Семинар 30 сағат Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы (ожсөЖ) 60 сағат СӨЖ 60 сағат

Әдебиет:

2. Ә.Алдамұратов., М.Мұқанов. Психология пәнінен лабораториялық практикалық сабақтар. 1,2 бөлім. Алматы 1978

3. Жалпы психология В.В. Богословский т.б. редакциямен. Алматы 1980

4. М.Мұқанов. Жан жүйесінің сыры. Алматы 1964

5. М.Мұқанов. Жас және педагогикалық психология. Алматы 1987

6. Т.Тәжібаев. Жалпы психология. Алматы 1993

7. А. Темірбеков, С.Балаубаев. Психология. Алматы 1966.
№ 29 дәріс

Тақырып: Ерік.

Дәрістің мазмұны:

4. 
   Ерікке жалпы сипаттама.
   
5. 
   Еріктік іс-әрекет құрылымы.
   
6. 
   Мотивтердің ішкі күресі, ерік әрекетінің бастауы, тоқтамға келу
   

Ерік-адамның өз мінез-құлқын саналы түрде меңгере алу қабілеті.

Ерікпен біз алдыңғы тақырыптарымызда танысқан болатынбыз. Барлық психикалық процестердің және тұлғаның мәнді ерекшеліктерінің бірі – белсенділік – ерікті және еріксіз. Еріксіз белсенділік – адамның алдын-ала дайындалуынсыз сыртқы себептерге байланысты пайда болады, саналы күш жігерсіз жүзеге асып отырады. Ерікті белсенділік – біздің қалауымызша мақсат қойып орындалады. Ерікті, еріксіз түрлер таным процестерінде де көрінеді. Сондықтан ерікті, еріксіз қабылдау, ерікті, еріксіз есте сақтау, ерікті, еріксіз қиял т.с.с.

Ерікті мінез-құлықты бейнелейтін бірнеше мысал келтірейік.

1. 
   Салқын бөлмеде ұйықтап жатырсың. Таңмен оянып, тұратын уақыт болғандығын көресің. Тұрғың келмейді, бірақ кешігіп бара жатырсың. Өзіңе белгілі күш жұмсап, соның көмегімен тұрасың. Сонымен еріншектікті жеңу үшін ерік күші қажет болды.
   
2. 
   Темекіге үйреніп кеткен адамдар , бұл әдетін көбіне жеңе алмайды. Бұл әдетті жеңу үшін зиянын еске алып, ерік күш жұмсап ғана жеңуге болады.
   
3. 
   Сабақ оқу керек. Сіздің көңіліңіз мүлде басқада. Бірақ ертеңгі семинарды ойлап өзіңізді сабаққа бағыттау үшін сізге белгілі бір деңгейдегі ерік күш пайда болады.
   

Екіншіден, әрбір әрекетті орындамас бұрын қалай орындайтындығымызды ойлап аламыз.

Күнделікті өмірдегі қиыншылықтарды жеңуге көмектесетін әрекеттер ерікті әрекеттер деп аталады. Ғылыми психологияда бұл күрделі құбылыс болып табылады. Адам іс-әрекетінде ерікті іс-әрекеттер негізгі болып табылады. Еріктік іс-әрекеттер қойылған мақсатқа саналы жетуге бағытталған іс-әрекеттер.

Ерік- адамның саналы әрекетінің бағытталғандығында көрініс табатын адамның психикалық өмірінің бір жағы. Сонымен қатар ол ең алдымен өз мінез-құлықыңды саналы реттей алу және өз-өзіңді басқаруда жақсы көрінеді. Ерікті қозғалыстармен қатар еріксіз қозғалыстар да бар. Мысалы, жөтелу, көз жұму, қолды қозғау, шошу т.с.с.

Еріктік іс-әрекет құрылымы.

Еріктік әрекет мынадай құрылымдардан тұрады:

1 – мақсат қою, яғни күтілетін немесе болжанатын нәтижесі. Мақсатты анықтау шешім қабылдаумен аяқталады.

2- ойша жоспарлау – қалай және қандай тәсілдермен қойылған мақсатқа жетуге болады.

3- Әрекетті орындау. Мұнда адам ішкі қарама-қайшылықпен қатар сыртқы қиыншылықтарменде кездеседі. Жәл осы кезеңде адам еркінің күштілігі немесе әлсіздігі анықталады.

Әдебиет:

2. Ә.Алдамұратов., М.Мұқанов. Психология пәнінен лабораториялық практикалық сабақтар. 1,2 бөлім. Алматы 1978

3. Жалпы психология В.В. Богословский т.б. редакциямен. Алматы 1980

4. М.Мұқанов. Жан жүйесінің сыры. Алматы 1964

5. М.Мұқанов. Жас және педагогикалық психология. Алматы 1987

6. Т.Тәжібаев. Жалпы психология. Алматы 1993

7. А. Темірбеков, С.Балаубаев. Психология. Алматы 1966.
№ 30 дәріс

Тақырып: Ерік.

Дәрістің мазмұны :

4. 
   Еріктің физиологиялық негізі
   
5. 
   Еріктік әрекеттерді қалыптастыруда ұжымның рөлі
   

Ерік патологиясында әртүрлі деңгейдегі еріктің әлсізденуінен көрінеді. Әсіресе, бұл патологиядағы үлкен рөлді абулия , яғни еріксіздік алады. Абулиямен ауырған адам қандай да болмасын іс-әрекеттерді отырғанды немесе жата бергенді жақсы көреді. Кей жағдайда ауру адам өз қажеттіліктерін қанаттандыруға бағытталған әрекеттерді (тамақ ішу, ұқыптылық) орындаудан қалады.

1. 
   кинестетикалық апраксия – керекті қозғалыс жиынтығының болмауы (яғни түйсінумен байланысты қозғалыстар, өз денесінің қозғалыстары бақылай алмау)
   
2. 
   кеңістіктегі апраксия - өз қозғалыстарын кеңістікте ұйымдастырудың бұзылуы
   
3. 
   Динамикалық апраксия – бірізді қозғалыстарды орындаудың қиындауы.
   
4. 
   «маңдай» регуляторлық апраксия – ерікті қозғалыстарды сөздік реттеуге бағынуының бұзылуы, күрделі персеверациялар пайда болады: эхолалия, эхопраксия.
   

Психикалық ауру адамдарда кейде іс-әрекет мотивацияларының бұзылуы кездеседі, ауру көріністері ретінде әртүрлі «еріксіз» қылықтар көрінеді. Оларға импульсивті әрекеттер және импульсивті құмарту жатады.

Импульсивті әрекеттерге ой мен сана қатыспайды. Бұндай әрекеттер кенеттен пайда болатындығымен, ойланбайтындығымен сипатталады. Ауру адам кенеттен айқайлап, бәрін сындырып, терезеден секіреді., көшемен жүгіріп бірінші кезіккен адамды құлатады т.с.с.

Импульсивті құмарту – ауру адамның санасын улап, оның мінез-құлқы өз-өзіне бағынбайды.Олардың бірнеше түрлері бар : Клептомания- ұрлап алуға ұмтылу. Клептомания ең алдымен ауру адамның өзіне қажеті, құндылығы жоқ нәрселерді иемденуінен көрінеді. Пиромания - өртеуге ұмтылу. Дромомания- қаңғыбастыққа ұмтылу. Копромания- балағат сөздер айтуға ұмтылу.

Әдебиет:

2. Ә.Алдамұратов., М.Мұқанов. Психология пәнінен лабораториялық практикалық сабақтар. 1,2 бөлім. Алматы 1978

3. Жалпы психология В.В. Богословский т.б. редакциямен. Алматы 1980

4. М.Мұқанов. Жан жүйесінің сыры. Алматы 1964

5. М.Мұқанов. Жас және педагогикалық психология. Алматы 1987

6. Т.Тәжібаев. Жалпы психология. Алматы 1993

7. А. Темірбеков, С.Балаубаев. Психология. Алматы 1966.
6. ПРАКТИКАЛЫҚ, СЕМИНАРЛЫҚ, ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ СТУДИЯЛЫҚ САБАҚТАРҒА ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

№	Тақырып	Практикалық сабақтың мазмұны	апта	Әдеб Әдебиеттер.
1. 2.	Темперамент Темперамент типологиялары	1. Темперамент туралы Гиппократ пен Галеннің пікірлері 2. Э.Кречмер, У.Шолден көзқарастары. 3. Темпераментті іс-әрекетте есепке алу. 1. Темперамент типтері туралы ілімдердің тарихы 2. Темпераменттің конституционалдық теориясы 3. « Темперамент формуласы» тесті	1	1. 96-101, 102-112б 2. 5-8 б 5. 99-101 б. 6. 13-16б. 7. 19-25б.
3. 4.	Мінез Мінез қасиеттері	1.Мінез туралы түсінік 2. Мінез құрылысы 3. Мінез және темперамент 1. Мінез қасиеттерінің жиынтығы арқылы адамның жеке басының сипатталуы 2. Мінез сапаларындағы айрықша көріністер. 3. Мінез бітімі және оның көрінісі	2	1. 8-25б. 2.36-51б.
5. 6.	Мінез түрлері Мінезді зерттеу әдістері	1.Мінез психологиясын зерттеуге В.Н.Мясищев, К.К.Платоновтың қосқан үлесі 2. Мінездің манипулятивті түрлерінің типологиясы 3. Мінездің психоаналитикалық типологиясы. 1. К.Юнг бойынша мінез типін анықтау әдісі 2. К Леонгард бойынша мінез акцентуациясын анықтау әдісі	3	1. 2002. 26-49б. 2. 36-51б. 3. 14-16 бет
7. 8. 9.	Қабілет Дарындылық Талант Талантты дамытып қалыптастыруда еңбектің рөлі	1. Қабілет туралы түсінік 2. Жалпы және арнайы қабілеттер 3. Адамның жалпы қабілеттерінің диагностикасы 1. Дарындылық және данышпандық 2. Дарындылық түрлері 3. Дарынды баланы анықтаудың жүйелеу принциптері. Талант туралы түсінік Таланттың пайда болуы	4	3. 57-61б. 5. 2кн 27 б
10 11	Зейін. Зейін құрылыс мен қасиеттері	Ырықты және ырықсыз зейін. Үйреншікті зейін. Зейіннің құрылысы мен қасиеттері. Зейін адам өміріндегі маңызы Зейінділікке тәрбиелеу Оқу ісінде мектеп оқушыларының зейінінің тұрақтануы, оны қажетті нәрселерге бағдарлап отырудың жолдары.	5	1. 125-132 б. 2. 24-25 бет 4. 57-61б.
12	Түйсіктің негізгі түрлері.	Түйсік түрлері. Түйсік заңдылықтары. Түйсікті дамыту жолдары.	6	1. 108-114б. 2. 36б., 79б. 3. 131-140б.
13 14	Қабылдау	Балада қабылдаудың дамуы. 2. Қабылдаудағы иллюзия және апперцепция құбылысы. Кеңістікті , уақытты, қозғалысты қабылдау. Қабылдау заңдылықтарының психофизиологиялық зерттеулері 2. Рецеторлық алап. Қабылдауда қимыл әрекеттің алатын орны.	7	1. 45-49 бет 2. 51-70б. 3. 171-197б. 4.36б. 7. 120-127 б.
15 16	Ес туралы теориялар Ес типтері	Аристотельдің ес туралы пікірлері А.А.Смирновтың қосқан үлесі В.П.Запорожецтің еңбектерінде ес туралы Естің типтері Есте қалдыру және іс-әрекет Қайта жаңғырту түрлері: іргелестік, ұқсастық, қарама-қарсылық заңдылықтары.	8	1.. Т1,2 2. 248-270 б. .
17 18	Ойлау. Ойлау түрлері	Ойлау процестері жөнінде дәрістен алған білімдерін тереңдету. Көрнекі-әрекеттік ойлау Көрнекі-бейнелік ойлау Сөз-логикалық ойлау Сыни және шығармашылық ойлау. Тапсырма шешу процесінің этаптары. Анализ және синтез. Салыстыру операциялары. Абстракция Аналогия бойынша ой қорыту.	9	1. 49-52 бет .252б. 5.62- 64,69б.
19 20	Сөйлеу. Сөйлеу түрлері	Іштей сөйлеу Сырттай сөйлеу Диалогты сөйлеу Монологты сөйлеу Балада сөйлеудің дамуы және оны қалыптасьтыру. Екінші сигналдық жүйенің адам үшін маңызы.	10	2. 219-252б. 3.125-128 бет.
21 22	Қиял. Қиялды зерттеу	1. Қиялдың еріксіз және ерікті түрлері 2. Арман және практикалық іс-әрекет 3. Қиялдың талдау мен біріктіруші сипаты 1. Қиял диагностикалау әдістері. 2. Әр түрлі жас кезеңдеріндегі қиялды диагностикалау ерекшеліктері	11	2. 191-218б. 3. 258-280б. 4.346б. 6. 202-206б.
23 24	Эмоция. Эмоция туралы психологиялық теориялар	Сезімнің жеке бас көріністерінде атқаратын рөлі Эмоционалды көңіл-күйдің тұлғааралық қарым-қатынасқа әсері Ч.Дарвин эмоция туралы еңбектеріндегі ойлар П.К. Анохиннің эмоция теориясы. Джеймс пен Лангенің перифериялық эмоция теориясы.	12	2. 217-251 б. 4.100-105 бет 8.103 б.
25 26	Эмоция теориялары Сезім түрлері	П.В.Симонов эмоцияның психологиялық теориясы П.М.Якобсон эмоцияның психологиялық теориясы Ақыл-ой мен эстетикалық сезімдерді мектеп оқушыларының бойында қалыптастыру 2. Сүйіспеншілік пен достық сезімдерін түсіндіретін теориялар 3. Аффиляция	13	2. 219-252б. 3. 94-97 бет .
27 28	Эмоция түрлері Эмоционалдық стресс және эмоционалдық көңіл күйді реттеу	1. Қарапайым эмоциялар 2. Күрделі эмоциялар 3. Аффекттер кешені 1. Эмоционалдық стресс туралы түсінік 2. Сресс және дистресс 3. Стресстің физиологиялық механизмі	14	1. 36-39 бет 2.46-49 бет
29 30	Ерікті дамыту Еріктік іс-әрекет деңгейлері.	Аутотренинг туралы түсінік Бақылауды шектеу Адамның өз еркін тәрбиелеудің міндеттері Еріктік іс-әрекет баспалары. Еріктің психиканың басқа жақтарымен байланысы. Кіші мектеп жасындағы оқушылардың еріктерінің дамуы.	15	1. 178-248б. 3. 281-309б.