліп келеді.

Аталған кемшіліктерді ескере отырып, білім берудің жаңа парадигмасы жағдайында кәсіби маманның ойлау дәрежесін дамыту, пәнаралық байланыстарға көңіл бөлу, ақпараттық–компьютерлік, технологиялық білімді дүние жүзілік деңгейге дейін көтеру, бәсекеге қабілетті кәсіби мамандар дайындау мәселелеріне көңіл бөлген жөн.
Әдебиеттер:
1. Кенжебеков Б.Т. Жоғары оқу орны жүйесінде болашақ мамандардың кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру. пед.ғыл.докт.дисс... авторефераты. -Қарағанды, 2005. -33 б.

2. Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. -Астана, 2007. – 70 б.

3. Нәбиев Ы.А. Жоғары оқу орындарында болашақ инженерлерді графикалық даярлаудың ғылыми-әдістемелік негіздері: пед.гыл.докт.дисс. ... автореф. -Алматы, 1996. -47 б.

5. Информационная культура специалиста: гуманитарные проблемы: Межвуз. научн. конф. Краснодар-Новороссийск 23-25 сентября 1993 г. Тезисы докладов. Краснодар 1993г.-249с.

• 
  создание компьютерных классов, средств телекоммуникаций, оперативной полиграфии, систем интерактивного видео, баз данных и программных средств обучения;
  
• 
  внедрение средств новых информационных технологий в традиционные учебные дисциплины, разработка программного обеспечения, компьютерных курсов;
  
• 
  введение дистанционного обучения, смена методической основы обучения.
  

Электронное пособие - это электронное издание частично (полностью) заменяющее или дополняющее учебник. Электронное пособие в отличие от учебника должно предполагать наличие и определенной методики, разрабатываемой в рамках педагогического подхода (проблемного, проектного, контекстного, эвристического и др.). Учебно-методическое электронное пособие позволяет в значительной мере использовать огромные возможности, предоставляемые современными телекоммуникационными технологиями [1].

Возможности обычных средств обучения (к примеру, печатных книг, справочников и др. литературы) достаточно ограничены, т.е. традиционный учебник вмещает в себя всего лишь небольшое количество учебных материалов, самостоятельных контролирующих заданий.

Электронные пособия имеют следующие отличительные особенности:

• 
  гибкость - возможность обучения в удобное время, в удобном месте и темпе;
  
• 
  охват - объединение в одном электронном пособии различной учебной информации;
  
• 
  экономичность - технология обновления научной и учебной информации в электронных средствах обучения, по сравнению с печатными изданиями, выигрывает в финансовом плане;
  
• 
  интерактивность - наличие таких необходимых для удобства средств как гиперссылки, анимация;
  
• 
  наглядность - возможность просмотра видео-файлов, прослушивания мп3-звуков;
  
• 
  технологичность - использование в образовательном процессе новейших достижений информационных и телекоммуникационных технологий, способствующих продвижению учащихся в мировое постиндустриальное информационное пространство [2].
  

• 
  принцип приоритетности педагогического подхода: реализуется через постановку образовательной цели и разработку содержания образовательной деятельности на основе одного или комбинации нескольких дидактических подходов: системного, синергетического, проблемного, алгоритмического, программированного, проектного, эвристического, компетентностного и других подходов;
  
• 
  принцип модуля: разбиение материала на разделы, состоящие из модулей, минимальных по объему, но замкнутых по содержанию;
  
• 
  принцип полноты: каждый модуль должен иметь такие компоненты как, теоретическое ядро, контрольные вопросы по теории, примеры, задачи и упражнения для самостоятельного решения, контрольные вопросы по модулю с ответами, контрольные тесты, контекстная справка, исторический комментарий;
  
• 
  принцип наглядности: каждый модуль должен состоять из коллекции кадров с минимумом текста и визуализацией, облегчающей понимание и запоминание новых понятий, утверждений и методов;
  
• 
  принцип ветвления: каждый модуль должен быть связан гипертекстными ссылками с другими модулями так, чтобы у пользователя был выбор перехода в любой другой модуль;
  
• 
  принцип регулирования: учащийся самостоятельно управляет сменой кадров (не следует забывать, что пользователь должен чувствовать себя при работе с электронным пособием комфортно, а для этого необходимо предусмотреть всевозможные элементы управления;
  
• 
  принцип адаптивности: электронный учебник должен допускать адаптацию к нуждам конкретного пользователя в процессе учебы, позволять варьировать глубину и сложность изучаемого материала и его прикладную направленность, предоставлять графические и геометрические интерпретации изучаемых понятий и полученных учащимся решений задач[3,4].
  

1. 
   Захарова И.Г. Информационные технологии в образовании: учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений. – М.: Издательский центр “Академия”, 2003. .- с.53-62;
   
2. 
   Носов Е.К. Основные понятия педагогической информатики.//Педагогическая информатика. №1. -2007.- с.81-85;
   
3. 
   Григорьев С.Г., Краснова Г.А., Роберт И.В. и др. Разработка концепции образовательных электронных изданий и ресурсов//Открытое и дистанционное образование. Томск, 2002. № 3 (7). - с.31-33.
   
4. 
   Семакин И.Г. Методическое пособие. Программы для общеобразовательных учреждений: Информатика. 2-11 классы. – с.78-96. 
   

УДК 004.056

Жылдан жылға адамзаттың қолданатын, бір-бірімен алмасатын, тасымалдайтын ақпараттың көлемі өсіп келе жатыр. Ақпараттың өзінің шығарушысы, яғни өндірушісі немесе иесі болады. Иесі ретінде маңызды ақпаратты құпияда сақтау өндіріс нарығында және тауарлар тұрмысында және қызметінде табысты бәсекелесуге мүмкіндік береді. Әрине, бұл жасырын ақпаратты қорғауға бағыталған нақты әрекетерді талап етеді. Осындай мәселелерді «Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғау» пәні қарастырады.

Аталмыш тақырыпты қарастырудың нәтижесінде «Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғау» пәнінен толыққанды электрондық оқу курсының компьютерлік бағдарламасын құру мақсаты көзделіп отыр.

Қарастырылып отырған тақырып аясындағы әдебиеттер мен ақпарат көздеріне шолу жасаудың нәтижесінде әзірленген бағдарламалық қамсыздандыру сияқты бағдарламалар Қазақстан Республикасында қолданылмайтыны анықталды. Алайда көптеген ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғау пәнінен қазақ тіліндегі дәрістер кешені табылды [2]. Ресей аумағында «Учебный курс по информационной безопасности» атты оқу курсы бар екендігі анықталды, ол өз кезегінде дәрістер жиынтығы түрінде берілген [3]. Осыған қарамастан, берілген пәнді толығымен жетік түрде меңгеруге мүмкіндік беретін электрондық оқу курсы зерттеу барысында айқындалмады.

Электрондық оқу курсы Macromedia Flash пен Delphi бағдарламалау орталарының үйлесуі негізінде әзірленген.

Әзірленген бағдарлама «Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғау» пәнінің оқу бағдарламасымен сәйкестей отырып, келесі бөлімдері құрастырылды:

• 
  дәрістер кешені;
  
• 
  тәжірибелік жұмыстар;
  
• 
  қорытынды және аралық тестілеу;
  
• 
  анықтамалық сөздік.
  

1-сурет – Электрондық оқу курсының бастапқы беті

1. 
   Нурбекова Ж.К. Теоретико-методологические основы обучения программированию: Монография. – Павлодар, 2004, 139с.
   
2. 
   http://portal.agun.kz/e-books/content/mfXZcTnr3tN9bthhxPpB/pages/14.htm
   
3. 
   http://www.intuit.ru/department/security/secbasics/
   

УДК 372.862

Не стала исключением и наша страна, присоединившаяся к Болонскому соглашению в 2010 году. В образовательной системе Казахстана уже наметили главные направления на пути к интеграции в мировую образовательную систему. Многие университеты Казахстана сейчас имеют возможность сотрудничать с университетами ведущих стран Европы и мира. И наш университет тому подтверждение. Так наш ВУЗ отправил нас на обучение, по программе академической мобильности в Балтийскую Международную Академию в город Рига в период с сентября по декабрь 2012 года. За время обучения в Балтийской Международной Академии мы смогли узнать европейскую систему образования изнутри, которая все же отличается от системы высшего образования в Казахстане.

Так как современное мировое общество на пути ко всеобщей мировой интеграции, нужно внедрять в системы нашего государства лучшее из опыта мировых держав, сотрудничать с ними и развивать международные отношения.

1. 
   Собственный опыт
   

Ақпараттық қорғау жүйесі жобалау әр түрлі жағдайда жүргізілуі мүмкін және бұл жағдайларға негізгі екі праметр әсер етеді: ақпарат қорғау жүйесіне арнап әзірленіп жатқан деректерді өңдеудің автоматтандырылған жүйесінің қазіргі күй-жағдайы және ақпаратты қорғау жүйесін жасауға кететін қаржы мөлшері.

Ақпаратты қорғау жүйесін жобалау мен әзірлеу келесі тәртіп бойынша жүргізуге болады:

- қорғанылуы көзделген деректердің тізбесін және бағасын анықтау үшін деректер өңдеу жүйесін қойылған талдау жасау;

- ықтимал бұзушының үлгісін таңдау;

-ықтимал бұзушының таңдап алынған үлгісіне сәйкес ақпаратқа заңсыз қол жеткізу арналарының барынша көбін іздеп табу;

- пайдаланылатын қорғаныш құралдарының әрқайсысының беріктілігін сапасы мен саны жағынан бағалау;

- орталықтанған бақылау мен басқару құралдарын әзірлеу;

- ақпарат қорғау жүйесінің беріктілігінің сапасын бағалау.

Ақпараттық қауіпсіздік-- мемкелеттік ақпараттық ресурстардың, сондай-ақ ақпарат саласында жеке адамның құқықтары мен қоғам мүдделері қорғалуының жай-күйі.

Ақпаратты қорғау - ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешені. Тәжірибе жүзінде ақпаратты қорғау деп деректерді енгізу, сақтау, өңдеу және тасымалдау үшін қолданылатын ақпарат пен қорлардың тұтастығын, қол жеткізулік оңтайлығын және керек болса, жасырындылығын қолдауды түсінеді. Сонымен, ақпаратты қорғау - ақпараттың сыртқа кетуінің, оны ұрлаудың, жоғалтудың, рұқсатсыз жоюдың, өзгертудің, маңызына тимей түрлендірудің, рұқсатсыз көшірмесін жасаудың, бұғаттаудың алдын алу үшін жүргізілетін шаралар кешені. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету кезін қойылатын шектеулерді қанағаттандыруға бағытталған ұйымдастырушылық, программалық және техникалық әдістер мен құралдардан тұрады.

Ақпараттық қауіпсіздік режимін қалыптастыру кешендік мәселе болып табылады. Оны шешу үшін заңнамалық, ұйымдастырушылық, программалық, техникалық шаралар қажет.

Ақпараттық қауіпсіздіктің өте маңызды 3 жайын атап кетуге болады: қол жеткізерлік (оңтайлық), тұтастық және жасырындылық.

Қол жетерлік (оңтайлық) - саналы уақыт ішінде керекті ақпараттық қызмет алуға болатын мүмкіндік. Ақпараттың қол жеткізерлігі - ақпараттың, техникалық құралдардың және өңдеу технологияларының ақпаратқа кедергісіз (бөгетсіз) қол жеткізуге тиісті өкілеттілігі бар субъектілердің оған қол жеткізуін қамтамасыз ететін қабілетімен сипатталатын қасиеті.

Тұтастық - ақпараттың бұзудан және заңсыз өзгертуден қорғанылуы. Ақпарат тұтастығы деп ақпарат кездейсоқ немесе әдейі бұрмаланған (бұзылған) кезде есептеу техника құралдарының немесе автоматтандырылған жүйелердің осы ақпараттың өзгермейтіндігін қамтамасыз ететін қабілетін айтады.

Жасырындылық - заңсыз қол жеткізуден немесе оқудан қорғау.

1983 жылы АҚШ қорғаныс министрлігі қызғылт сары мұқабасы бар «Сенімді компьютерлік жүйелерді бағалау өлшемдері» деп аталатын кітап шығарды.

Қауіпсіз жүйе - белгілі бір тұлғалар немесе олардың атынан әрекет жасайтын үрдістер ғана ақпаратты оқу, жазу, құрастыру және жою құқығына ие бола алатындай етіп ақпаратқа қол жеткізуді тиісті құралдар арқылы басқаратын жүйе.

Сенімді жүйе - әр түрлі құпиялық дәрежелі ақпаратты қатынас құру құқығын бұзбай пайдаланушылар тобының бір уақытта өңдеуін қамтамасыз ету үшін жеткілікті ақпараттық және программалық құралдарды қолданатын жүйе.

Жүйенің сенімділігі (немесе сенім дәрежесі) екі негізгі өлшемі бойынша бағаланады: қауіпсіздік саясаты және кепілділік.

Ақпараттық қауіпсіздік саясаты. Қауіпсіздік саясаты - мекеменің ақпаратты қалайша өңдейтінін, қорғайтынын және тарататынын анықтайтын заңдар, ережелер және тәртіп нормаларының жиыны. Бұл ережелер пайдаланушының қайсы кезде белгілі бір деректер жинағымен жұмыс істей алатынын көрсетеді. Қауіпсіздік саясатын құрамына мүмкін болатын қауіптерге талдау жасайтын және оларға қарсы әрекет шаралары кіретін қорғаныштың белсенді сыңары деп санауға болады.

Қауіпсіздік саясатының құрамына ең кемінде мына элементтер кіруі керек: қатынас құруды ерікті басқару, объектілерді қайтадан пайдаланудың қауіпсіздігі, қауіпсіздік тамғасы және қатынас құруды мәжбүрлі басқару.

Кепілдік - жүйенің сәлетіне және жүзеге асырылуына көрсетілетін сенім өлшемі. Ол қауіпсіздік саясатын іске асыруға жауапты тетіктердің дұрыстығын көрсетеді. Оны қорғаныштың, қорғаушылар жұмысын қадағалауға арналған, белсенсіз сынары деп сипаттауға болады. Кепілдіктің екі түрі болады: операциялық және технологиялық. Біріншісі жүйенің сәулеті және жүзеге асырылу жағына, ал екіншісі - құрастыру және сүйемелдеу әдістеріне қатысты.

Есепберушілік(немесе хаттамалау тетігі)қауіпсіздікті қамтамасыз етудің маңызды құралы болып табылады. Сенімді жүйе қауіпсіздікке байланысты барлық оқиғаларды тіркеп отыруы керек, ал хаттаманы жазу-жүргізу тексерумен (аудитпен - тіркелу ақпаратына талдау жасаумен) толықтырылады.

Сенімді есептеу базасы (СЕБ) - компьютерлік жүйенің қауіпсіздік саясаты жүзеге асыруға жауапты қорғаныш тектерінің жиынтығы. Компьтерлік жүйенің сенімділігіне баға беру үшін тек оның есептеу базасын қарастырып шықса жеткілікті болады. СЕБ негізгі міндеті - қатынасым мониторының міндетін орындау, яғни, объектілермен белгілі бір операциялар орындау болатындығын бақылау.

Қатынасым мониторы - пайдалынушының программаларға немесе деректерге әрбір қатынасының мүмкін болатын іс - әрекеттер тізімімен келісімдігі екендігін тексеретін монитор. Қатынасым мониторынан үш қасиеттің орындалуы талап етіледі:

- оңашаландық. Монитор өзінің жұмысы кезінде аңдудан қорғалуға тиісті;

- толықтық. Монитор әрбір қатынасу кезінде шақырылады. Бұл кезде оны орай өтуге мүмкіндік болмау керек;

- иландырылатындық. Мониторды талдауға және тестілеуге мүмкін болу үшін ол жинақы болуы керек.

Қауіпсіздік өзегі - қатынасым мониторының жүзеге асырылуы. Қауіпсіздік өзегі барлық қорғаныш тетіктерінің құрылу негізі болып табылады. Қатынасым мониторының аталған қасиеттерінен басқа қауіпсіздік өзегі өзінің өзгерместігіне кепілдік беруі керек.

Қауіпсіздік периметрі- сенімді есептеу базасының шекарасы. Оның ішіндегі сенімді, ал сыртындағы сенімсіз деп саналады. Сыртқы және ішкі әлемдер арасындағы байланыс ретқақпа арқылы жүзеге асырылады. Бұл ретқақпа сенімсіз немесе дұшпандық қоршауға қарсы тұра алуға қабілетті бар деп саналады.

Объектінің ақпараттық қауіпсіздігін қамтаммасыз етуге арналған жұмыстар бірнеше кезеңге бөлінеді: даярлық кезеңі, ақпараттық қорларды түгендеу, қатерді талдау, қорғаныш жоспарын жүзеге асыру. Осы аталған кезеңдер аяқталған соң эксплуатациялау кезеңі басталады.

Даярлық кезең. Бұл кезең барлық келесі шаралардың ұйымдастырушылық негізін құру, түпқазық құжаттарды әзірлеу және бекіту, сондай-ақ, үрдіске қатысушылардың өзара қарым - қатынастарын анықтау үшін қажет. Даярлық кезеңде ақпарат қорғау жүйесінің ақпараттың міндеттері анықталады.

Ақпараттық қорларды түгендеу.Бұл кезеңде, әдетте, объект, ақпараттық ағындар автоматтандырылған жүйелердің құрылымы серверлер, хабар тасышулар, деректер өңдеу және сақтау тәсілдері жайында мәлімет жиналады. Түгендеу анықталған соң олардың осалдылығына талдау жасалынады.

Қатерді талдау. Келесі шаралардың нәтижелерді ақпараттық қорлардың қорғанылу күй - жағдайның қаншалықты толық және дұрыс талдануына тәуелді болады. Қатерді талдау мыналардан тұрады: талданатын объектілерді және оларды қарастырудың нақтылану дәрежесін таңдау; қатерді бағалау әдіснамасын таңдау; қауіптерді және олардың салдарын талдау; қатерлерді бағалау; қорғаныш шараларын талдау; таңдап алынған шараларды жүзеге асыру және тексеру; қалдық қатерді бағалау.

Қауіп бар жерде қатер пайда болады. Қауіптерді талдау кезеңі қатерді талдаудың орталық элементі болып табылады. Қауіптердің алдын алу үшін қорғаныш шаралары мен қүралдары қажет. Қауіптерді талдау, біріншіден, мүмкін болатын қауіптерді анықтаудан (оларды идентификациялаудан) және, екіншіден, келтірілетін болашақ зиянды болжау - бағалаудан тұрады.

Бұл кезеңнің орындалу нәтижесінде объектідегі қауіп - қатерлер тізбесі және олардың қауіптік дәрежесі бойынша жіктемесі құрастырылады. Бұлар бәрі ақпарат қорғау жүйесіне қойылатын талаптарды айқындауға, қорғаныштың ең әсерлі шаралары мен құралдарын таңдап алуға, сондай - ақ, оларды жүзеге асыруға қажетті шығындарды анықтауға мүмкіндік береді.

Қорғаныш жоспарын құрастыру. Бұл кезеңде осының алдында жүргізілген талдаудың нәтижесінде анықталған қатердерді бейтараптау үшін қорғаныштың тиісті ұйымдастырушылық және техникалық шаралары таңдап алынады.

Қорғаныш жоспарын құру ақпарат қорғау жүйе,сінің функционалдық сұлбасын әзірлеуден басталады. Ол үшін қорғаныш жүйесінің атқаратын міндеттері анықталады және нақты объектінің ерекшеліктерін ескере отырып жүйеге қойылатын талаптар талқыланады. Жоспарға мынадай құжаттар қосылады: қауіпсіздік саясаты; ақпаратты қорғау құралдарының объектіде орналасуы; қорғаныш жүйесін жұмысқа қосу үшін қажет шығындардың сметасы; ақпарат қорғаудың ұйымдастырушылық және техникалық шараларын жүзеге асырудың күнтізбелік жоспары.

Қорғаныш жоспарын жүзеге асыру. Бұл кезеңде қорғаныш жоспарында келтірілген шаралармен қоса жабдықтаушылармен келісім - шарттар жасасу жабдықтарды орнату және баптау, қажетті құжаттарды әзірлеу және т.б. осы сияқты шаралар іске асырылады.

Қауіпсіздік саясатының негізгі элементтері. Қауіпсіздік саясаты (ұйымдастыру тұрғысынан қарағанда) есептеу және қатынас қорларын пайдалану тәсілін, сондай - ақ, қауіпсіздік режимін бұзудың алдын алу және мән беру процедураларын дұрыс анықтайды. Қауіпсіздік саясатын қалыптастыру іс - әрекетін келесі кезеңдер түрінде қарастыруға болады:

Ұйымдастыру мәселелерін шешу. Бұл кезеңде ақпараттық қауіпсіздік қызметі құралады, ақпараттық қауіпсіздік тұрғысынан қарағанда пайдаланушылардың санаттары, пайдаланушылардың барлық санаттарының жауаптылық деңгейлері, құқықтары және міндеттері анықталады.

Қатерге талдау жасау.Қатерді  талдау үрдісі нені қорғау керек, неден қорғау керек және қалай қорғау (істеу) керек деген сияқты сұрақтардың жауабын анықтайды. Мүмкін болатын қатерлердің бәрін қарастырып шығу керек және оларды келтіретін зиянының ықтимал мөлшеріне байланысты жіктеу керек. Қорғанышқа жұмсалатын қаржы қорғалынатын объектінің құнынан аспауға тиісті.

Жеңілдіктерді анықтау. Қорларды пайдалану құқықтары, қорларды қолдану ережелері, әкімшілік жеңілдіктер пайдаланушылардың құқықтары мен міндеттері, жүйелік әкімшілердің құқықтар мен міндеттері, жасырын ақпаратпен жұмыс істеу тіртіптері және тағы басқа анықталады.

Қауіпсіздік саясатының бұзылуына жауап қайтару шараларын анықтау.Қауіпсіздік режимін бұзушыларды табуға және жауапкершілікке тартылуға бағытталған әрекеттер, сонымен қатар, ақпаратты бұрынғы қалпына келтіру және бұзулардың зардаптарын жою шаралары анықталады.

Ұйымдастыру-өкімгерлік құжаттарды дайындау. Қауіпсіздік саясатының негізгі жайлары әр түрлі нұсқауларда, қағидаларда, ережелерде және өкімдерде келтіріледі.

Қауіпсіздік саясаты ақпарат қорғау жүйесінің қауіп-қатерлерге қарсы әрекет жасауға бағатталған құқықтық нормалардың, ұйымдастырушылық (құқықтық) шаралардың, программалық-техникалық құралдар және процедуралық шешімдер кешенінің жиынтығын анықтайды.

Ақпарат қауіпсіздігінің жоғарғы дәрежесіне қол жеткізу тек тиісті ұйымдастыру шараларын қолдану негізінде ғана мүмкін болады. Ұйымдастырушылық шаралар кешенінің құрамына ақпараттық қауіпсіздік қызметін құру, жасақтау және оның іс-әрекеттерін қолдау, ұйымдастыра-өкімгерлік құжаттар жүйесін дайындау жұмыстары, сонай-ақ, қорғаныш жүйесін құруға және оның жұмысын сүйемелдеуге арналған бірқатар ұйымдастырушылық және ұйымдастыру-техникалық шаралар кіреді.

Ұйымдастырушылық және ұйымдастыру-техникалық шаралар жүргізу ақпараттың сыртқа кететін жаңа арналарын дер кезінде табуға, оларды бейтараптандыру шараларын қолдануға, қорғаныш жүйелерін толық жетілдіруге және қауіпсіздік режимін бұзу әрекеттеріне жедел қарсы шара қолдануға мүмкіндік береді.Қатерге талдау жүргізу қауіпсіздік саясатын қалыптастырудың негізгі кезеңі болып табылады.

Ұйымдастыру мәселелерін шешілгеннен кейін программалық-техникалық проблемалардың кезегі келеді - таңдалған қауіпсіздік саясатын іске асыру үшін не істеу керек? Қазіргі уақытта құны атқаратын міндеті және сапасы жағынан әртүрлі болатын ақпарат қорғау құралдарының көптеген түрі бар. Олардың ішінен нақты объектінің ерекшелігіне сай келетінін таңдап алу күрделі мәселелердің бірі болып саналады.

Қауіпсіздік саясаты мынадай элементтерден тұрады: қатынас құруды ерікті басқару, объектілерді қайтадан пайдаланудың қауіпсіздігі, қауіпсіздік тамғасы және қатынас құрудың мәжбүрлі басқару.

Қатынас құрудың ерікті басқару- жеке субъект немесе құрамына осы сцубъект кіретін топтың тұлғасын ескеру негізінде жасалған объектілерге қатынас құруды шектеу. Ерікті басқару - белгілі бір тұлға (әдетте, объектінің иесі) өзінің қарауынша басқа субъектілерге өзінің шешімі бойынша объектігі қатынас құру құқығын бере алады.Қатынас құрудың ағымдағы жағдайы ерікті басқару кезінде матрица түрінде көрсетіледі. Қатарларында - субектілер, бағандарында - объектілер, ал матрицаның түйіндерінде қатынас құру құқығының (оқу, жазу, орындау және т.б.) кодасы көрсетіледі.Операциялық жүйелердің және дерекқор басқару жүйелерінің көпшілігі осы ерікті басқаруды жүзеге асырады. Оның негізгі жағымды жағы - икемділігі, ал негізгі кемшіліктері - басқарудың бытырыңқылығы және орталықтандырылған тексерудің күрделілігі, сондай-ақ, қатынас құру құқығының деректерден бөлек қарастырылуы (қаскүнемдер осыны пайдалана отырып құпия ақпараттарды жалпы қол жеткізерлік файлдарға көшіріп алуы мүмкін).Объектілерді қайтадан пайдаланудың қауіпсіздігі. Бұл элемент құпия ақпаратты «қоқтықтан» кездейсоқ немесе әдейі шығарып алудан сақтайтын қатынас құруды басқаратын құралдардың маңызды қосымшасы болып табылады. Объектілерді қайтадан пайдаланудың мүмкін болатын 3 қаупі бар: жедел жадыны қолдану, сыртқы сақтау құрылғыларын қайтадан пайдалану және ақпарат еңгізу/шығару құрылғыларын қайтадан пайдалану.

Қорғаныш тәсілдерінің бірі - құпия ақпаратпен жұмыс істегеннен кейін жедел жадыда немесе аралық жадыны тазалау. Жақсы әдіс деп тегерішті нығыздау программаларын қолдануды да санауға болады.

Мәселен, принтерлердің аралық жадында құжаттардың бірнеше беті сақталып қалуы мүмкін. Олар басу үрдісі аяқталған соң да жадыда қалып қояды. Сондықтан оларды арашықтан шығарып тастау үшін арнаулы шаралар қолдану қажет. Әдетте кездейсоқ биттер тізбегін үш қайталап жазу жеткілікті болады.

«Субъектілерді қайтадан пайдаланудың» қауіпсіздігі жайында да қамдану керек. Пайдаланушы ұйымнан кеткен кезде оны жүйеге кіру мүмкіншіліктерінен айыру және барлық объектілерге оның қатынас құруына тиым салу керек.

Қауіпсіздік тамбасы.  Қатынас мәжбүрлі басқарудың кезінде субъектілер және объектілер қауіпсіздік тамғасы арқылы байланысады. Субъектінің тамғасы оның шүбәсіздігін сипаттайды. Объектінің тамғасы оның ішіндегі сақталатын ақпараттың жабықтық деңгейін көрсетеді.

Қауіпсіздік таңбасы екі бөліктен тұрып: құпиялылық деңгейі және категориялар. Құпиялылық деңгейі реттелген жиынтық құрайды және әр түрлі жүйелерде құпиялылық деңгейлер жиынтығы әр түрлі болуы мүмкін. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік құпия құрайтын мәліметтердің үш құпиялық дәрежесі тағайындалған және осы дәрежелерге сәйкес аталған мәліметтердің тасушыларына мынадай құпиялылық белгілері берілген: «аса маңызды», «өте құпия», «құпия», ал қызметтік құпия құрайтын мәліметтірге «құпия» деген құпиялылық белгісі беріледі. Санаттар реттелмеген жиынтық құрайды. Олардың міндеті - деректер жататын аймақтың тақырыбын сипаттау.

Қауіпсіздік таңбалардың тұтастығын қамтамасыз ету оларға байланысты негізгі проблемелардың біреуі болып табылады. Біріншіден, тамғаланбаған субъектілер мен объектілер болмау керек. Әйтпесе тамғалық қауіпсіздікте (қолдануға ыңғайлы) саңылаулар пайда болады және қаскүнем осы жағдайды пайдаланып қорғанылатын ақпаратқа заңсыз қол жеткізуі мүмкін. Екіншіден, қорғалынатын деректермен қандайда болмасын операциялар орындалмасын, қауіпсіздік тамғалары өзгермей қалуы керек.

Қауіпсіздік тамғаларының тұтастығын қамтамасыз етуші құралдардың біреуі - құрылғыларды көп деңгейлік және бір деңгейлік деп бөлу. Көп деңгейлік құрылғыларда әр түрлі құпиялық деңгейлі ақпарат, ал бір деңгейлік құрылғыларда тек бір құпиялық деңгейі бар ақпарат сақталады. Қатынас құрудың мәжбүрлі басқару. Қатынас құруды басқару мәжбүрлі деп атаудың себебі - қатынас құру мүмкіндігі субъектінің ерігіне тәуелді емес. Мұндай басқару субъектінің және объектінің қауіпсіздік тамғаларын салыстыру негізінде жүргізіледі. Егер субъектінің құпиялылық деңгейіобъектінің құпиялылық деңгейінен кем болмаса, ал объектінің қауіпсіздік тамғасында көрсетілген барлық санаттар субъектінің тамғасында болса (яғни, осындай екі шарт орындалса), онда субект объектіден кез келген ақпаратты оқи алады. Мысалы, «өте құпия» субъект «өте құпия» және «құпия» файлдарын оқи алады. Бұл жағдайда «субъектінің қауіпсіздік тамғасы объектінің қауіпсіздік тамғасынан басым» деп атайды.
Әдебиет
1. Тұрым А.Ш., Мұстафина Б.М., Ақпарат қорғау және қауіпсіздендіру негіздері. – Алматы: Алматы энергетика және байланыс институты, 2002ж.

2. Романец Ю.В., Тимофеев П.А., Шаньгин В.Ф. Защита информации в компьютерных системах и сетях. –М.: РАДИО И СВЯЗЬ, 1999.

3. Алферов А.П., Зубов А.Ю., Кузьмин А.С., Черемушкин А.В. Основы криптографии:

Учебное пособие. – М.: Гелиос АРВ, 2002. – 480 с.

4. Бурдаев О.В., Иванов М.А., Тетерин И.И. Ассемблер в задачах защиты информации. Под ред. Ю.В.Жукова. – М.: КУДИЦ-ОБРАЗ, 2002. – 320 с.

5. Венбо Мао. Современная криптография: теория и практика. – М.: Издательский дом “Вильямс”, 2005.- 768 с.

6. Анин Б.Ю. Защита компьютерной информации. – СПб.: БХВ – Санкт-Петербург, 2000. – 384 с.
УДК 374:004

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ КЛАСТЕРА ПАРАЛЛЕЛЬНЫХ ВЫЧИСЛЕНИЙ MATLAB

Ергибаев Т.Р.

Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева
Научный руководитель – М. Серік
Цель работы: в среде MatLab настроить кластер из двух компьютеров (в учебном процессе нами был настроен кластер из 4 компьютеров).

Кластер – группа компьютеров, которая объединена в локальную сеть и которая решает единую задачу.

Для установки и управления кластером в среде MATLAB мы использовали Windows Server 2003, т.е. здесь не будет проблемы со встроенной группой безопасности, которая на русском и английском языках разная (таблица 1)[1], однотипные компьютеры Pentium(R) Dual-CoreCPU 2.8 GHz, также компьютеры одной локальной сети для минимизации времени для передачи данных между лабораториями. Оперативная память в нашем случае составляет по 2 Gb.
Таблица 1 – Некоторые специальные группы Windows и их перевод на русский язык - перевод группы "AuthenticatedUsers".

Знаком * отмечены встроенные группы и идентификаторы.

Кластер предполагает более высокую надежность и эффективность, нежели просто локальная вычислительная сеть. Кластер использует типовые аппаратные и программные решения и поэтому имеет существенно более низкую стоимость в сравнении с другими типами параллельных вычислительных систем. Основные компоненты системы MATLAB показаны на рисунке 1[2].

Рисунок 1 – Инструменты параллельного вычисления в MatLab

Worker или рабочий процесс – процесс системы MATLAB, который выполняет заданные вычисления.

jobmanager - управление вычислительной операции большой размерности, состоящая из подзадач.

mdcе (MatlabDistributedComputing)– служба, которая должна быть запущена на всех машинах, перед тем, как там будут запущены jobmanager или worker-процессы. Это основополагающая среда для запуска всех остальных процессов[3].

Рисунок 4 – Окно AdminCenter

1. 
   Специальные группы Windows и их перевод на русский язык. http://kaktusenok.blogspot.com/2012/08/ windows _16.html
   
2. 
   Туревский А. Параллельные вычисления в MATLAB, 2010.
   
3. 
   Оленев Н.Н., Печенкин Р.В., Чернецов А.М. Параллельные программирование в MatLab и его приложения. – М.: ВЦ РАН, 2007. – 120с.
   

Ақпараттық жаңа дәуір – өзінің көптеген адам сенгісіз жаңалықтарымен, күннен күнге толассыз ағылған ақпараттарымен бүкіл әлемді таң қалдыруда. Мұндай жаңалықтардың туындауының қайнар көзі - әрине ғылымның жылдам дамуынан болып отыр.

Қоғамымыздың кез-келген саласы өз бағытында жаңа ғасырда жаңаша өмір сүруге тырысып бағуда. Ал, қоғамымызды алға жетелейтін жетекші орындардың бірі – білім саласына келер болсақ, мұның жөні бір басқа.

Бүгінгі күні заман талабына сай білім саясатының өзекті мәселелері – кәсіптік даярлаудың сапасын жақсарту, біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін түбегейлі жаңарту, оқытудың формалары мен әдістерінің түрлерін өзгерту, ондағы алдыңғы қатарлы оқу-тәрбие тәжірибелері мен қазіргі қоғамның сұраныстарының алшақтығын жою, білімдегі жаңашылдықты саралау, білімді жетілдіру үдерісіндегі үздіксіздікті қамтамасыз етуде оның ролін арттыру және қазіргі заман техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу болып табылады. Сондықтан жоғары білім беру саласы педагогикасының күрделі де маңызды бір мәселесі білімгерлерді болашақ мамандығына оңтайландыру, кәсіптік біліктілігін дамыту, кәсіби бағдар берудің жаңа жүйесін жасау, іскер және құзіретті маман дайындау. Мұндай маман дайындау үшін білім беру үдерісін белсенділендіру, оқытудың жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін жетілдіру қажет [1].

Білім саласы бойынша орта білім беру жүйесінен бастап, кәсіптік және жоғары оқу орындарында қаншылықты өзгерістер болып жатқанына қарамастан, атап айтсақ: барлық оқу орындары жаңа ақпараттық технология құралдарымен толығымен қамтамасыз етілді. Қаржылар молынан білім беру саласына бөлінуде, білімгерлерге де, талапкерлерге де, магистранттар мен докторанттарға да жағдайлар жасалған деп айтуға болады. Бірақ, осыған қарамастан, жетістіктерімізбен қатар кемшіліктеріміз де жеткілікті, сол себепті, шешімін іздейтін көкейкесті мәселелер молая түсуде. Осындай өзекті мәселелердің бірі – «Жоғары оқу орындарына информатиканы оқыту» мәселелері болып табылады.

Ендеше біздің ұсынып отырған зерттеу жұмысымыз жоғары оқу орындарында информатиканы оқыту әдістерін қалай беруге болатындығына арналады. Мұндай мәселелерді шешудің бірден бір жолы - толастаған ақпараттарды қалай өңдеуге болатынын үйрететін информатика пәнін жоғары оқу орындарында оқыту арқылы жан жақты зерттеп теориялық негіздемелер жасап отыру бүгінгі күннің еншісіне тиіп отыр.

Жоғарыда аталған қордаланған мәселелерді шешуге еңбек етіп жатқан ТМД және отандық ғалымдарымыз қаншама. Атап айтар болсақ: педагогикалық технология мен оқытудың жаңа технологиясы мәселелерін В.П. Беспалько, М.В. Кларин, В.Н. Монахов, И.Я. Лернер, Қ. Қабдықайыров, Ж. Қараев сынды ғалымдар теориялық тұрғыда қарастырса, Л.В.Нефедова, М.В.Николаева, Т.А.Лавина, Г.Г. Брусницына, Г.К.Нургалиева, Г.Д. Жангисина және т.б. өз зерттеулерін оқытушыларды ақпараттық, педагогикалық технологияларды қолдана білуге даярлау мәселесіне арнады.

Әртүрлі бағыттағы информатика пәнін жоғары оқу

Соңғы кезде заман талабына сай информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі саласында бірқатар еңбектер жарық көрді. Оларда – университеттерде информатикамен ұштасқан профиль мамандарын информатикаға оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру (Е.Ы.Бидайбеков), жалпы білім беретін орта білім беру саласытерде информатиканы оқытуды жетілдіру (С.Қариев), білім беру саласытер мен университеттерде информатика мен экономиканы біріктіріп оқыту жүйесін жетілдіру (Б.Бекзатов), мәліметтердің иерархиялық құрылымдары негізінде компьютерлендірілген оқытуды ұйымдастыру В.В.Гриншкун сынды ғалымдар еңбектерінде жан-жақты зерттеледі.

Көптеген ғалымдар компьютерлік оқыту мәселесіне ерекше мән беріп келеді. Мысалы, Ж.А. Қараев оқытудың компьютерлік технологияларын пайдалану жағдайында білімгерлердың танымдық белсенділігін арттыру, А.Ә. Шәріпбаев компьютерлердің бағдарламалық және ақпараттық құралдарының дұрыстығын дәлелдеу, С.М. Кеңесбаев болашақ оқытушылардің жаңа ақпараттық технологияны пайдалана білу мәселелерін, жетілдіру туралы қарастырған.

Жоғарыда аталған жұмыстар – елімізде информатиканы және информатикалық пәндерді оқыту теориясы мен әдістемесі бойынша ғылыми ізденістер негізін қалауға зор мүмкіндік берді.

Біз де магистрлік диссертациялық зерттеу жұмысымызда эксперименттік зерттеулер жүргізу мақсатында: «Жоғары оқу орындарында информатиканы оқыту әдістемесі» - деп аталатын оқу құралын баспадан шығардық. Бұл оқу құралында – информатика пәнін жоғары оқу орындарында оқытуға арналған дәрістер топтамасы құрастырылды, анықтамалық сөздіктер ретінде глоссарийлер берілді және магистранттардың аталған пән бойынша білімін тексеруге арналған емтихан сұрақтары қамтылды. Оқу құралын жазуда соңғы жылдарда жарық көрген жаңа типтегі ақпараттық технологияларға сай жазылған, информатика кітаптары, интернеттік ақпараттық көздердің материалдары пайдаланылды және ол кітаптардың авторлары мен сайт атаулары әдебиеттер тізімінде көрсетілді [2].

Оқу құралы жоғары оқу орындарының информатика мамандығының магистранттарына таңдау пәні ретінде енгізуге ұсынылып отыр. Онда, ақпараттық қоғамның адам нанғысыз дәрежеде дамуына байланысты, информатика немесе педагогикалық информатика пәндерін заман талабына сай оқытудың әдістемелік негіздерінің қалыптасуы, білім беру саласына педагогикалық және ақпараттық технологияларды енгізу және жетілдіру жолдарын бейнелейтін негізгі материалдар қамтылған. Сонымен қатар, жоғары оқу орындарына аталған пәндерді қалай оқытуға болатындығы мен оның басқа да орта және кәсіптік оқу орындарынан ерекшеліктері жөніндегі жинақталған материалдар дәрістік курс ретінде беріледі. Аталған оқу құралы университетімізге қарсты «Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру және мамандарды қайта даярлау институты»-ның ғылыми-педагогикалық бағытта оқитын 6М0111000 – информатика мамандығының 1-курс магистранттарына эксперименттік тәжірибе ретінде оқытылуда.

1. 
   Байғожанова Д.С., Ермекова Н.С., Тұлымшақова Г.К. Жаңа ғасырдағы жоғары оқу орындарына жаңаша тұрғыда қалыптасқан мамандар дайындау мәселелері. Қазақстан респуб-дағы ғылым және білім министрлігінің ғылыми журналы “ІЗДЕНІС”, Алматы, 2012, №4 (1). – 300-304 б.
   
2. 
   Байғожанова Д.С., Ермекова Н.С. Жоғары оқу орындарында информатиканы оқыту әдістемесі. / Оқу құралы. І. Жансүгіров атындағы «Жетісу университеті» баспа орталығы. – Талдықорған, 2012 ж. . – 113 б.
   

Елімізде орта білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның мазмұнының түбегейлі өзгеруі және дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі бүкіл оқу-әдістемелік жүйе бойынша жас ұрпақ алдына жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр.

Мемлекеттің даму деңгейі оның табиғи қорларының байлығымен ғана анықталмайды. Мұндағы ең маңызды мәселе елдің парасатты және шығармашыл күш – қарқынының болуында. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің стратегиялық мақсаты – жоғары білімді, бәсекелесуге қабілетті шығармашыл тұлғаның қалыптасуына қажетті оң жағдайларды жасау. Сондықтан, Астана қаласының Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде ұйымдастырылып отырған V-республикалық студенттердң ғылыми-практикалық конференциясының алатын орны ерекше. Өйткені, қазіргі кезеңде білім мен ғылым заман талабына сай өз ағыны бойынша дамуда, бірақ, бұлардың сараланбаған, талдау жасалмаған және қарастырылмаған мәселелері жеткілікті.

Осындай көкейкесті мәселелердің бірі орта мектептерде информатика пәнін инновациялық яғни жаңаша қалай қалыптастырып оқытуға болатындығын зерттеу болып отыр.

Информатика пәнінің бір жүйеге келтірілген нұсқасының қалыптасып, өз алдына жеке пән ретінде қалыптасып программалау тілдерінен бөлініп шыққандығына 10-жылға жуық уақыт болды. Осы уақыт мерзімінде көптеген іс-шаралар қолға алынып, білім беруді жетілдіре түсуге септігін тигізді, атап айтар болсақ, орта мектептердің жоғарғы сынып оқушыларына ақпараттану пәнінің жаратылыстану және гуманитарлық екі бағытта оқытылуы, әрбір сыныптарға арналып ақпараттану оқу құралдарының жарық көруі, тіпті үздіксіз оқыту үрдісі негізінде, бүгінде, бастауыш сыныптарға «ақпараттық мәдениет» жұмыс дәптерлерінің қолданысқа енуі. Бұл жерде бастауыш сынып өз алдына зерттеуді қажет етіп отырған үлкен бір мәселе, өйткені ақпараттық мәдениет жұмыс дәптерлері болғанымен, ғылыми негізде ақпараттануды оқыту әдістемесінің әлі қалыптаспағандығы белгілі [2].

• 
  информатика пәнін орта мектепте әрбір сыныптар бойынша оқытудың ерекшеліктерін айқындау;
  
• 
  жаратылыстану және гуманитарлық екі бағытта оқытылу араларын жіктеп ашу және ұқсастықтарын көрсету;
  
• 
  жаңа ақпараттық технология негізінде оқушының коммуникативтік құзырлығын қалыптастыру және тағы да басқа көкейтесті мәселелер жеткілікті.
  

• 
  оқушының коммуникативті құзырлығы терминінің мағынасын анықтау;
  
• 
  оқушының коммуникативті құзырлығын оқыту барысында ақпараттық технология бойынша білім-білік-дағды параметрлерін анықтау;
  
• 
  оқушының коммуникативті құзырлығын дамытуға ықпал ететін дидактикалық жүйесін дайындау;
  
• 
  дайындалған тапсырмалар жүйесін ақпараттық технологияны оқытуға пайдалану.
  

1-сурет. Оқушының коммуникативті құзырлығы моделі.

Коммуникативті құзырлықты қалыптастырудан күтілетін нәтиже жаңа заманға сай ақпараттық мәдениеті мен құзіреттілігі қалыптасқан, теориялық білімдерін іс жүзінде қолдана алатын, информатика пәнін басқа пәндермен байланыстыра алатын жеке тұлға қалыптастыру болып табылады [3].

 Ақпараттық - коммуникациялық технологияны оқу - тәрбие үрдісінде қолдану оқушының өз мамандығына қызығушылығын арттырып, шығармашылық шабытын шыңдап, ғылыми көзқарасын қалыптастырып, мамандық сапасын арттырып, еңбек нарығындағы бәсекеге қабілетті мамандар даярлауда үлесі мол.  Сонымен ҚР білім және ғылым министрлігінің «Білім туралы» тұжырымдамалары мен республикамыздың Ата заңына сүйене отырып, келешекте жоғарыда аталған мәселелер ғылыми тұрғыда негізделіп - тиімді шешімдерін тапса екен деген тілек білдіреміз.

1. 
   ҚР-ның 2015-жылға дейінгі білім берудің дамыту тұжырымдамасы. Астана, 2004 ж.
   
2. 
   Бидайбеков Е.Ы., Байғожанова Д.С., Ермекова Н.С. Компьютерлік технологияларды бастауыш мектептерге оқытуға болашақ мұғалімдерді даярлау. Материалы Ү МНМК «Математическое моделирование и ИТ в образовании и науке» (ММ ИТОН Ү), г.Алматы, (1-2 октября). 2010, І том, – С. 12-14 .
   
3. 
   Байғожанова Д.С., Уалиев Н.С., Болсанбекова С.К. Қашықтықтан оқыту технологияларын пайдаланып сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру. ҚР ғылым және білім министрлігінің ғылыми журналы “ІЗДЕНІС”, Алматы, 2011, №4 (1). – 242-245 б.
   

Денсаулық – баға жетпейтін жалғыз ғана асыл дүние. Ол – адам өміріндегі ең жоғары бағалы заты болғандықтан, әр адам баласы өз денсаулығына көңіл бөле қарау қажет, оны орынсыз ысырап етпеу керек, үнемі денсаулықтың қорын көбейтіп отыру керек.

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өзінің Қазақстан халқына Жолдауында «Адамдар неліктен өз денсаулықтарын құртып, оны улайтындарға төзіммен қарауға тиіс. Мен барлықтарыңызды шылым, есірткі, ішімдік сияқты зиянды әдеттерге қарсы күресуге шақырамын. Жаман әдет жұқпалы аурудай, сол жаман әдеттерді бойымызға жұқтырмауымыз керек» деген болатын [1].

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұжымының деректері бойынша, денсаулыққа әсер ететін факторлардың 50-60 % өмір тіршілігіне, 20 % - тұқым қуалаушылыққа, 20 % - сыртқы ортаның жағдайына, 8-10 % - дәрігерлік көмектің деңгейіне байланысты.

Яғни, адамның денсаулығына оның тұрмыс-тіршілігі, әдеттері, қоршаған ортасы тікелей әсер етеді. Қанша өкінішті болса да өмірде атауынан қасірет сезіліп тұратын, ХХІ ғасырдың атом бомбасындай зардап алып келетін бірқатар қауіпті, қатерлі аурулары қазіргі адамның өмір сүру салтын едәуір құлдыратты. «Нашақорлық», «Темекі», «Ішімдік» осы ғасырдағы талай адамдардың жастайынан өмірін қиды.

Ғасыр дертіне айналған бұл ерсі әдеттер және оны тұтынудан аулақ болу, аурудың алдын алу қажеттілігі бүгінгі күн тәртібіндегі ең басты өткір мәселелердің бірі болып отыр. Талай жеткіншек бұлардың салдарынан қауіпті кеселдің құрбанына айналып бара жатыр. Атап айтсақ, жүйелі түрде шылым шегу ағзаны уақытына жетпей тоздырады, өкпе, ауыз қуысы, көмекей, өңеш рагын айтпағанда бронхит пен өкпе эмфиземасының, асқазан жарасының дамуына мүмкіндік туғызады [2]. Ал ішімдік аш ішекке тез арада сіңіріліп, қанға бірден өтеді де, оны барлық денеге таратады. Ол ең алдымен мидың қызметін бұзады. Одан зорғысы нашақорлық әсерінен бұлшық ет аурулары, жүріс-тұрыс бәсеңдеуі, салмақ жоғалту, бауыр мен бүйрек қызметінің бұзылуы, бас миының және жүйке жүйесінің бұзылуы, еске сақтау, ойлау қабілеттерінің әлсіреуі сияқты ауруларға, ал әрі қарай Асфиксияға (дем алудың қиындауы), естен тануға, комаға және кенеттен қайтыс болуға әкеліп соғады. Бұл зиянды әрекеттер барлық қазақ еліміздің, жастарымыздың, тіптен дүниежүзінің болашағын шырмап тұр. Сондай сұмдық көрсеткіштер үлкен адымдармен, қарқындап дамып келе жатыр. Болашағымызға көз жүгіртсек, мұндай темппен, санаулы жылдардан кейін келешек ұрпақтарымыз дәстүрлі әдет деп түсінетін халге жетеміз. Және де ол, тек қана әлеуметтік факторды қозғамай, мұнда экономикалық, демографиялық, халықтық проблемаларды қозғайды.

Сол себепті, бұл тек ауруға, жаман әдетке шалдыққандардың ғана мәселесі емес, бүкіл еліміздің, Республикамыздың әрбір адамының толғандыратын мәселесі болуы керек. Атамыз айтқандай «Ұлт болам десең – бесігіңді түзе», яғни олардың алдын алу үшін азаматтарымыдың жастайынан бойын аулақ ұстау үшін «зиянды әрекеттер» туралы тәрбие жұмыстарын, дөңгелек үстелдерді, семинар, дискуссия сабақтарын жүргізген абзал.

Сол мақсатта біз университет студенттеріне «ХХІ ғасырдың дерті» атты дөңгелек үстел өткіздік. Өткізілген іс-шараның басты көрнекілігі ретінде презентация жасалды, оны жасауда «ФотоШОУ» мультимедиялық бағдарламасын пайдаландық. Өйткені, қазіргі заман оқытудың дәстүрлі түрінен инновациялық технологияларға ауысатын өтпелі кезең болып табылады.

ФотоШОУ – фотосуреттерді өңдеу, редакциялау және ауысу эффектілерін қосу мүмкіндіктері бар, фотосуреттерден слайд-шоу және анимациаланған видеороликтер құруға арналған компьютерлік бағдарлама болып табылады. Ол Ресейлік AMS Software компаниясымен 2010 жылдан бастап шығарылуда [3].

AMS-Software компаниясының суреттерді өңдеу облысындағы мамандармен құрылған ФотоШОУ бағдарламасы сізге аз уақыттың ішінде суреттеріңіздің профессионалды көркем презентациясын жасауға, Интернетке жариялауға видео құруға, DVD дискіге немесе автономды файлға көшіруге мүмкіндіктер береді. Бірінші қадам – безендіру шаблоны мен анимацияны таңдау (кадрлар арасындағы ауысу мен суреттермен әрекеттер). Екінші қадам – өз суреттеріңізді кіріктіру. Үшінші қадам – суреттермен қатар жүретін әуенді таңдау. Сонымен біздің слайд-шоуымыз да дайын болады. Соңғы төртінші қадам болып осы слайд-шоуды сізге қажет видеоформатта сақтау ғана қалады.

"ФотоШОУ" бағдарламасының басты артықшылықтары - қарапайым және түсінікті интерфейс, ауысу эффектілерінің әртүрлілігі және слайд шоуды құрудың көптеген шаблондары.

Төмендегі 1 және 2 суреттерде «ХХІ ғасырдың дерті» атты презентацияның үзінділері көрсетілген:

1-сурет 2-сурет

Қорыта келгенде, біз егемен еліміздің болашағымыз. Болашағымыз нұрлы болсын десек, осындай жат, жаман әдеттерден бойымызды аулақ ұстап, төзімділік, табандылық танытып, адамгершілік қасиеттерді жоғары ұстай білуіміз керек, қоғамымыздың бұл түнектен арылуының жолын іздеп, салауатты өмір салтын насихаттауымыз қажет.

Білім және тәрбие беруде мультимедиа технологиялары кеңінен қолданылуы тиіс деп ойлаймыз. Өйткені, тәрбие үрдісінде мультимедиа технологияларын қолдану оқушылар мен студенттердің қызығушылықтарын арттырады, ал қызығушылық артса, олардың өмірге деген көзқарасы да артары анық.

1. 
   Н. Назарбаев “Қазақстан – 2030″. Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Білім баспасы, 1998 жыл.
   
2. 
   Әбілдаева Г.А. Темекі зияны. //Валеология психология өзіндік таным. №2, 2007, 43б.
   
3. 
   http://fotoshow.su/help.php
   

УДК 004.85:37

Білім саласына компьютерлік технологияларды кірістіру – ақпараттық заманға сай логикалық және ақталған шешім.

Apple ықшамды компьютерлері мен ноутбуктары ұтқырлы класс құрамында – сенімділігі жоғары, ұзақ мерзімге қолданыла аламыз.

Бастауыш класпен балабақшалардағы компьютерлік кластардағы Apple компьютерлері арнайы бағдарламалық қамтамасыз ету, қолдануда қарапайымдылығы, жоғары дәрежелі қауіпсіздігімен ерекшеленеді.

Ұтқырлы Apple класы

Компьютерлік класс құрамына мыналар кіреді: жылжымалы компьютерлерге арналған сейф-контейнер, ол желісіз байланысқа қосылған он үш оқушыға және бір мұғалімге арналған компьютерлерден, перифериялық құрылғы мен программалық қызмет көрсету жиынтығынан тұрады. Оқыту уақытын тиімді пайдалану үшін сейф-контейнер компьютердерге тоқ көзін беруді де толық қарастырылған. Сонымен қатар, фото және бейнекамера, графикалық планшет, музыкалық клавиатура секілді қосымша құрылғыларды қосуға мүмкіншілігі бар. Мұғалім өзінің компьютері арқылы оқушылардың компьютерін қашықтықтан басқара алады.

Apple технологиясы – балаларға қолдануға өте қолайлы және қауіпсіз болып табылады: ата-ананың бақылау функциясы компьютерді тек балаға қажетті әрекеттерді атқаруға болатындай етіп жасауға болады және Mac OS операциялық жүйесіне тіпті интернет желісінде бола тұра вирус төтеп бере алмайды. Тағы бір қолайлы сәт тіпті кішкентай балалар үшін компьютер артық құрылғысыз және сымдық байланыссыз бір-біріне қосылған.

Қазіргі таңда денсаулық жағдайына байланысты мектепке үнемi бара алмайтын біршама көп балалар өмiр сүредi. Apple технологиясы мүмкіндігі шектелген балаларды оқытуға өте қолайлы және ыңғайлы. Осындай мүмкіншіліктерді пайдалану әр түрлі мүмкіндігі шектелген балалар үшін таптырмас технологиялар болып табылады. Кең қосымшалы пернетақта, әр түрлі жағдайда қолданылатын манипулятор-тышқандар қолдың көмегінсіз балаларға бас, аяқ және көз арқылы басқара алады. Ақпараттарды компьютерге енгізу үшін мұғалімдер мен балаларға тиімді графикалық планшеттар қолданылады. Мүмкіндігі шектелген мүгедек балалар ерекше дарынды болып келеді. Apple компаниясының шығарған барлық өнімдері мүмкіндігі шектеулі жандардың барлығына жоғары деңгейде қызмет көрсетеді

Бүгінгі таңда тынымал болып отырған ұтқырлы Apple класының оқыту технологияларын белсенді түрде қолдана білсек, жаңа мазмұнды білім беру процесі нәтижелі және оның сапалық көрсеткіштерін арттыру қиынға соқпас еді. Олай болса оқытуды ізгілендіру жағдайында, өздігімен даму бағдарын анықтап, дамитын және өздігінен дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп өсіруші, өзін - өзі тәрбиелеуші тұлға қалыптастыруға болады.

Ұтқырлы Apple класының білім жүйесіне толық енгізетін болсақ біз көптеген мүмкіндігі шектелген жандарға шексіз мүмкіндіктерге жол ашар едік. Әлемде осындай мүмкіншілікті бізге тек қана алғаш рет Apple компаниясы ұсынып отыр.
Әдебиеттер

1. 
   www.apple.com/itunes/content-providers/book-faq.html
   

ӘОЖ 37.09 (075.8)

«Компьютердің логикалық негіздері» тақырыбы мектеп курсында да, сонымен қатар, 050111 – «Информатика», 050703 – «Ақпараттық жүйелер» мамандығында оқытылатын «Информатика», «Информатиканың теориялық негіздері», «Схемотехника негіздері» пәндерін оқыту кезінде де тереңінен қарастырылады. Аталмыш тақырыпты оқыту барысында әр түрлі технологиялар мен бағдарламалық құралдар қолданылып келеді. Солардың ішінде қазіргі уақытта кеңінен қолданылып жүрген Electronics Workbench виртуалды лабораториясы негізінде аталған тақырыпты жоғары әдістемелік деңгейде, компьютердің логикалық бөлшектерін оқытуда қолдануға болады. Electronics Workbench бағдарламасын оқу үрдісінде қолдануды Н.Г. Чернышов, Т.И. Чернышова «Моделирование и анализ схем Electronics Workbench», сондай-ақ, З.М. Селиванова «Схемотехника электронных средств» атты еңбектерінде қарастырған. Жалпы Electronics Workbench бағдарламасына тоқталып кететін болсақ, бұл бағдарлама Interactive Image Technologies фирмасының өнімі болып табылады. Осы ортада күрделілік деңгейлері әр түрлі аналогтық, сандық және сандық-аналогтық сызбаларды үлгілеуге болады. Жоғары оқу орындары толығымен техникалық құралдармен қамтамасыз етілген күннің өзінде, педагог студенттерге лекция түрінде түсіндіру арқылы оқу материалын толық жеткізе алмайды. Виртуалды лабораториялар бұл кемшіліктерді толығымен жояды[1].

Electronics Workbench (EWB) бағдарламасы 1989 жылдан бастап құрыла бастады. Бағдарламаның бұрынғы нұсқалары бір-бірінен тәуелсіз, жеке екі бөліктен тұратын. Бағдарламаның бір бөлігі - аналогтық құрылғыларды, ал екінші бөлігі – сандық құрылғыларды үлгілеуге арналған болатын. Сандық-аналогтық құрылғылармен қатар жұмыс жасау барысында, бұл жүйе қолдануға ыңғайсыз болды. 1996 жылы бағдарламаның 4.1. нұсқасында бағдарламаның екі жеке бөліктері бір ортаға біріктіріліп, жарты жылдан соң бағдарламаның бесінші нұсқасы пайда болды. Бұл нұсқада анализ жасау құрылғылары мен компоненттер кітапханасы біршама кеңейтілген болды. Ғылыми-теориялық жобалау, ғылым мен техниканың дамуының негізі болып табылады. Оның негізгі бағыттарының бірі электрондық құрылғылардың компьютерлік схемотехникалық үлгілеуі болып саналады. Схемотехниканың интегралданған бағдарламалық жүйелерін қолдану, аналогтық және сандық радиоэлектрондық құрылғыларды үлгілеу жүйесі келесі міндеттерді шешеді:

1. 
   принципиалды электрлік сызба құрылғысының үлгісін құру және оны енгізу;
   
2. 
   үлгі жұмысының режимін есептеу;
   
3. 
   үлгінің тұрақты және ауыспалы үрдістердегі есептеулері;
   
4. 
   үлгіге баға беру және талдау жүргізу;
   
5. 
   компоненттер кітапханасын кеңейту;
   
6. 
   ғылыми-техникалық құжаттарды әзірлеу[2].
   

1. 
   Чернышов Н.Г., Чернышова Т.И. Моделирование и анализ схем в Electronics Workbench: Учеб.-метод. пособие. Тамбов: Издательство ТГТУ., 2005. - 52 с.
   
2. 
   Жұрынтаев Ж.З., Сұлбатехника. Қазақстанның жоғары оқу орындарындағы техникалық мамандығының студенттеріне арналған оқулық. Алматы: ҚазҰТУ. – ЖШС РПБК «Дәуір», 2011. – 228 б.
   

Ғылыми жетекші - Нурбекова Ж.К.

Қазiргi бiлiм беру жүйесiнiң мақсаты – бәсекеге қабілетті маман дайындау. Осыған байланысты елiмiздің бiлiм беру жүйесінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың рөлi күннен-күнге артып келедi. Осы орaйдa әлемдік тәжiрибеде қашықықтан бiлiм берудің орны ерекшеленiп тұр.

АҚШ-та 1 миллионнан астам адам қашықтықтан оқыту арқылы бiлiм aлсa, Фрaнцияның ұлттық қaшықтықтан оқыту ортaлығы жыл сaйын әлемнің 120 мемлекетінен 35 мыңнaн астaм қолданушылaрды қaмтамaсыз етеді. Ал Түркияда алыс аймақтағы тұрғындарға мaмaндық алуға көмектесу мaқсaтында 1974 жылдaн aшық университет жұмыс iстейдi екен. Қосымшa сaбaқ ретіне теле-радио арқылы курстaр өткізеді. Осылай 12 000-нан астам қолдaнушыларды игередi [1].

Қaзір дәстүрлі қaшықтықтан оқыту, электронды қашықтықтан оқыту, aудиториялық сaбаққа түрлі электронды құрaлдарды пaйдалану сияқты қaшықтықтан оқыту үлгiсінің 2000-ға жуық түрі бар екен. Соның ішінде еліміздің жоғaры оқу орындарында кейс, желiлi және телевидение сынды ақпaраттық-коммуникaциялық технология құрaлдарының көмегімен қашықтықтан оқыту түрі таңдалған-ды.

Бүгінгі таңда шетелдік компaниялар өздерінің электронды оқыту платформаларын ұсынып және оларды отaндық оқу орындарынa сатып тa үлгергендері бар. Мәселен, қазіргі тaңда Алмaты техникалық университеті Tamos University Suite деген қазақстандық өнімді пайдалансa, Қ.Сәтбаев aтындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті – Сlіх, Германиялық ІМС фирмaсының жaсап шығарған өнiмiн ендiруде. Сондай-ақ Platonus Прометей сынды Ресейдің қaшықтықтaн оқытуға арнaлған оқу бағдарламaсын қолдaнып жaтқан жоғары оқу орындaры да кездесуде. Қолдaрынан келген университеттердің басшылықтары өз өнімдерін жасап, қaшықтан оқыту, электронды оқыту жүйесін оңтайлы жүргізуге тырысудa. Шетелдің өнімдерін сaтып алғaн университет сол елдің жоғaры оқу орындарымен байланыс жaсап, әлемдік бiлiм беру, ақпарат кеңістігіне жол ашуды көздейді.

Қазіргі таңда жоғары оқу орындарында енгізіліп жатқан Platonus автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің қызметін кеңейту барысында, университеттін интернет порталымен байланыстырылса, қашықтықтан оқытудың және студенттің жеке кабинеті бойынша төмендегі мәселелердің шешімі табылар еді:

• 
  студенттін жеке кабинетін ата-анасы еш кедергісіз қадағалай алады;
  
• 
  студенттің жеке кабинетіне интернет порталдағы ұйымдастырылып жатқан іс-шаралар сілтеме ретінде хабарландырылады;
  
• 
  оқытушылардың студентке сын-пікір қалдыруға құқылы болуы;
  
• 
  студент таңдау пәні бойынша өзі таңдауға құқылы болуы;
  
• 
  студенттің жеке кабинетінде таңдалған пәндер бойынша өз курстастарының тізімін көре алуы;
  
• 
  студент өзі туралы анкета толтыру.
  

Бiз үшін қашықтықтан оқытудың мaңыздылығы – бiлім берудің бiртұтас ақпараттық жүйесiн құру aрқылы студенттердің бiлім деңгейін көтеру. Сонымен қaтар әлемдiк ақпарaт кеңістiгіне жол aшып, оқушылaрдың ғылыми және шығaрмашылық ізденiстерін aрттырып, бiлікті мaман дайындaп, оны өз игілігімізге жарата бiлсек, ұтaр тұсымыз да сол болмақ.

Қорытындылай келе, жоғарда аталған ЖОО арналған ақпараттық жүйелерді талдау қызметтік жағынан келесі толықтыруларды қажет етеді:

• 
  ҚОЖ толық құнды курстaрының бiртұтaс қорын жасау
  
• 
  Оқытушы және студенттiң аралығындa on-line өзaра әрекеттесудi iске aсыру
  
• 
  Пән бойыншa топ студенттері және оқытушы aрасындағы off-line өзaра әрекеттесудi iске aсыру
  
• 
  ҚОЖ жүйесiнде жұмыс iстейтiн қaтысушылардың арaсындағы дербес хат aлысуды iске асыру.
  
• 
  Апелляция функциясын есепке aлумен электрондық тестiлеу қaбығын ҚОЖ курсына енгiзу.
  
• 
  Оқытушы және студенттiң белсендiлігiнің барлық түрлерi бойынша есептердi жасау.
  
• 
  Белсендiлiктiң логын құрастыру aрқылы пәндер бойынша оқытушы және студенттiң белсендiлiгiн есепке алуын iске aсыру.
  

1. 
   Газет «Өркениет», №5, 2009 жыл;
   
2. 
   Критерии выбора системы дистанционного обучения, Обзор рынка технологий дистанционного обучения в СНГ. Том 5
   
3. 
   А.С. Гринверг, И.А. Король - Информационный менеджмент, Москва 2003
   

1) eуропалық стaндарттарға сәйкeстендірілген отaндық білiм бeру бағдaрламалары мeн oқу жoспарларын eнгізуге;

2) oтандық квaлификациялық жәнe акaдемиялық дәрeжені тaнуға;

3) оқытушылaр мeн студенттeрдің акaдемиялық ұтқырлығын қамтaмасыз етуге;

4) Қaзақстан ЖОО-лaры студенттeріне шeтел унивeрситеттерінде крeдиттерді қaйта тaпсыруға жәнe кeрісінше;

5) бірлeскен білім бeру бaғдарламаларын таратуға;

6) жоғaры бiлім жөніндeгі қазaқстандық дипломдaрдың еуропaлық aймақтарда жaрамдылығын қaмтамасыз eтуге жaғдай жaсауға жәнe кeз-келген eлде түлeктердің жұмысқa орнaласуына[1].

Әлемдік білім беру кеңістігіндe жүзeге aсырылып жaтқан шaралардың нeгізгі мaқсаты – Қaзақстан жоғaры білімінiң хaлықаралық стaндарттармен сәйкeстілігін қaмтамасыз ету. Бұл тaрихи қaдам жоғaры білімнiң сaпалылығын жәнe жоғaры oқу oрындары түлeктерінің бәсeкеге қaбілеттілігін aрттыруға бaғытталған. Бoлон Деклaрациясының нeгізгі ұстaнымдарының бiрі - оқытушылaр мeн студeнттердің акaдемиялық ұтқырлығы.

Aлдағы oн жылдa, яғни 2020 жылғa дeйін eңбек нaрығының қaжеттілігін қaнағаттандыратын, eлдің индустриaлды-инновaциялық дaмуын нығaйтатын, бiлім сaласындағы күштi әлeмдік тәжірибeлерге сәйкeс кeлетін жоғaры білiм сaпасының жоғaры дeңгейде бoлуына қoл жeткізу.

Oсы атaлған шaрттарға сәйкeс жоғaры oқу орындaрында қaзіргі зaман тaлабына сaй студeнттердің білiмін жeтілдіру үшiн жeлілік прoграммлауды қoлдану өтe тиiмді, әрi мaңызды бoлып тaбылады.

Әр жaңа кeзең oқытушы aлдына жaңа тaлаптар қoяды, oның бaсты лoзунгы: “Ғасырмен тең болу”. Қазіргі кезде оқытушының басты мақсаты – студенттерді ақпараттық әлемде өмір сүруіне үйрету, қажет білімді тауып, оны тиімді пайдалану. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін әрбір ақпараттық қоғамдағы оқытушыға келесі талаптар қажет:

- оқу қызметіндегі интеллектуалдылық және шығармашылық құраушыларының өсуі мен оқытудың белсенді әдістерін қолдану;

- білім беру қызметінің әртүрлі интеграциясы (оқу, зерттеу);

- оқытылушының жеке ерекшеліктеріне ақпараттық технологияның адаптациясы;

- жаңа оқыту технологияларын өндеу, сол арқылы информатика әдістері мен құралдарын оқудың кәсіпқой қызметіне тиімді пайдалану үшін мотивациясын өсіру;

- оқу үрдісіндегі бағдарламалы-әдістемелік қамтамасыздандыруды жетілдіру;

- оперативті және жиі тәжірибелік білімін жаңарту;

- әрқашан даму үрдісіндегі ақпараттық технологияларды спектрін игере, қолдана білу;

- пәннің әдістемесін жетілдіру үшін алынған ақпаратты жинай, бағалай, модификациялай білу[2].

Информатика мамандығының студенттерінің білімін жетілдіру мақсатында Moodle LMS программалау ортасында “Oracle-де программалау” және “Параллель есептеулер” курстары бойынша келесі мәселелер қарастырылған:

• 
  кoнтент – oқу мaтериалдарын aқпараттық (мәтіндeр, грaфикалар,мультимeдиалар жәнe бaсқа дa мaңызды тoлықтырулар) тoлықтыру;
  
• 
  мультимeдиа – пaйдаланушыға диaлогтық рeжимде әр тeктідeректермен (грaфика, мәтiн, дaуыс, бeйне) жұмыс iстеуге мүмкiндік бeретін aппараттық жәнe бaғдарламалық құрaлдар кeшені;
  
• 
  ақпaраттық-бiлім бeру рeсурсы – бiлім бeру сипaтындақaлыптастырылған oй мeн бiлім, әртүрлi дeректер, олaрды жинaқтау әдiстері мeн құрaлы, ақпaраттар көзі мeн тұтынушылaр арaсындағы aлмасу мeн сaқтау;
  
• 
  тeстілеу кeшені – бiлім бeру прoцесінің бaрлық дeңгейінде бiлім алушылaрдың oқу мaтериалдарын мeңгеру дәрeжесін aнықтау үшiн қолдaнылатын бaғдарламалық құрaл;
  
• 
  жeлілік технoлогия – oқу-әдістeмелік мaтериалдармен қaмтамасызeтуді, бiлiм aлушылардың oқытушылaрмен жәнe бiр-бiрiмен интeрактивтік өзaра iс-қимыл нысaндарын, сoндай-ақ Интeрнет жeлісін пaйдалану нeгізінде oқу прoцесін әкімшiлендіруді қaмтитын тeхнология[2].
  

- білімді визуализациялау;

- өзіндік жұмысты орындау ортасының болуы;

- қазіргі заманғы технологиялар қолдану арқылы интеграцияланған сабақтардың

берілуі;

-өзін-өзі тексеру жүйесін пайдалану;

-өз мүмкіншіліктерін жаттықтыру(еске сақтау, ойлау қабілеті және т.б.);

-берілген материалды бекіту.

Білім беруді ақпараттандырудың басты міндеттерінің бірі ақпараттық мәдениеттіқалыптастыру болып табылады. Қалыптастыру деңгейі біріншіден, ақпарат, ақпараттық үрдіс, модель және технологиялар туралы біліммен, екіншіден, әртүрлі қызметтегі ақпаратты талдау және өндеу құралдары мен әдістерін қолдану тәжірибесімен, үшіншіден, қазіргі заманғы технологияларды кәсіпқой қызметте қолдана білумен ерекшеленеді.

Жeлілік прoграммалауда oқытуды қолдану тәжірибесі ақпараттық технологиялар оқыту үрдісінің құрылымын, мазмұнын қамтамасыздандыратын жеке бағытталған дидактикалық компьютерлік орта, яғни әдістемелік, әдістік, технологиялық бағыттар болған жағдайда тиімді. Нәтижесінде студенттің білім беру үрдісіндегі өзін-өзі жетілдіру, өзіндік дамуы толық қамтамасыздандырылады.

1. 
   www.zakon.kz
   
2. 
   Эндрю К., Винод К.Сетевое программирование для профессионалов.-Лори, 2005, 265 с.
   

УДК 374
ПАРАЛЛЕЛЬ ПРОГРАММАЛАУ ЭЛЕМЕНТТЕРІН

«Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек.Қазіргі әлемде жай ғана жаппай сауаттылық жеткіліксіз. Біздің азаматтарымыз үнемі ең озық жабдықтармен және ең заманауи өндірістерде жұмыс жасау машығын меңгеруге дайын болуға тиіс»- Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауынан [1].

Қазіргі уақытта есептеуіш техника мен программалық қамтамасыздандыру саласында екпінді өрлеу байқалады. Көппроцессорлы есептеуіш жүйелер ақпараттық қоғамның ғылыми және өндірістік қызметіне қарқынды түрде ене бастады.

Программалау информатика мамандығының бакалавры үшін пәндік дайындық жүйесінің негізгі бөлігі болып табылады. Қазіргі заманғы программалау парадигмалары мен технологияларын игермей информатика мұғалімін дайындау толыққанды болып есептеуге болмайды.

Параллель алгоритмдерді өңдеу ойлау қызметінің әдістерін қалыптастырады. Осыған сәйкес информатика мамандығының студенттерін параллель программалауға оқытудың әдістемелік жүйесі мақсатты түрде студенттерде алгоритмдік ойлау қызметінің әдісін қалыптастыру қажет.

Зерттеу мақсаты: желіде программалау, соның ішінде параллель программалау бойынша ақпараттық және қызметтік амалға және оларда параллель ойлау қабілетін қалыптастыратын, сондай-ақ оқу материалын жетік білуге негізделген «Информатика» мамандығының педагог-бакалаврларының әдістемелік жүйесін дайындаудың теоретикалық негіздеу және өңдеу.

Параллель ойлау стилі, сондай-ақ болашақ информатика мұғалімдерінің параллель есептеулер саласында оқу материалын жетік білу келесі параллель программалау негіздерінің әдістемелік оқыту жүйесі төмендегідей болса, болашақ информатика мұғалімдерінің параллель есептеулер саласында оқу материалын жетік білу қамтамасыздандырылады:

• 
  параллель ойлау стилі нақтыланса, ойлау қабілетін зерттеудің ақпараттық және қызметтік амалдар негізінде оның қалыптасу кезеңдері белгіленсе;
  
• 
  параллель программалау бойынша оқыту мақсатының шеңбері студенттердің параллель ойлау стилінің дағдыларын қалыптастыруда кеңейтілсе;
  
• 
  параллель программалау құрылымын анықтау логика-семантикалық амал және тезаурустік әдіс көмегімен жүзеге асырылса;
  
• 
  іздеу әдістері мен өздік жұмыстарды негіздей отыра, сызықтық емес әдістер мен оқыту әдістері(параллель, рекурсивті оқыту және т.б.) қолданылса;
  
• 
  ақпарат пен білімді визуализациялау әдісі қолданылса;
  
• 
  студенттердің параллель ойлау қабілетінің қалыптастырылған деңгейі қолданылса.
  

Параллель ойлау стилін құраушылар кейбір критерийлерді анықтайды, сол арқылы оның даму деңгейінің бағасын біуге болады:

• 
  декомпозиция критерийлері, алгоритмдік әрекеттердің қалыптастырылғандығын бағалауға мүмкіндік береді;
  
• 
  ақпараттық-аналитикалық критерий, есептер арасындағыы байланыстың орнауын бағалауға мүмкіндік береді;
  
• 
  өнімділік критериі, мәліметтерді жіберудің жұп операциялардан бірнеше операциялардың қолдауын ажырата алу мүмкіндігін сипаттайды.
  

• 
  әдістемелік оқыту жүйесінің мақсатты және құрылымдық компоненті қазіргі заманғы программалау, есептеуіш техниканың даму деңгейіне сәйкес болуы қажет;
  
• 
  студенттерді программалауға оқытуда педагогикалық ерекшеліктердің ескерілуі қажет;
  
• 
  оқыту материалы студенттерге түсінуге оңай қалыпта болу керек;
  
• 
  программалаудың параллель технологиясы аясында алгоритмдерді беру ерекшеліктері ескерілу қажет.
  
• 
  параллель ойлау стилінің құрылымына кіретін алгоритмдік әркеттердің қалыптастырылуына бағытталған есептердің кластары қалыптасуы керек;
  
• 
  ақпараттық және білімді визуализауиялаудың белсенді әдістерімен қамсыздандырылуы қажет;
  
• 
  параллель программалауды оқытуда өздік жұмысқа ерекше көңіл бөлінуі қажет;
  
• 
  студенттердің өзіндік зерттеу қызметіне ынталандыру жүргізілуі керек[4].
  

1. 
   www.akorda.kz
   
2. 
   ЛупинC., Посыпкин М. Технологии параллельного программирования.- Инфра-М, 200, 208 .
   
3. 
   Гергель В. Теория и практика параллельных вычислений.-Бином. Лаборатория знаний, 2007, 424 с.
   
4. 
   Богачев К.Ю., Основы параллельного программирования.- Бином. Лаборатория знаний, 2012, 342 с.
   

ӘӨЖ 004.738.5

Бүкіләлемдік желінің өмірге келуі адамзат тарихында коммуникациялық технологияның дамуына негіз бола алды деп толық сеніммен айтуға әбден болады. Себебі, қазіргі XXI ғасырдағы ақпараттық технология дәуірінде ғаламтордың мүмкіншіліктері шексіз әрі жоғарғы деңгейде тұрғандығын ешкім жоққа шығара алмасы анық. Олай дейтініміз тіпті мемлекетіміз де электронды үкіметті жолға қойып, халықты технологиялық сауаттандыруды міндеттеуде. «Болашақ» бағдарламасына қатысушы жастармен болған әңгіме барысында елбасымыз өз сөзінде : «...Мен жастарға қызыға да, қызғана қараймын.Өйткені дәл қазір сендерге берілген мүмкіндік бізде болған емес», дей келе қазіргі таңдағы бүкілғаламдық желіге деген қолжетімділіктің жоғары екендігін алға тартқан болатын. Бұл тұрғыда қарапайым халықтың күнделікті өмірдегі байланысқа деген қажеттілігі туралы айтпаса да түсінікті. Өйткені ғаламтор – үлкен және кіші компьютерлік желілердің бірігуі ғана емес, сонымен қатар олардың бүкіл әлемдік ақпараттық кеңістіктегі қызметі болып табылады.

IT технология барынша күш алған заманда ағымға ілесе білудің маңызы зор. Әйтсе де, адамзаттың ойлау нәтижесінде жеткен жетістіктерінің барлығы бірдей пайдалы деп айту мүмкін емес болғандықтан пайдасы мен зияны қатар жүретін ақпараттық технологияның жеткілікті мысалдарына қысқаша ғана тоқталып шолу жасап өтер болсақ.Тиімділіктің алғашқы нышандары уақытты текке кетірмеу, шығынды азайту, ғаламторды оңтайлылық тұрғысында қолдану болып табылады. Соның ішінде ғаламтордың негізгі пайдалы қырларын атап өтер болсақ:

ақпараттандырылған – ізделінді кез-келген тақырыпқа сәйкес жан-жақты тұрғыда ұсынылған ақпараттарды өзара салыстыра отырып, толық ақпаратқа қол жеткізудің жоғары деңгейлі мүмкіндігі ;

жеделдетілген – ғаламторды пайдаланушы өзіне қажетті материалды іздеу барысында шартқа сәйкес іздеу жүйесінің жолында ұсынылған бірнеше нұсқаның бірін ғана таңдау арқылы іске асырылады ;

компьютерлік мәдениет – ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың күн сайынғы жаңа жетістіктерін кең көлемде пайдалануға деген қолжетімділік ;

жаңа туындылар – пайдаланушының ғаламтор желісіндегі дайын үлгілердің негізіне өзгерістер енгізе отырып пайдалануға қажетті жаңа ақпараттарды өңдеп шығаруы ;

әмбебап байланыс – әріптестермен электронды почталар арқылы немесе түрлі форумдарда әртүрлі бағыттағы білімдер желісінде ақпарат алмасу, өтілдік қарым-қатынас мүмкіндігі ;

XXI ғасыр адамы – күн сайынғы өзіндік білім ала отырып тұрақты өсудің жоғары мүмкіншілігі ;

Ал зиянды жақтарына тоқтала кетер болсақ, олар :

жанама қатынас – ғаламтордағы берілген бағдарламалар легі түгелдей дерлік өзіндік үйрену ережесіне бағына бермейтіндігі себебінен ұсынылып отырған ақпараттың ақиқат екендігіне толыққанды көз жеткізу үшін мұғаліммен тікелей қарым-қатынастың болмауы ;

керекті мәліметті іздестіру барысында өздігінен ашылған қажетсіз сілтемелерге жұмсалатын шамадан тыс уақыт мөлшернің ұзақтығы ;

«интернетомания» – «ғаламторға тәуелділік» атты мағынада пайдаланған психиатр Иван Гольдберг (Ivan Goldberg) аталмыш аурудың адам өміріне әкелер зияны басқа ауру түрлерімен салыстырғанда біршама жоғары екендігін алға тарта отырып, бүкілғаламдық желінің зиянды қырлары да аз еместігін көптеген деректер мен дәйектемелер арқылы дәлелдеп шықты.

«...Адамзат үшін XXI ғасыр жаңа технологиялардың ғасыры болмақ, ал осы жаңа технологияларды жүзеге асырып, өмірге енгізу, игеру және жетілдіру – бүгінгі жас ұрпақ , сіздердің еншілеріңіз...» - деп елбасы сенім білдіргені баршамызға мәлім.Олай болса жалпы аумақтық компьютерлік желі атанған ғаламтор мүмкіншіліктерін өз қажеттілігімізге толыққанды түрде барынша тиімді жаратқан жөн.

1. 
   Журнал «Менеджмент в России и за рубежом», № 5, 2002.
   
2. 
   Журнал «Менеджмент в России и за рубежом», № 3, 2004.
   
3. 
   Журнал «Менеджмент в России и за рубежом», № 3, 2005.
   
4. 
   Leonard Kleinrock «The history of the Internet», 2005.
   
5. 
   Журнал «Интернет и Я», № 63, 2003.
   

УДК 004.4

Әлемдік білім беру стандарттарына сай болуды үшін, жас ұрпақттың модернизацияланған ақпараттық технологияларды қолдануының мазыңы айрықша. Бүгінгі таңда жастарға пәнді ұғындырудың тиімді жолы – білім берудегі заманауи технологиялар негізі болып табылады. Ағымдағы жағдайдың нәтижесінде бүгінгі күні көптеген мультимедиалық технологиялар игеріліп, соның ішінде әсіресе Macromedia Flash технологиясы қарқынды даму үстінде. Мультимедиалық Macromedia Flash технологиясы – информатика саласының ең перспективті және ең таңымал жаңа бағыттарының бірі. 1988 жылы жаңа технологияларды енгізу және қолданумен айналысатын әйгілі Еуропалық Комиссия келесідей анықтама құрған: «Мультимедиалық технология – құрамында бейнелердің коллекциясы, анимациялар мен мәліметтері бар, аудио және видео сүйемелдену мүмкіндігіне ие, сонымен қатар басқа да визуальді эффекттері (Simulation) қосылған, интерактивті интерфейсті мультимедиалық өнім» [2].

Электронды-оқыту жүйесі – білім берудің жалпы деңгейін қамтамасыз ететін жалпыжүйелік әдістемені айқындайтын жаңа бағыт. Е-learning (Electronic Learning) электронды-оқыту жүйесі – білім беруді электронды формасын бүкіләлемдік ғаламтор желісі арқылы оқытуды басқару жүйесі болып табылады. Мысалы: қашықтықтан оқыту, мультимедиа көмегімен оқыту, желі арқылы оқу, виртуалды оқыту, ақпараттық және электрондық технологиялардың көмегімен оқыту түрлері. 2011 жылы Е-learning жүйесі 44 мектепке енгізілген болатын, ал 2012 жылы 514 мектепке енгізілді, 2015 жылы мектептердің 50%-ын қамту, ал 2020 жылы мектептердің 90%-тен астамы оқытудың электронды үлгісін пайдаланады деп жоспарлануда [3].

Электронды-оқыту жүйесі – бұл білім беру үрдісінің аса маңызды бөлімдерін қамтитын, сонымен бірге түрлі есептер жинағы, анықтамалар мен энциклопедиялар, оқу эксперименттерін жүргізу нұсқаулары және т.б. оқытуды басқаратын электронды-оқу құралдары болып табылады. Сондықтан электронды-оқыту жүйесін сабақта пайдалану кезінде оқушылар алған білімдерін жетілдіріп, оқушылар өз беттерімен түрлі шығармашылық тапсырмаларды орындайды. Сандық статистикалық мәліметтерге сүйенсек электронды-оқыту жүйесін қолдану арқылы жалпы оқушылардың білім сапасы 70% артады.

Сондықтан, электронды-оқыту жүйесін құруда Macromedia Flash технологияларын қолданудың тиімді жақтары ретінде келесілерді атап өтуге болады:

• 
  Оқушының өз бетімен жұмыс істеуін ұйымдастыру мүмкіндігі, яғни таным үрдісінің жоғарлауына септігін тигізеді;
  
• 
  Жаңа ақпараттық технологиялардың түрлерін белсенді қолдану;
  
• 
  Әртүрлі типті ақпараттарды біріктіре пайдалануға мүмкіндік алуы;
  
• 
  Тиімді интерактивтік интерфейсті жобалау ерекшелігі;
  
• 
  Білімді жетілдіру мақсатында оқушы өз уақытын үнемдеуі;
  
• 
  Деңгейіне байланысты әрбір оқушымен жеке жұмыс жүргізуіне мүмкіндік туғызады;
  
• 
  Алған білім дағдыларын тест жүйесімен тексеруді ұйымдастыру мүмкіндігі.
  

Macromedia Flash бағдарламасында анимациямен жұмыс істеу барысында векторлық графика технологиясы қолданылады, сонымен қатар арнайы кадрлар арқылы және трансформацияланған анимация тәсілдерді қолданады. Дайын өнімдердің кеңейтілімі .FLA және .SWF болады. SWF қосымшасының негізгі артықшылығының бірі оның жеңіл тасымалдануы, сондықтанда бұл формат түрлі аппараттық-жабдықтамалық платформада қолданылады.

Бүгінгі таңда Macromedia Flash технологиясы тек қана жоғары сапалы флеш презентацияларын жасаумен ғана емес, сонымен қатар белсенді түрде флеш-дизайн облысында, web-сайттар мен флеш-ойындарды жасап шығарумен, мультфилимьдер жасаумен айналысады. Web-қосымшаларды жасау барысында медиа, дыбыстық және графикалық файлдарды қолдануға болады, сондай ақ интерактивті интерфейтерді ұйымдастыра отырып толықтай PHP және XML бағдарламаларын қолдануға болады.

Компьютерлік технологияларды енгізу арқылы оқыту күннен-күнге стандартты түрге қалыптасуда, ал электронды оқулық оқыту жүйесінің әдістерін және құралдарын жаңа түрге келтіреді. Заманауи білім берудің электронды-оқыту жүйесінің статистикасына сүйенсек, қазіргі таңда жоғары сапалы электронды оқулықтардың көбеюі көзге түсуде және оны құрастыру барысында көп жағдайда дәл осы Macromedia Flash технологиясының алатын орны өте үлкен. Себебі, Macromedia Flash бағдарламасы арқылы жасап шығарылған оқыту құралы аз уақытта және түрлі мультимедиалық өнімдерге бай технология түрі. Сондықтан электронды-оқыту жүйесінің бүгінгі оқыту саласына берері өте көп және оны Macromedia Flash технологиясы арқылы жеткізуге болады.

1. 
   http://zholdau.kz/qazaqstan-2050-nazarbaev/
   
2. 
   http://mymulti.ru/library/index.php?id=1875
   
3. 
   Жадаев Г., Борис Г. 100% самоучитель Macromedia Flash MX: Учеб. пособ. – М.: ТЕХНОЛОДЖИ - 3000, 2005. -544 с.
   
4. 
   Жұмағұлов Б. Бағдарлама баяны нәтижемен өлшенеді. //Егемен Қазақстан, 12 қаңтар 2011 жыл. – 4 б.
   

ОӘЖ 387.147.2:811.112,2

Бірінші кезекте оларға электрондық басылымдар, электрондық оқулықтар, мультимедиялық оқу құралдары мен әр түрлі құрылғыларға жазылған электрондық жазбалар (аудио, видео, құндақтар) жатады. Әрбір жалпы және кәсіби білім беретін пәндерден оқу-әдістемелік материалдардың мәліметтік базалары электрондық оқулықта жинақталып, қолда бар компьютерлік техника арқылы сабақта қолданылуы талап етіледі. XXI ғасырда қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр. Олар: білім сапасын көтеру, компьютерлендіру, интернет, компьютерлік желі, электронды пошта және телекоммуникацияны пайдалану, электронды оқу құралдары, электронды оқу басылымдары мен электронды оқулықтарды даярлау.

Білім беруді ақпараттандырудың президенттік бағдарламасы электронды оқулықтарды жасауға себепші болды. Бүгінгі күнде мектептегі білім берудің мазмұнының 60%-ы және кәсіби білім берудің 10%-ы түрлі сандық интерактивті мультимедиалық білім беру ресурстарын (СИМБР): электронды оқулықтарды  (ЭУ); мультимедиалық оқыту бағдарламасын (МОБ); виртуалды саяхаттарды (ВС); электронды дидактикалық құралдарды (ЭДҚ) және т.б. жасау жолымен сандық форматқа көшірілгені бізді қуантады.

Электронды оқу құралдарын пайдалану XX ғасырдың алпысыншы жылдарында бастау алған үрдіс. Жеке компьютердің техникалық және дидактикалық мүмкіндіктері (дыбысты көшіру, жауапты дискіге микрофон арқылы жазу, эталонмен салыстыру, мәтінді жоғары–төмен, оңға–солға жылжыту, CD–ROM негізінде мультимедиялық құралдар арқылы мәтінді, дыбысты, графиканы, мультипликация мен бейнені біріктіру және т.б.) мәдени аралық қатынастардың тиімділігін анағұрлым арттырары хақ [1].

Бүгінгі, ақпараттар аясының кеңейіп, адамзаттың онымен жұмыс жасау мүмкіндігі артып отырған күнде жеке пәнді оқытуда тек белгілі бір оқулықпен немесе оқу әдістемелік құралдардың жинағымен шектелуге болмайды. Әр азаматтың өз білімін жан-жақты шыңдап, келешекте бәсекеге қабілетті мамандық иесі болуына мектеп қабырғасында оқытылатын әрбір пәннің қосатын үлесі аз емес. Жыл сайын әр пән бойынша мектеп оқулығы, әртүрлі дидактикалық оқу құралдарымен қатар, электрондық оқулықтармен толықтырылып отыр. Бұл бүгінгі күннің кезек күттірмес қажеттілігі, әрі талабы. Сонымен бірге оқу-әдістемелік жинақтар (ОӘЖ) оқу-әдістемелік кешендер (ОӘК) жарыққа шығып, қолданыс тауып отыр.

Біздің ойымызша оқу әдістемелік кешен (комплекс) мен оқу әдістемелік жинақ (комплект) арасындағы айырмашылықты түсіну үшін Д.Д.Зуевтің келесі айтқаны дұрыс: Ол «Біз, кез келген сыныптың оқулықтар жинағынан, яғни жабық жүйеден ерекшелеу үшін, дидактикалық құралдардың ашық жүйесін атау мақсатында, оқу (оқу-әдістемелік) кешені деген терминді енгіземіз»,-деп атап көрсеткен. Осыған байланысты, ОӘК оқу құралдарының жүйесі ретінде оларды құрастыру кезінде ескеруге тиісті бірқатар модификациялар мен нұскалардан тұрады.

Электрондық оқулық қағаз оқулықтан көрнекілігімен, мәтіннің қысқа түрде берілуімен, бейне, әрі аудиодыбыстармен қамтылуымен және білімді интерактивті тексеру, тапсырмаларды орындау нәтижелерін қадағалау арқылы оқушының мұғаліммен бірге, сондай-ақ өзбетінше білімін жетілдіруіне мүмкіндік беретіндігімен ерекшеленеді.

Электрондық оқулықта мультимедиалық мүмкіндіктер оқушының психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып қолданылды. Атап айтканда, оқу мәтінін оқушы тек тыңдап немесе тек оқып отырып, сондай-ақ тындап, әрі оқып отырып меңгеру мүмкіндіктері қарастырылды.

Оқу әдістемелік кешенді құрудың формасы иілгіш, динамикалық түрде болуы керек. Сонымен бірге теориялық материалдармен қатар, әдістемелік бөліктерді қамтып, оқушылардың, оқу материалын жете түсініп, өз бетінше ізденісін, талабын оятатын деңейге бағытталуы қажет. Оқу әдістемелік кешеннің құрылымы білім беру аясының дамуына байланысты жаңарып отыруы тиіс.

Оқу құралында моделденетін оқу қызметінің әлеуметтік тапсырыс арқылы анықталады. Бүгінде ол-өз бетінше ойлап, әрекет жасай алатын, қажетті ақпаратты тауып, талдап, пайдалана білетін жеке тұлғанын дамуын қалыптастыру болып табылады. Оқу құралы оқу және тәрбиелеу үрдісінің маңызды құралы ретінде оқушы мен мұғалімге арналған. Оқушы үшін ол ақпараттар көзі, оны меңгеру және өзін-өзі бақылау үшін қолданылады. Мұғалім үшін оқушылардың оқу танымына жетекшілігін бағдарлау, оқытуды бақылау және жекелеу үшін колданылады.

Жаңа ақпараттық технологиялар пайда болмастан бұрын, сарапшылар мынадай жағдайға назар аударған. Егер меңгерілетін материал дыбыс арқылы (аудио) берілсе, 4\1 көлемі есте қалады екен. Ал ақпарат көру арқылы берілсе, оның 3\1 көлемі есте сақталады. Осы екі әдіс (есту және көру арқылы) бірдей қолданылса, онда ақпараттың 50%-ы меңгерілетін болған. Білім алу процесіне студент өзі белсенді қатысып отырса, онда материалдың меңгерілуі 75%-ға дейін жоғарлайды екен [2].

Электронды оқулықтардың, дәстүрлі қағаз кітаптардан айырмашылығы «жанды» болып келеді және педагогика ғылымдарының негізін салушы Ян Амос Каменский тұжырымдаған: «Барлық мүмкін деген нәрселерді қабылдауды сезіммен жүзеге асыру керек, атап айтқанда: қабылдау үшін көруді, көзбен; естуді есту қабілетімен; иістерді иіс түйсігімен; дәмге тиістіні дәммен; түйсікке қатыстыны түйсіну жолымен. Егер қандайда болмасын затты бірнеше сезіммен қабылдау керек болса, бірнеше сезімді салу дидактиканың алтын ережелеріне сәйкес келеді.

Гипермәтін-терминдерден, ұғымдардан, кестелерден, графиктер мен диаграммалардантұратынмәліметтербазасыретіндеберілетінақпараттықоқытуортасы. Гипермәтін аудио, видео, бейнематериалдарментолықтырылады. Қазіргігипермәтіндік (немесе гипермедиа) мәліметтерарнайы HTML (HyperTextMarkupLanguage – гипермәтіндердіжасаутілі) тіліндежасалады. Соныменқоса, бүгінгітаңдагипермәтіндікформаттардыңмынандайтүрлері де бар: DHTML, PHP, XML, CSS, JS жәнет.б.

Оқылатынпәнніңәртақырыбынавторларкөзбенкөруарқылыұсынған. Мектепоқушылары оқу материалын көру арқылы қабылдауды қамтамасыз ететін түрлі суреттер, сызбалар, фотосуреттерді көреалады, тарихи және географиялық карталарды, көркем экспонаттарды жәнетағы басқа көптеген нәрселердіқарастыраалады. Электрондыоқулықта, қарастырылыпжатқанқұбылыстардыңөзарабайланысынжәнеолардыңтүпкімағыналарынашатынжанбітірімдеререкшеорыналады. 

1. Тажигулова А. И. Конструирование электронных учебников. // “Информационные технологии в Казахстане”, №1, 2007. – С. 42 – 43.

2. Әжібекова Ж. Оқупроцесіндегипермәтіндікэлектрондықоқулықтардыенгізу. // “Информатика негіздері”, №3, 2003. –C. 5-7.
УДК 004.451

WINDOWS XP ЖӘНЕ LINUX ОПЕРAЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.
Керимбaевa A. Қ.

Л.Н. Гумилев aтынд aғы Еурaзия Ұлттық Университеті.
Ғылыми жетекшісі – Aльжaнов A.К.
Бұл мaқaлaны мен Windows XP және Linux оперaциялық жүйелерін қолдaнудaғы ОЖ орны, қоғaмдaғы aуқымды бәсекелес оперaциялық жүйелермен жұмыс жaсaу ыңғaйлығын, қолдaну мүмкіншіліктері жaйындa тоқтaлып өтпекпін. Ең aлдымен оперaциялық жүйе деген не соны қaрaстырып өтсем:

Оперaциялық жүйе кез келген компьютердің ең қaжет құрaмдaс бөлігі және ол компьютерді бaсқaруғa, aқпaрaтты сaқтaуғa, оғaн қосылғaн бaрлық құрылғылaрдың жұмысын ұйымдaстыруғa aрнaлғaн прогрaммaлaрдың жиыны және де компьютердің өзaрa бaйлaнысын қaмтaмaсыз етеді.[1] Оның негізгі мaқсaты - прогрaммaлaрдың бір - әрекеттігін қaмтaмaсыз ету бірімен және сыртқы құрылғылaр. Қойылaтын тaлaптaр оның орындaйтын функциялaрынa бaйлaнысты ОЖ, яғни aнықтaлғaн эксплуaтaциялық тaлaптaрды қaнaғaттaндыруы тиіс, aтaп aйтқaндa келесідегідей қaсиеттерге ие болуы қaжет:

• 
  Сенімділік;
  
• 
  Қорғ aныс;
  
• 
  Тиімділік;
  
• 
  Ыңғaйлылық.
  

1. 
   Информaтикa журнaлы: Ермухaнов. A. «Windows XP оперaциялық жүйесі». Aстaнa 2012, Б. 7
   
2. 
   М.Серік, Н. Шындaлиев, Ж. Зұлпыхaр. «Компьютер aрхитектурaсы және жүйені әкімшіліктендіру». Aстaнa 2012, Б. 183.
   
3. 
   Aхмaтов A. A. 2-е изд. « Нaчaльный курс пользовaтеля оперaционной системы Linux». ЗAО « Новый издaтельский дом» 2004г, С. 3-8.
   
4. 
   http: // www.google.kz
   
5. 
   http: // www.wikipedia.ru
   
6. 
   http: // www.sans.org
   

УДК 004.4

1990-шы жылдан бастап Ғаламтор қолданушыларының саны айтарлықтай жоғарылады, 2000 жылы Ғаламторды пайдаланатын халықтың саны 200 миллионға жетті.

Ғаламтор  біздің елімізде 1994 жылдан бастап қолданысқа енді – “Релком” ұйымы жаһанды Ғаламтормен хат алмасу мүмкіндігін пайдаланып, Ғаламтор принципі бойынша электрондық пошта желісін қосты. Қазіргі кезде елімізде бір аптада 8-12 жаңа сайт жарық көріп отыр. Пайдаланушылар саны мен ресурстар саны жылына екі есеге артып отыр. АО «Казконтент» жүргізген статистикасының қорытындысы бойынша 2007 жылы Ғаламторды пайдаланушылар аудиториясы елімізде халық санының 12,3 % құрады, ал қала тұрғындарының 26,4 % құраған болатын. 2010 жылы жүргізілген статистика бойынша елімізде Ғаламторды пайдаланатын халықтырдың саны 25,7 % құраса, қала тұрғындарының саны 44,1 % көрсетті. Еліміздегі Ғаламтор ресурстарын күніге қарап шығудың орташа мәні 2011 жылдың өзінде - ақ 13,7 млн құрады. Қосымша тіркелген домендердің саны 2011 жылы 10890 - ға жетті. 2010 жылдан 2011 жылға дейінгі аралықта барлық тіркелген домендік аттардың саны 16890 - ға жетті, бұл көрсеткіш 2010 жылға қарағанда 106% - ға жоғары. 2011 жылдың қаңтар айынан бастап қараша айына дейін домендік аттарды тіркеуге сұраныс өткен жылмен салыстырғанда 35% - ға өсті және бұл 12957 сұранысты құрады. Толығымен тіркелген домендер саны - 65000 - ды құрады, ал бұл көрсеткіш 2010 жылмен салыстырғанда 25% ұлғайып отыр. 2011 жылдың қазан айында Ғаламтор желісін пайдаланушылар саны елімізде 6,5 млн халықты құрады. Webomer санауышының мәліметтеріне сүйенетін болсақ, қазіргі таңда 13 қазақстандық сайттарға адамдардың кіру көрсеткіші бойынша Топ 50-лікке кіреді, бұл аталмыш көрсеткіш 2010 жылмен салыстырғанда 70%  өсті.

Осы мәліметтерге сүйене отырып, білім саласында әлемдік шырмауықты пайдалану тиімділігі айқын деп таптым. Мультимедиалық сайтты мектеп оқушыларына информатика пәнін оқытуға қолдануымның тағы бір себебі - қазіргі кезде оқушылар кітаптан білім алғаннан гөрі ғаламтордың көмегіне жүгінгенді жөн көреді. Бұл таңдауды мен дұрыс деп санаймын, себебі информатика пәні күн сайын дамып, жаңарып отыратын сала. Егерде ойланып қарасақ, біз күн сайын бұл өзгерістерді мектеп бағдарламасын оқытатын кітаптарға енгізе алмаймыз және де бұл қаржылық жағынан да тығырыққа алып келіп тірейді. Ғаламтордың мүмкіндіктерін ескере отырып және мектеп оқушыларының сапалы білім алуына оңтайлы жағдай жасау үшін өзімнің мультимедиалық сайтымды жасауды ұйғардым.

Сайтты жасауда - Macromedia Flash бағдарламасын таңдадым. Macromedia Flash бағдарламасы ең алғаш рет 1996 жылы пайда болды. Оның ең бірінші екі нұсқасы сәтсіз болып шықты, себебі олар векторлық графика негізінде анимацияны жылдам құра алмады. Үшінші нұсқасында көптеген қосымша құрал – саймандар пайда болды, осының есебінен Ғаламторда Macromedia Flash құралдары арқылы жасалынған сайттар пайда бола бастады. Бұл бағдарлама тек төртінші нұсқасы жасалған кезде ғана танымалдылыққа ие болды. Оған қуатты иілгіш құрал – ActionScript тілі қосылды. Осы кезде Flash технологиясы негізінде жасалынған Web – сайттарының саны көбейді. 2000 жылдың тамыз айында Macromedia Flash бағдарламасының бесінші нұсқасы жарық көрді. Бұл бағдарламаға Безье қисықтарын меңгеруге арналған жаңа құрал – саймандар, көптеген кітапханалар қосылды.

Macromedia Flash технологиясымен сайт жасау қолайлы, себебі ол төмендегі сапаларға ие:

1. 
   Жинақтылық – векторлық графиканы пайдаланғандықтан тез жүктеледі;
   
2. 
   Интерактивтілік – қолданушы Flash-фильмдерді өздігінше басқара алады;
   
3. 
   Мультимедиялық – ғаламторға және фильмде ақпаратты визуалдаудың стандартты құралдары үшін қол жетпес дыбыстық эффектілер, видеолар құрастырылады;
   
4. 
   Көпсалалығы – яғни, Macromedia Flash-те қарапайым үй парақтары сияқты арнаулы серверлерде орындалуы мүмкін;
   
5. 
   Қолайлылық – компьютермен жұмыс істей алатын кез-келген адамға Macromedia Flash технологиясының негізі түсінікті, себебі бұл бағдарламамен жұмыс істеу жеңіл. Сонымен қатар компьютер жадынан өте аз орын алуының есебінен тез жүктеледі. Ал бұл өз кезегінде Macromedia Flash қолданушыларына үлкен мүмкіндіктер береді.
   

Macromedia компаниясы SWF форматын қолайлы пайдалануының нәтижесінде, аталмыш формат көптеген пайдаланушылардың сұранысына ие болды. Сонымен Flash технологиясының құрамына не кіреді соны көрейік:

• 
  Векторлық графика;
  
• 
  Анимацияның бірнеше түрін қолдайды;
  
• 
  Flash фильмдерін HTML форматына ғана емес, ғаламторда қолданылатын кез келген форматқа көшіруге болады;
  
• 
  Интерфейске интерактивті элементтер жасауға болады;
  
• 
  Импортталған графикалық форматтарды қолдайды.
  

• 
  Суреттер математикалық формулалармен сипатталуына байланысты, растрлықграфикаға қарағанда жадыда аз орын алады.
  
• 
  Бейнені масштабын қалағанымызша сапасын жоғалтпай-ақ өзгертуімізге болады.
  
• 
  Қалаған платформамызға ешқандай қиындықсыз көшіруге болды.
  

Macromedia Flash технологиясының барлық аталған мүмкіншіліктерін пайдаланып, сайттың көркемділігімен балалардың назарын аударып, білімге деген құштарлығын жоғарылатуға қолдандым.

1. 
   Литтлджон Бинджер. “Macromedia Flash MX 2004”, из-во “ BHV”, 2004, -344 с.
   

УДК 004(075.8)

Задачей индивидуального обучения на дому является освоение обучаемыми образовательных программ в рамках государственного образовательного стандарта. Нормативная база индивидуального обучения на дому определяет общие положения организации процесса обучения, права и обязанности участников образовательного процесса.

«Дистанционное обучение детей-инвалидов» с недавнего времени стало часто поднимаемым вопросом среди педагогов. Ситуация объясняется достаточно просто. С недавнего времени началась реализация грандиозной идеи — оснастить рабочие места детей-инвалидов, обучающихся на дому (их в Казахстане более 9000) комплектами самого современного развивающего оборудования, с возможностью выхода в Интернет.

Большинство специалистов на местах оценили ситуацию так: все дети-инвалиды, получившие компьютеры, «автоматически» становятся участниками образовательного процесса по дистанционным технологиям. Но техническое оснащение рабочего места ребенка - это лишь материальная сторона дела. Необходима готовность психологическая самих детей. Уровень личностной зрелости и познавательного развития ребенка-участника образовательного процесса с использованием дистанционных технологий должен быть, по меньшей мере, близок к норме.

Использование в образовательном процессе специализированного компьютерного оборудования, электронных образовательных ресурсов направлено на улучшение восприятия обучаемыми учебного материала путем расширения дидактических возможностей за счет повышения наглядности, использования элементов интерактивности. И оснащение рабочего места, обучающегося на дому, не означает автоматического включения его в образовательный процесс с использованием дистанционных технологий.

Для эффективного старта дистанционно-надомного обучения необходимо решить вопрос кадрового и программного обеспечения, в кратчайшие сроки разработать, согласовать и утвердить нормативно-документальное обеспечение, решить организационные и коррекционно-педагогические задачи в отношении образовательного контента. Должна быть разработана и апробирована модель дистанционного обучения инвалидов применительно к нашим, казахстанским условиям, где скорости прохождения сигнала недостаточно высоки для ведения занятий в режиме «он-лайн». В случаях если обучающийся на дому способен обучаться дистанционно, то тогда техника, установленная на дому, и будет использоваться как технологический элемент дистанционного обучения. Момент включения ребенка-инвалида в процесс дистанционного обучения регламентируется Приказом МОН №326 от 25 июля 2011 г «О внесении изменений и дополнений в Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 13 апреля 2010 года № 169 «Об утверждении правил организации учебного процесса по дистанционным технологиям». «Включая» обучаемого с ограниченными возможностями в дистанционное обучение, необходимо помнить, что обучаемый лишен социального общения не только со сверстниками, но и со взрослыми. Как следствие этого, оказывается совершенно неподготовлен к жизни во взрослом сообществе.

Поэтому необходимо включать в процесс дистанционного обучения элементы групповой работы, «виртуального коллектива», с возможностями визуального и вербального общения, однако, недопустимо полностью подменять живое общение с учителем исключительно дистанционным общением.

Национальный Центр коррекционной педагогики обещает и обеспечивает методическую поддержку учителям, использующим развивающие комплексы. Планируется проведение курсов повышения квалификации специалистов Областных ИПК, курирующих надомное обучение инвалидов.

Социальные педагоги и детские психологи давно доказали, что обучение ребенка на дому нередко приводит к его изоляции от детского коллектива, депривации, формированию у ребенка патологической замкнутости, нежелания и боязни общения с другими детьми. Разделяют мнение ученых и родители детей-инвалидов.

В надомном обучении необходимо выстроить такую среду, в которой обучаемый имеет возможность постоянно повышать свой образовательный и личностный потенциал.

Исходя из выше сказанного очевидно, что процесс дистанционно-надомного обучения должен включать неклассические формы организации учебного процесса, с применением новых информационных технологий и интеграцией в курс обучения новшеств ИКТ.

В качестве средств обучения можно использовать видеоконференции с возможностью, не выходя из дома, попасть в «виртуальный класс». В нем обучающиеся имеют возможность видеть и слышать учителя и своих «одноклассников», активно учувствовать в ходе урока. Так же огромным плюсом является возможность организации парных и групповых форм работы, организация интерактивных дебатов и т.д. что раньше трудно было представить.

Такие формы организации учебного процесса способствуют значительному повышению коммуникативных и информационных компетенций, социализации обучающихся.

В рамках данной работы было апробировано проведение интерактивных занятий в режиме «реального времени» (видеоконференции) посредством программного обеспечения «Skype». Так же в качестве более адаптированного средства организации дистанционно-надомного обучения спроектирован и апробируется портал, разработанный на CMS Joomla!, с интегрированием модулей организации потоковой видео-передачи, структурирование и распределение занятий в соответствии с учебными планами. Так же на портале планируется разработка модулей «виртуальной интерактивной доски» и «виртуального рабочего стола», с применением технологических решений на принципах таких модулей как WhiteBoard и SmartBoard.

1. 
   Ахаян А. А. Виртуальный педагогический вуз. Теория становления. — СПб.: Корифей, 2001, 170 с.
   
2. 
   Иванченко Д. А. Системный анализ дистанционного обучения: монография. ― М.: Союз, 2005, 192 с.
   
3. 
   Малитиков Е. М. Актуальные проблемы развития дистанционного образования в Российской Федерации и странах СНГ / Е. М. Малитиков, М. П. Карпенко, В. П. Колмогоров // Право и образование. 2000. № 1(2). С.42-54.
   
4. 
   Полат Е. С. Педагогические технологии дистанционного обучения / Е. С. Полат, М. В. Моисеева, А. Е. Петров; под ред. Е. С. Полат. — М.: Академия, 2006.
   
5. 
   Достоинства и недостатки дистанционного обучения // Образование: путь к успеху. — Уфа, 2010.
   

УДК-37.018.43:004:002(075)

Элeктрoнныйучeбник - кoмпьютeрнoe, пeдaгoгичecкoe прoгрaммнoecрeдcтвo, прeднaзнaчeннoe, в пeрвую oчeрeдь, для прeдъявлeния нoвoй инфoрмaции, дoпoлняющeй пeчaтныe издaния, cлужaщee для индивидуaльнoгo и индивидуaлизирoвaннoгooбучeния и пoзвoляющee в oгрaничeннoй мeрe тecтирoвaть пoлучeнныe знaния и умeния oбучaeмoгo.

Элeктрoнный учeбник, кaк учeбнoecрeдcтвo нoвoгo типa, мoжeт быть oткрытoй или чacтичнooткрытoй cиcтeмoй, т.e. тaкoй cиcтeмoй, кoтoрaя пoзвoляeт внecти измeнeния в coдeржaниe и cтруктуру учeбникa.

Мoдификaция элeктрoннoгo учeбникa мoжeт пoтрeбoвaтьcя, в пeрвую oчeрeдь, для aдaптaции eгo к кoнкрeтнoму учeбнoму плaну, учитывaющeму cпeцифику изучaeмoй диcциплины в дaннoм учeбнoм зaвeдeнии, вoзмoжнocти мaтeриaльнo-тeхничecкoй бaзы, личный oпыт прeпoдaвaтeля, coврeмeннoecocтoяниe нaуки, бaзoвый урoвeнь пoдгoтoвлeннocти oбучaeмых, oбъeм чacoв, выдeлeнных нa изучeниe диcциплины и т.д.

Cлeдуeт oтмeтить, чтo элeктрoнный учeбник дoлжeн нe прocтo пoвтoрять пeчaтныe издaния, a иcпoльзoвaть вcecoврeмeнныe дocтижeния кoмпьютeрных тeхнoлoгий.

Рaccмoтрим нeкoтoрыe элeмeнты элeктрoннoгo учeбникa:

1. 
   Элeктрoнный учeбник дoлжeн coдeржaть тoлькo минимум тeкcтoвoй инфoрмaции, в cвязи c тeм, чтo длитeльнoe чтeниe тeкcтac экрaнa привoдит к знaчитeльнoму утoмлeнию и, кaк cлeдcтвиe, к cнижeнию вocприятия и уcвoeния знaний. Cущecтвeннoe знaчeниe имeeт рaзмeр и нaчeртaниe шрифтa.
   
2. 
   Тaкиe учeбники дoлжны coдeржaть бoльшoe кoличecтвo иллюcтрaтивнoгo мaтeриaлa.
   
3. 
   Иcпoльзoвaниe видeoфрaгмeнтoв пoзвoляeт пeрeдaть в динaмикe прoцeccы и явлeния.
   

В трaдициoннoм oбучeнии прeoблaдaют вeрбaльныecрeдcтвa при прeдъявлeнии нoвoгo мaтeриaлa. В cвязи c этим примeнeниeaудиo фрaгмeнтoв в элeктрoннoм учeбникe пoзвoляeт нe тoлькo приблизить eгo к привычным cпocoбaм прeдъявлeния инфoрмaции, нo и улучшить вocприятиe нoвoгo мaтeриaлa, при этoм aктивизируeт нe тoлькo зритeльныe, нo и cлухoвыe цeнтры гoлoвнoгo мoзгa. Нecмoтря нa рaзвитиe и улучшeниe мультимeдийных cрeдcтв в нacтoящee врeмя бoльшaя чacть кoмпьютeрoв, иcпoльзуeмых в oбучeнии, eщe нeocнaщeнa звукoвыми cиcтeмaми.Тaким oбрaзoм, вышecкaзaннoe нaклaдывaeт oгрaничeния нa иcпoльзoвaниe элeктрoнных учeбникoв co вcтрoeнными звукoвыми фрaгмeнтaми.

4. 
   Элeктрoнный учeбник дoлжeн coдeржaть гипeрccылки пo элeмeнтaм учeбникa и вoзмoжнo имeть ccылки нa другиe элeктрoнныe учeбники и cпрaвoчники. Жeлaтeльнo имeть coдeржaниec быcтрым пeрeхoдoм нa нужную cтрaницу.
   
5. 
   В элeктрoннoм учeбникe дoлжeн быть cпиcoк рeкoмeндoвaннoй литeрaтуры, издaннoй трaдициoнным, пeчaтным cпocoбoм. Кaк oтмeчaлocь вышe, элeктрoнный учeбник мoжeт быть aдaптирoвaн к кoнкрeтнoму учeбнoму плaну и пoэтoму в cпиcкe литeрaтуры мoжнo прeдуcмoтрeть укaзaниe имeющeгocя в библиoтeкe кoличecтвa книг или других издaний.
   
6. 
   Элeктрoнный учeбник, включaющий в ceбя нe тoлькo тeкcтoвую и грaфичecкую инфoрмaцию, нo тaкжe звукoвыe и видeoфрaгмeнты пoзвoляeт индивидуaлизирoвaть oбучeниe, a вoтличиeoт oбычнoгo учeбникaoблaдaeт интeрaктивными вoзмoжнocтями, т.e. мoжeт прeдъявлять нeoбхoдимую инфoрмaцию пo зaпрocу oбучaeмoгo, чтo приближaeт элeктрoнный учeбник к oбучeнию, прoвoдимoму пoд рукoвoдcтвoм прeпoдaвaтeля.
   
7. 
   При прoeктирoвaнии и coздaнии элeктрoнных учeбникoв, тaкжe кaк и других oбучaющих прoгрaмм, трeбуeтcя coблюдaть пcихoлoгичecкиe принципы взaимoдeйcтвия чeлoвeкa и кoмпьютeрa.
   
8. 
   Примeнeниeэлeктрoнных учeбникoв цeлecooбрaзнo тoлькo в кoмплeкcec другими oбучaющими cиcтeмaми, при этoм, нeoтрицaя, a, взaимнo дoпoлняя пeчaтныe издaния.
   

Дaнный элeктрoнный учeбник пoзвoляeт мнoгoкрaтнo прoхoдить oдну и ту жe тeму, прoвoдить тecтирoвaниe пo тeмaм урoкa, oтрaбoтку умeний и нaвыкoв c пoмoщью интeрaктивных трeнaжeрoв, прoвecти экзaмeн, прocмoтрeть рeзультaты тecтирoвaния в днeвникe уcпeвaeмocти.

При рaбoтec иcпoльзoвaниeм элeктрoнных учeбникoв вoзникaют cлeдующиe пoлoжитeльныe мoмeнты: 1) вoзрacтaeт интeнcивнocть трудa учaщихcя; 2) учeник, прoпуcтивший урoк, мoжeт изучить тeму caмocтoятeльнo пo элeктрoннoму учeбнику и прoвeрить урoвeнь cвoих знaний; 3) кaждый учeник рaбoтaeт в индивидуaльнoм рeжимe, этo глaвнaя причинa пoвышeннoгo интeрeca учaщихcя к дaннoй фoрмeoбучeния; 4) вoзмoжнocть caмocтoятeльнoгo изучeния нeкoтoрых вoпрocoв пo изучaeмoй тeмe учeникaми; 5) рaзнoурoвнeвыe тecты пoзвoляют учeнику прaвильнo oцeнивaть cвoи знaния и умeния и пoвышaть cвoй урoвeнь знaний, учeники привыкaют к рaбoтec тecтaми, учaтcя cрaвнивaть, aнaлизирoвaть, выбирaть прaвильный oтвeт; 6) пoэтaпнoe рeшeниe зaдaч пoзвoляeт oтрaбoтaть нaвыки их рeшeния кaждым oбучaющимcя caмocтoятeльнo и прoвeрить прaвильнocть пoлучeннoгo oтвeтa; 7) вoзмoжнocть диcтaнциoннoгo oбучeния для дeтeй c oгрaничeнными вoзмoжнocтями пeрeдвижeния.

Вoзмoжнocти элeктрoнных учeбникoв пoтряcaющи, пeрcпeктивы – oгрoмны. Вeрoятнo, oни пocтeпeннo вытecнят бумaжныe, нo будущee зa элeктрoнными кoнcтруктoрaми учeбникoв, кoтoрыe прeдcтaвляли бы coбoй инфoрмaциoнную бaзу дaнных + гoтoвыe шaблoны + инcтрумeнтaрий для прoвeрки и oцeнивaния. Урoк кaждoгo учитeля индивидуaлeн, ac пoмoщью кoнcтруктoрa любoй учитeль (дaжe нe инфoрмaтик) cмoг бы cмoдeлирoвaть cвoй урoк!

1. Ceмaкин И.Г. Инфoрмaтикa. Бaзoвый курc. 7–9 клaccы, 2005.

2. Кушнирeнкo A.Г. Инфoрмaтикa. 7-9 кл. Учeб. для oбщeoбрaзoвaт. учeб. зaвeдeний.Дрoфa, 2002
УДК 681.3.01; 004

ПРИМЕНЕНИЕ ТЕХНОЛОГИЙ NATIONAL INSTRUMENTS ПРИ РАЗРАБОТКЕ ВИРТУАЛЬНОЙ ЛАБОРАТОРНОЙ РАБОТЫ «ГЕОМАГНИТНАЯ НАВИГАЦИЯ»
Ложкина Е.Е.

Алматинский университет энергетики и связи, г. Алматы
Научный руководитель - к.т.н., профессор Хан С.Г.