Семинарды басталуы. Қатысушыларды тіркеу. Қош келдіңіздер

Жүргізуші танымал 3-4 ән аты жазылған қағаз таратады. (Әр әнге сондай қағаз саны тең келеді) Қатысушылар өзіне тиген ән әуенін жүріп ыңылдап салады. Ойынның міндеті өзі сияқты ән әуенін салып тұрған адамды іздеп тауып, қосылуы түптеп келгенде осындай төрт топ құралады.

Жаңа заман мектеп түлегі – бұл экономиканы, философияны, политологияны, психологияны білетін маман, қоғам үшін өзекті мәселелерді ғылыми тұрғыдан талқылай алатын, салауатты өмір салты жөнінде ғылыми пікір қалыптасқан, ойлау мәдениетін меңгеріп, оның жалпы заңдылықтарын білетін және әр іске шығармашылық тұрғысынан келетін кәсіби және жеке бастық физикалық қабілеттерге ие тұлға.

Біріншіден, бейімделу дегеніміз – бұл жеке тұлғаның әлеуметтік ортаға белсенді араласуы. Екіншіден, бейімделу – белгілі бір үрдістің нәтижесі. Бұл құрамдас бөліктердің бірлігі жеке тұлғаның мақсаты мен дұрыс бағдарына байланысты.

Бейімделу үрдісі біздің мектепте жиі көрініс алады. Сондықтан мектебімізде психолог пен әлеуметтік педагог маманының жұмылдыра қызмет етуі дәстүрге айналды.

Сондықтан, біздің басты мақсатымыз: өмірлік қиын жағдайға тап болған балалардың әлеуметтену мәселелеріне тоқталып, оған заман талабына сай көмек көрсету, құқығын қорғау, өмір сүру мүмкіндігіне, әлеуметтік ортаға бейімделу жұмыстарын жандандыру.

Міне, осы мәселелерді алға ала отырып, біз мектебімізде «Қош келдің» жобасы жұмысын енгіздік. Бұл «Қош келдің» жобасының негізгі міндеттері:

• 
  Оқушының денсаулық жағдайын диагностикалау арқылы, физикалық тұрғыда түзету және профилактикалық жұмыстар жүргізу;
  
• 
  Оқушылардың психикалық тұрақтылығын және танымдық процессін қалыптастыру. Сонымен қатар оқушыға психологиялық қиындықтардан алшақтатуға қол ұшын беру.
  
• 
  Әр тұлғаның психологиялық-педагогикалық жағдайының ерекшелігін, микро ортасын, өмір сүру жағдайын, өмірге қызығушылығын, жеке әлеуметтік жағдайларын зерттеу, анықтау.
  

Келген оқушыны толық психодиагностикадан өткізу.

Біздің мектеп интернатымызға өмірде қиын жағдайға тап болған оқушылар жиі құрамға енеді. Осы оқушыларға мектеп -интернаты өз жылулығын беріп, ортаға тез бейімделуіне барынша көмек береді. Психодиагностика жүргізу арқылы жаңадан келген оқушымен психологиялық қызмет ұйымдастырылады. Психологиялық қызмет барысына ата аналарды, сынып жетекшілерді, тәрбиешілерді жұмылдыра отыра жүргіземіз.

Психодиагностика жүргізу кезеңдері:

І. Оқушымен жеке әңгіме-сұхбат;

• 
  Жалпы өзі жайлы толығырақ ақпаратты өзінен алу;
  

• 
  Мектепке ауысу себебін білу;
  

• 
  Ойлау қабілетін анықтау;
  
• 
  Көру, есту, есте сақтау қабілеттерін анықтау;
  

• 
  Зейін тұрақтылығы;
  
• 
  Қабылдауы;
  

• 
  Темпераменті
  
• 
  Өзін-өзі бағалауы
  

• 
  Социометрия
  
• 
  Сауалнама жүргізу;
  

1. 
   Мектептен ауысу себептері жайлы;
   
2. 
   Отбасы жайлы, отбасымен қарым-қатынасы;
   

ІІ. Оқушының психологиялық қабілеттері:

1. 
   Ойлау қабілеті – төмен деңгей
   
2. 
   Есте сақтауы – орта деңгей
   
3. 
   Зейіні – тұрақсыз
   
4. 
   Темпераменті меланхолик.
   
5. 
   Өзін өзі бағалауы төмен.
   

1. 
   Мектептен ауысу себептері жайлы;
   

ІІ. Оқушының психологиялық қабілеттері:

1. 
   Ойлау қабілеті – қалыпты деңгей
   

Темпераменті меланхолик. Аталған оқушыда мейірімділік жоқ, мұқтаж.

1. 
   Мектептен ауысу себептері жайлы;
   

ІІ. Оқушының психологиялық қабілеттері:

2. 
   Есте сақтауы – жоғары деңгей.
   
3. 
   Зейіні – тұрақсыз.
   
4. 
   Темпераменті – холерик
   
5. 
   Өзін-өзі бағалау – төмен деңгей
   

1. 
   Мектептен ауысу себептері жайлы;
   

ІІ. Оқушының психологиялық қабілеттері:

2. 
   Есте сақтауы – орта деңгей.
   
3. 
   Зейіні – тұрақты.
   
4. 
   Темпераменті – флегматик
   
5. 
   Өзін-өзі бағалауы – төменгі деңгей
   

1. 
   Мектептен ауысу себептері жайлы; отбасылық жағдайларға байланысты.
   
2. 
   Отбасы жайлы, отбасымен қарым-қатынасы; Анасынан айыруына байланысты өмірлік қиын жағдайға тап болуы, өзін өзі бағаламауы.
   

1. 
   Ойлау қабілеті –орта деңгей
   

1. 
   Есте сақтауы – орта деңгей.
   
2. 
   Зейіні – тұрақсыз.
   
3. 
   Темпераменті – флегматик
   
4. 
   Өзін-өзі бағалауы – төмен деңгей
   

Яғни, І қадамда оқушының психологиялық ерекшеліктерін диагностикалау арқылы анықтап алдым. Қиындық осы диагностика арқылы анықталған соң оқушылармен келесі қадамдар жүзеге асырылды.

2 қадам.«Алдын-алу, түзету, дамыту»

Бос уақытын тиімді пайдалану мақсатында оқушы «қолөнер» және қуыршақтар» үйірмесіне қатыстырылды. Жасаған бұйымдары мектеп жәрмеңкесінде көрмеге қойылды. Ағылшын тілінен өткен «English holiday» конкурсына қатысты.«Өмір- өмір сүру үшін беріледі» атты оқушымен жеке әңгіме сұхбат кешіне қатысты. Қалалық « Кітаппен бірге өсеміз» атты ең үздік кітап белгісін жасау байқауында «Кітап менің досым» номинациясын жеңіп алды.

Алдын-алу шараларын өкізу барысында «Иман адамгершілік кепілі» тақырыбында өткен дөңгелек үстелде оқушы өзінің ой-өрісін дамыту, өзара қатынасты сенім рухында тәрбиеленуі айқын көріне бастады. «Проблемалық жағдайда өзін-өзі ұстау» тақырыбында әңгіме сұхбат жүргізіліп, әңгіме барысында ойын терең жеткізе білді. Бейімі бойынша «Жас техник» үйірмесіне қатыстырылды. Жасалған бұйымдары мектеп жәрмеңкесінде көрмеге қойылды. «Көңілді тапқырлар» сайысына қатыстырылды.

Мектепішілік қазақ тілі, математика пәндерінен өткен олимпиадаға қатысып, жүлделі орынға ие болды. «Тапқыр болсаң, тауып көр» сайысының бірінші орын жеңімпазы. Қоғамдық жұмыстарға белсене араласады. Сынып белсендісі. Екі тілді еркін меңгерген.

«Проблемалық жағдайда өзін-өзі ұстау» тақырыбында әңгіме сұхбат жүргізіліп, әңгіме барысында ойын терең жеткізе білді. Өз бейімі бойынша «Хор» үйірмесіне қатыстырылды. «Ел қорғаған-ер жігіт» ұландар күніне арналған сайысқа қатысты.

Аталған оқушыларға психокоррекциялық жаттығулар жүргізілді. Олар жас ерекшелігіне байланысты таңдалып алынды.

Рақымжанмен:

«Эмоцияны тап»

«Мен және басқалар»

«Менің сезімдерімнің кітабы» атты психокоррекциялық жаттығулар өтілді.
Трубина Света Өзін өзі бағалауы төмен. «Ассоциативті эксперимент» әдістемесі өтілді. Оқушыға белгілі сөздер берілді. Сол сөздерді естігенде қандай сөз ойларына түседі. Соны атау керек болды. Оқушыда қорқыныш, үрейлілік байқалды. Сол қорқынышты жеңу үшін писхокоррекциялық жаттығулары өтіліп тұрады. «Мен бақытты баламын», «Мен арманыма жетемін», «Менің сезімімнің бағы».
Зобнин Руслан.

«Мен өзімді қандай деп санаймын?»

«Мені басқалар қалай көреді?»

«Мен қандай болғым келеді?»

Атты өзінің өмірде қандай тұлға етіп көретінін, және қандай болғысы келетіні, өмірде алға қойған мақсаттары арқылы өмірде өз орнын табу екені жете түсіне алды.

Жексембеков Әбілқас. Бұл оқушыда еркіндік жоқ, анасының пікірінен шыға алмайды. Онысын «Отбасылық социограммадан» көруге болады. Өзіндік көзқарасы жоқ, өз ойын дұрыс жеткізе алмайды, біреудің жетегінде көп жүреді. Бұо оқушымен өзіндік менін танытатын психокоррекциялық жаттығулар жүргізілді. Атап айтсам, «Қиын жағдаят», «Мен пікірімді айтамын», «Егер де мен сен болсам» жаттығулары.
Маралов Темірлан. Бұл оқушы өмірде қиын жағдайға тап болған оқушы. Себебі біраз жылдан бері анасынан айырған еді. Бұл тақырып оған өту ауыр тиеді. Сондықтан бұл оқушымен арт терапия әдістемесі жүргізілді. Яғни, өзінің сезімін, эмоциясын сурет, бояулар арқылы жеткізіп отырды. «Арт терапияның» «Менің болашақ отбасым», «Менің отбасым гүлдер кейпінде» жаттығуларын орындау арқылы эмоционалдық жағдайын анықтайтын жаттығулары жүргізіліп отырды. Әр түрлі өмірлік оқиғаларға толы притчалар, видероликтер көрсетіледі.

Асель:

3-қадам. Нәтижеге бағытталған келесі бір қадам-бақылау

1. 
   Жоспар бойынша өткізілетін жұмыстарды үнемі назарда ұстау
   
2. 
   Сабақтарға, іс-шараларға қатысу
   
3. 
   Үйірмеге қатысуын үнемі бақылауда ұстау
   
4. 
   Өткізілген тәрбие жұмысы бойынша тәрбиешілердің есебін талқылау.
   
5. 
   Өткізілген жұмыс бойынша туындайтын мәселелерді директор жанындағы тәрбие ісі жөніндегі орынбасары жанындағы кеңеске шығару
   

Бейімделу процесінде оқушылардың эмоционалдық жағдайын үнемі бақылауда ұстау психологтың басты міндеті, жауапкершілігі. Сондықтан бұл қадамды жүзеге асыруда арт терапия әдісінің экспресс тест жаттығулары, суреттік әдістемелер жүргізіледі.

Оқушылардың бейімделуінің көрсеткіштері бойынша Мониторинг

Мына кестеден байқайтынымыз, келген кездегі оқушылардың қазіргі кездегімен салыстырсақ жүргізілген әлеуметтік психологиялық жұмыс нәтижесінде біраз айырмашылықтар бар. Светаның оқуға деген мотивациясы төмен деңгейден ортаға көтерілді. Сыныптағы психологиялық статусы жоғарылады. Жексембековтың өзін өзі бағалауы төмен деңгейден ортаға, сыныптағы статусы қабылданбағаннан қабылданатын статусқа, Зобниннің оқуға мотивациясы, өзін өзі бағалауы жоғарылады. Базарай Рақымжанның болашаққа деген жоспары, мақсаттары пайда бола бастады.

1. 
   Трубина Света
   

2. 
   Базарай Рахымжан
   

3. 
   Жексембеков Әбілқас
   

4. 
   Зобнин Руслан
   

5. 
   Маралов Темірлан
   

• 
  «Диірмен» жаттығуы.
  

1. 
   Қиындықтан өтуге қиын болды ма?
   
2. 
   Қандайсезімде болдыңыз?
   

• 
  “Отбасы суреті гүлдер бейнесімен” Л.Д.Лебедева
  

• 
  “Отбасылық социограмма” телімелі тест авт. Э.Г.Эйдемиллер және О.В.Черемисин
  

• 
  Дөңгелектердің өзара жайғасуы
  
• 
  Бір-бірімен өзара эмоционалдық байланысын дөңгелектер арасындағы қашықтық білдіреді.
  
• 
  Шеңберде суреттелген отбасы мүшелерінің саны
  
• 
  Кейде адамдар орнына үй жануарлары бейнеленеді
  
• 
  Шеңбер ішіндегі дөңгелектердің көлемі –қаншалықты үлкен болса, соншалықты маңызы бар.
  

Әдістемелік ойын «Өрмекшінің торы»: кезекті күннің соңында жұмыс күнін қорытындылау мақсатында тыңдаушылар шеңбер құрып тұрады. Арасында тұрған тренердің қолында шумақ жіп. Тренер тыңдаушылардың есіне бүгінгі күннің тақырыбын еске түсіріп, әңгіменің басы болатындай фразаны айтады да (мысалы: «Бүгін сабақта біз диалогтік оқытуды қарастырдық. Диалог «сабақта оқушылардың қызығушылығын арттыру мен қатар, олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосатынына» сенімдімін), қолындағы шумақ жіптің үшін алдын ала өз саусағына орап, шумақты шеңберде тұрған біреуге лақтырады.Ол адам қарастырған тақырып бойынша маңызды ақпаратты, модульдің идеясын ашатындай сөйлемді айтып, жіптің ұшын өз саусағына орап, шумақ жіпті келесі адамға лақтырады. Шумақ жіп барлық тыңдаушының саусағына оралған кезде шеңбердің ортасында «өрмекшінің торы» тоқылады. Енді шумақ жіпті ең соңында алған тыңдаушы саусағына оралған жіпті тарқатып, өзін мазалаған немесе түсініксіз болған, күмән тудырған сұрағын айтып, шумақ жіпті керісінші бағытта лақтырады. Жіпті алған адам қойылған сұраққа жауап беруге тырысады. Ол жауап бере алмаса, шеңбердің ішінде тұрған кез келген адам жауап бере алады. Бұл іс-әрекет «өрмекшінің торы» толық тарқатылғанша жалғаса береді.Осылайша тыңдаушылар ойнай отырып, бір күн жұмысын қорытындылап, мәліметтерді нақтылап, белгісізді анықтап алады.Тыңдаушылардың пікірінше, бұл жұмыс өте тиімді. «Жұмыс соңында жаңғырған материал тағы бір қайталанып, есте көбірек сақталады» дейді.

• 
  «Арт-терапия» жаттығуы. Музыка әуенімен қатысушылар көздерін жұмады, 1 минут дем алады, содан соң сол қолдарына қылқаламды алып өзінің бойындағы сезімін параққа бояумен түсіреді, түстерді көзін ашып таңдауына болады, музыка әуені біткеннен кейін, өзінің сезімін суға жуып сығып алады, оны қайтадан жайып, қазіргі жағдайын қайтадан салады. Суреттерді көрмеге қояды, стикер арқылы әріптестерінің суреттеріне ат қояды немесе комплимент айтады.