ДІНДЕРДІҢ БАРЛЫҒЫ ДА БІР НӘРСЕНІ ҮЙРЕТПЕЙ МЕ?

ДІНДЕРДІҢ БАРЛЫҒЫ ДА БІР НӘРСЕНІ ҮЙРЕТПЕЙ МЕ?

Ербол, сен Құдайға жетелейтін әісалғыз жол — Иса дейсің бе? Бірақ басқа діндердің барлығы да негізінде бір нәрсені үйретпей ме?

Исаның Құдайға апаратын жалғыз жол екенін мен емес, Киелі кітап үйретеді.

Білесің бе, дін дегеніміз —- негізінде дұрыс өмір сүру туралы пәлсапа, сол дінді ұстанатын адамдарға берілетін тәлім, солар дұрыс деп санайтын ережелердің жиынтығы. Киелі кітап та бізге дұрыс өмір сүру туралы тәлім береді, бірақ ол нақты айтады, осымен шектеліп қалмайды. Киелі кітап адамның күнәкар екенін, яғни Құдайдан толық ажырағанын ашық білдіреді. Адам осы күйде болғанда Құдаймен байланысы үзіліп, Ол сыйламақ болған игіліктерден жұрдай қалады. Құдаймен ізгі қарым-қатынасқа түсудің жалғыз жолы — Исаға сеніп мойынсұну. Адам соған келіссе, онда күллі күнәлары кешіріліп, Құдай алдында ақталады. Басқа ешбір дін Иса туралы бұндай нәрселерді үйретпейді.

Ендеше тек Киелі кітаптағы тәлімнің дұрыс екендігін қалай дәлелдейсің?

Бұл үшін барлық діндердің беретін тәлімдерін салыстырып, қайсысының қисынды болып, дүниені дұрыс сипаттайтынына қарау керек. Бұл тым үұақ жол, дегенмен одан қысқасы бар.

Киелі кітаптағы тәлімнің ақиқаттығы туралы айғақтар бар. Егер осы айғақтар Киелі кітаптың тәлімінің шынайы екенін дәлелдей алса және сен оның қағидаларының арасында қарама-қайшылық жоқ екендігіне көз жеткізсең, онда бұл тәлімнің шындыққа сәйкестігін көре аласың. Ал одан кейін іс оңайланады: енді шындыққа үйлеспейтін нәрсе жалған деген қағидаға сүйенуге болады. Ежелгі пәлсапашы Аристотель «логикадағы қарама- қайшылық заңы» деп атаған заңның бір қарапайым қолданысы осындай болып табылады: бір-бірін жоққа шығаратын екі пікірдің екеуі бірдей дұрыс бола алмайды (немесе біреуі дұрыс, екіншісі бұрыс, немесе екеуі де бұрыс болады).

Бұл маған басқа діндерге деген төзбеушілік болып көрінеді. Сендер неге басқа діндерге төзбейсіңдер?

Бұл төзбеушілікке жатпайды. Құдайға қалай сену немесе мүлдем сенбеу — әркімнің жеке басының ісі. Адамдарды күштеп сендіру — Киелі кітаптың игілікті тәліміне қарама-қарсы.

Бірақ сен тек Киелі кітаптың тәлімі ғана дұрыс дейсің. Бұл төзбеушілік емей не?

«Екіге екіні қосса төрттен басқа ештеңе болмайды» деу де төзбеушілік пе? Төзушілік дегеніміз шындықты емес, мүмкіндік беруді білдіреді. Мәсіхке сенушілер басқа адамдарға өздері қалаған нәрселерге сенуге жол береді. Олар саған тек «кейбір ілімдер бұрыс, ал басқаларды дұрыс» дейді.

Ал кейбір басқа діндер Киелі кітаптың тәліміне сәйкес келмей ме?Естуім бойынша, өзге діндерді ұстанғандардың бірсыпырасы Киелі кітаптың ілімін жоғары бағалап, соны ашық мойындаған.

Иә, келісемін, түрлі діндерді ұстанған адамдар шынында да Киелі кітапты қастерлеп, оның көп ілімдерін ұстанған. Алайда мұндайлар Киелі кітаптың өзекті тәлімдерін (мысалы, Құдайдың Үшбірлігін және Исаның құрбандық өлімін) қабылдамаған. Сондықтан, оларды Исаға сеніп мойынсұну арқылы Құдай алдында ақталды деуге аузым бармайды.

Неге мен басқа діни кітаптардың емес_у Киелі кітаптың Иса туралы үйреткеніне сенуім керек?

Киелі кітаптағы Иса туралы тәлімнің барлығы Исаның Өзі немесе Оның ең жақын шәкірттері айтқан сөздерге негізделген. Ал кейінгі дінбасылар болса, Иса туралы бірнеше ғасырлар өткеннен кейін ғана сөз қозғады. Ендеше қай кітапқа көбірек сенуге болады?

17. «ҮШБІРЛІК» ДЕГЕН СӨЗ НЕНІ БІЛДІРЕДІ?

Түсінікті. Ал сен жаңа ғана «Үшбірлік» деген сөзді айтып қалдың. Ол не тағы?

Сендер сонда үш құдайға сенесіңдер ме?

Жоқ. Киелі кітапта Құдайдың біреу-ақ екендігі көп рет айтылған (Заң. қайтал. 6:4; Ишая 43:10; Тімоте. 1-хат 2:5; Қорынт. 1-хат 8:6). Сонымен қатар Киелі кітапта Құдайдың бізге үш Тұлға, яки үш жақты болып көрінгені де айтылған: Құдай Әке (Жохан 17:3; Қорынт. хат 8:6; Петір. 1-хаты 1:2), Оның рухани Ұлы (Жохан 1:1; 20:28; Жохан 5:18-бен салыстырғанда Філіпі. хат 2:6-7; Тит. хат 2:13; Петір. 2-хаты 1:1) және Киелі Рухы (Елшілер. істері 5:3-4; Еврей, хат 9:14).

Бірақ бұл ақылға сыймайды ғой! Қалайша үш Тұлға бір Құдай бола алады?

Иә, мұның ғажап болып естілетіні рас. Күнделікті көріп жүрген тәжірибемізге сәйкес, әр адам тек бір ғана тұлға бола алады, одан көп бола алмайды. Бірақ өзіміз байқап көрмеген нәрсені еш болмайды деу де дұрыс емес. Оның үстіне, «болмыс» (существо) мен «тұлға» (личность) деген екі ұғымның өзара бірдей емес екендігін де естен шығармау ксрек.

Бұ қалай?

Жан-жағыңа көз тастасаң, көп нәрсені: ана гүлді, мына ағашты, андағы шыбынды, сонау жатқан даладағы сиырды көресің. Осы нәрселердің барлығының «болмысы» бар. Бірақ олардың ешқайсысы да «тұлга» (личность) емес. Себебі оларда тұлғаға тиісті қасиеттер: ақыл-сана, сезімдер және ерік (рухани бостандық) дегендер жоқ. Бірақ кейбір басқа нәрселердің болмысы да, тұлғалық қасиеттері де бар екенін көреміз — жер бетіндегі әрбір адам баласында болмыс пен тұлғалық қасиеттердің екеуі де бар.

Сонымен, көріп отырғанымыздай, кейбір нәрселер мүлдем тұлға емес, ал кейбір басқаларында бір ғана тұлғалық қасиет бар. Осылай жалғастыра берсек, бір нәрсенің тек бір ғана емес, одан көп тұлғалық қасиеті болуы мүмкін деген тұжырымға келеміз, себебі солай болуы қисынға қайшы келмейді.

Болмыс пен тұлғаның арасындағы айырмашылықты естен шығармасақ (болды), бір болмыстың тек бір ғана емес, бірнеше тұлғасы болуы мүмкін екендігін үғынамыз. Бұл әдеттегіден тыс болып көрінгенмен, қисынға қарсы келмейді. Сондықтан оған сенуге болады.

Исаның Өзі «Құдай Әкенің, рухани Ұлының және Киелі Рухының атымен шомылдыру рәсімі» туралы тәлім беріп, Құдайдың үш тұлғалы екенін атап көрсетті (Матай 28:19).

Ербол, бұл жайт қисынға қайшы емес шығар, әйтсе де үғынуға қиындау екен.

Ал Құдайдың болмысының кейбір жақтарының түсінуге қиын болуы заңды да емес пе? Құдайдың құдіреті мен даналығы бүкіл әлемнен кең де ауқымды! Ал біз Құдай жаратқан әлемнің өзіміз тұрып жатқан кішкентай ғана бөлігін танып-білуге талпынып жатырмыз.

Сенікі дұрыс та шығар, Ербол. Бірақ бұрынырақ сен Иса пәк қыз Мариямнан туды деген едің. Бұған сену қиын. Бұл бір адам баласы нанғысыз жайт сыяқты.

Пәк қыз құрсақ көтеріп, бала табады дегенге Исаның заманындағыларға да сену оңай болған жоқ. Құдай Мәриямға: «Енді құрсақ көтеріп, Ұл табасың», — деп періште арқылы хабарлағанда, ол таңырқап: «Бұл қалай болады? Мен еркекпен жақындасқан емеспін ғой», — деп сұрады (Лұқа 1:34). Пәк қыз балалы болады дегенге Мәриямның өзі де сенен кем таңғалған жоқ.

Алайда Мәриям кереметтердің мүмкін болатынына сенді. Құдайдың бар екеніне сенетін адам кереметтердің де болатынына сенеді ғой!

Иә, дұрыс.

Киелі кітаптың да көзқарасы дәл осындай. Онда «Адам қолынан келмеген нәрселер Құдайдың қолынан келеді» (Лұқа 18:27) делінген. Осылайша Құдайдың хабаршысы Мәриямға: «Сенің үстіңе Киелі Рух келіп, Құдай Тағаланың құдіреті саған көлеңкесін түсіреді. Сондықтан да сен табатын Киелі Бала «Құдайдың рухани Ұлы» деп аталмақ. Себебі Құдайдың ешбір сөзі де жүзеге аспай қалмас!» деп түсіндірді (Лұқа 1:35,37).

Түсінікті, пәк қыздың бала тууы — Құдай жасаған керемет. Бірақ бұл жайт маған бәрібір ғажайып болып көрінеді. Құдай неге бұлай етті екен?

Мұрат, Құдайдың неге бұлай істегенінің себебін мен де білмеймін. Бірақ мен Құдайдың (Өзінің) басқа да көптеген істерін нақты қай себептен істейтінін білмеймін. Дегенмен Құдай бұны неге бұлай етті деген сұраққа менде мынадай бір тұспал бар»

Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбаларында Құдайға арнап шалынатын құрбандықтар мінсіз, еш кемістіксіз болулары тиіс деп айтылған болатын. Осылайша Құдай жіберемін деп уәде еткен Құтқарушының мінсіз де күнәсыз болатыны алдын ала көрсетілген. Құдайдың тек мінсіз құрбандықтарды қабылдайтынындай, біздің күнәларымыз үшін өлімге қиылатын Құтқарушы да ешбір күнәсыз болуға тиіс болды.

Киелі кітапта адамның күнәкарлығы оның табиғи туылуы арқылы мұра етіледі делінген. Бұл әйелден гөрі, әсіресе, ер адам арқылы беріледі деп айтылған (Рим. хат 5:12-17). Аталық клетка аналық клеткамен біріккенде, адамның күнәкарлығы пайда болған ұрыққа мұра етіледі. Киелі кітапта Иса Мәсіхтің ешбір күнәсы жоқ делінген (Еврей, хат 4:15). Ал Мәсіх ер адамның қатысуымен жаралған болса, онда Ол да болмысынан адамзаттың күнәкарлығын мұра етер еді. Сондықтан Құтқарушының адам табиғатына ие болуы үшін адам ретінде тууы, бірақ күллі өзге адамдардай табиғатынан күнәкар болмауы үшін басқаша жолмен тууы керек болды. Сол себептен де Ол пәк қыз арқылы дүниеге келді.

18. ҚҰТҚАРУШЫ ИСА ТУРАЛЫ ЕСТІМЕГЕНДЕРМЕН НЕ БОЛАДЫ?

Ербол, егер мен болашақта Исаға сенуге шешім қабылдайтын болсам, Оның бір пәк қыздан туғанына да сене алатын шығармын. Алайда басқа бір сұрақ мені қатты толғандырады: Киелі кітаптың тәлімі туралы ешқашан естімегендер іие? Сол естімегендері үшін ғана Құдай олардан бас тарта ма?

Мұрат, мұны неге сұрадың?

Сұраған себебім, егер Киелі кітапта Құдай Иса туралы естімегендерді қабылдамай, сол үшін ғана тозаққа жібереді делінген болса, онда мен бұндай тәлімді сенуге тұрарлық деп ойламаймын.

Неліктен сенуге тұрарлық емес деп ойлайсың? Сеніңше, бұл пікірің Киелі кітаптағы тәлімнің шынайылығына көзімізді жеткізген нақты дәлелдерді жоққа шығара ала ма? Әлде сенің болжамың рас болған күнде сол дәлелдер өтірік болып шыға ма?

Жоқ, бұл қисынды болмас еді.

Онда неге сондай сұрақ қойдың?

Себебі адамды Иса туралы естімегені үшін ғана соттай салатын Құдайды қастерлей аламын деп ойламаймын.

Жақсы. Бұл мәселе Киелі кітаптағы ілімнің дұрыс-бұрыстығына емес, тек өзіңнің осы ілімнің шындығын мойындап, Құдай Тағаланы қастерлеп, сүюге дайын болуың мен болмауыңа байланысты. Соны үғыну маңызды.

Мына сұрағың бір өте жақсы жайтты аңғартады. Сені адамдардың тағдыры бейжай қалдырмайды екен. Бұл көзқарас сүйіспеншілік деп аталады. Құдай оны құптайды.

Оның Өзі де адамдарды сүйеді. Киелі кітапта бұл туралы: «Ол бізге төзімділік танытуда: ешкімнің де тозаққа түсуін емес, барлық адамдардың теріс жолдан қайтып, күнәларына өкініп, арылуын қалайды!» деп жазылған (Петір. 2-хаты 3:9). Озің көріп отыргандай, Жаратқан Ие де барлық адамдардың Өзіне қайта оралып, татуласқанын қалайды.

Саған шындықты бүкпей айтып жатырмын: Киелі кітапта бұл сұраққа анық жауап берілмеген. Ғасырлар бойы сенушілер осы сұраққа мынадай жауап беріп келді. Өз басым оны жақсы жауап деп ойлаймын, бірақ Киелі кітаптың сенің сұрағыңа беретін жауабы нақты осы десем, дұрыс болмас еді. Менің түсінігімше, мұнда адамның түпкі ниеті өте маңызды. Егер біреу шын жүректен Құдайдың еркін орындағысы келгенмен, Иса туралы естуге мүмкіндігі болмаса, Жаратқан Иенің Өзі бір шешімін табар деп ойлаймын. Тек бұның нақты қай жол арқылы болары маған анық емес.

Иса: «Соның (яғни Құдайдың) еркін орындағысы келген әркім осы ілім Құдайдан ба, әлде Мен өз бетіммен сөйлеп тұрмын ба, соны білетін болады» (Жохан 7:17) дегенде, осыған да меңзеген болуы керек. Басты мәселе біреудің шынымен Құдайдың еркін біліп, оған бағынғысы келу-келмеуінде.

Құдайдың қабылдайтын шешімдері әрқашан дұрыс, әділ де әділетті (Елшілер. істері 17:31). Ол ешкімді ешқашан себепсіз, бекерден-бекер жазаламайды. Сондықтан егер Иса туралы естімегені үшін біреуді жазалау әділетсіз болса, Құдай бұны істемес еді деп нық сенемін.

Киелі кітапта айтылғандай біз тіпті, Иса туралы естімей-ақ, Құдай туралы, өзіміз және күнә туралы біле аламыз. Себебі Құдайдың бар екені, Оның құдіреті мен әділдігі туралы адам өзін қоршаған табиғатқа қарап біле алады. (Рим. хат 1:19-20). Біз ұшы-қиыры жоқ әлемді еске алып, оны жаратқан Құдайдың Өзі шексіз құдіретті де әділетті екендігіне көз жеткіземіз.

Киелі кітапта Құдайдың әділдігі қоятын негізгі талаптарды әрбір адам өз ар-ұжданы арқылы біле алатыны туралы да айтылған (Рим. хат 2:14-15). Демек, күнә жасаған адамдардың бәрі соған кінәлы: бұның дұрыс емес екенін білмеп едім деп айта алмайды.

Киелі кітапта Исаның тек Оған сенетіндердің ғана емес, бүкіл дүниенің де күнәлары үшін өлгені туралы жазылған (Жохан 3:16; Жохан. 1-хаты 2:2). Исаның құрбандық өлімі сол туралы естіген адамдардың күнәларының жазасын өтегені сияқты, естімегендердің де күнәларының өтемі. Киелі кітап, сондай-ақ, мынаны да білдіреді: кімде-кім теріс жолдан мүлдем қайтып, Құдай жолына түсіп, Исаға сенсе, сол адам Исаның әділдігіне бөленеді. Иса туралы естімеген кісі өзінің күнәкар екенін мойындап, Құдайға сенетін болса, Құдай Иса туралы естіп, Оған сенгенге Исаның әділдігін сыйлағанындай, сол кісіге де Исаның әділдігін сыйлайды деп ойлаймын.

Егер біреу шын жүрегімен Құдайды біліп, Оның еркін орындағысы келсе, онда Құдай керемет жасап, оған Иса туралы естуге мүмкіндік бере алады деп те сенемін. Лұқа елші осындай ниетті Корнел деген кісі туралы баяндайды. Корнел ешқашан Иса туралы естімеген болатын. Бірақ ол Құдайға сиынып, Онымен татуласу үшін не керек болса, соны көрсетуді сұрап жүрген еді. Құдай оның мінажатына құлақ асып, Иса туралы Ізгі хабарды айтсын деп Петір елшіні жіберді. Елші оған осы хабарды жеткізгенде, Корнел Исаға Құтқарушым және Ием деп сенді (Елшілер. істері 10). Кім біледі, мүмкін, қазір саған да солай болып отырған шығар?! Мүмкін, Құдай сенің Өзінің еркіне сай өмір сүруге деген жүрекжарды қалауыңды білгендіктен, Иса туралы Ізгі хабарды естуге осы мүмкіндікті беріп отырған да шығар?

Әйтеуір, кімде-кім Құдайды шын жүректен білгісі келіп, Оны іздесе, Құдай сол адамға осы мақсатына жетуіне қажетті білімнің бәрін береді деген пайымдау Киелі кітаптағы тәлімге сәйкес деп сенемін. Өз басым Құдай адам баласын бір жайттарды білмегені үшін ғана тозаққа жібереді деп ойламаймын.

19. ТОЗАҚ ШЫНЫМЕН БАР ДЕП СЕНЕСІҢ БЕ?

Ербол, сен жаңа ғана тозақ туралы айтып қалдың. Сен шынымен соған сенесің бе?

Мұрат, ал сен тозақты не деп ойлайсың?

Түсінгенімше, тозақ — ешқашан бітпейтін жазаның орны. Шынымды айтсам, сенің бұған неге сенетініңді түсінбеймін.

Сенетін себебім, Иса оны бар деп айтқан (Матай 5:22, 29-30; 10:28; 11:23; 16:18; 18:9; 23:15,33; Лұқа 10:15; 12:5; 16:23). Иса Өзінің жер бетіндегі қызметінің соңғы кезеңіңде шәкірттеріне Құдайдың барлық адамдарды соттайтын қиямет күнінің болатыны туралы тәлім берді. Сол күні Исаның жолына шын жүректен түскендер Құдаймен бірге өтетін мәңгілік және қуанышқа толы өмірге ие болады да, ал Оған мойынсұнудан бас тартқандар «мәңгілік азап шегуге кетеді» (Матай 25:46).

Құдайдың сүйіспеншілігі мол дейсің, онда қалайша, О л адамды тозаққа жібере алады? Бұлай етсе, Оны енді қалай «ізгі», «жақсы» дей аласың?

Құдайдың ізгі, сүйіспеншілігі мол екендігін түсінгенің жақсы. Құдай шынымен ізгі болса, Ол ешбір жамакдыққа төзе алмайды. Сондықтан Иса арқылы ақталып, ізгі болғандар ғана Онымен мәңгі-бақи тығыз байланыста бола алады. Ал Исаның ұсынған әділдігін қабылдағылары келмегендер Құдайдан мәңгі-бақи ажырауды өздері қалап алып отыр. Сондықтан олардың тозаққа түсуі Құдайдың емес, өздерінің жасаған таңдауы. Сонымен тозақ — таңдау еркіндігінің салдарларының бірі. Құдайдан түбегейлі ажырап, тозаққа түскен адам сөзбен айтып жеткізуге болмайтын азапқа душар болады, себебі шынында адам мәңгі-бақи Құдаймен тығыз байланыста болу үшін жаратылған.

Олай болса, Құдай қалайша оларға осындай таңдау еркін бере алады?

Бұрынырақ мен Клайв С. Льюис деген ойшыл жазушының айтқан бір пікірін келтірген едім. Оның өзі көптеген жылдар бойы Құдайға сенбеуші, атеист, кейін агностик болып, ең соңында Исаға сенімін артқан адам. Льюис те тозақ ұғымы туралы коп ойланып, дағдарған. Ол бір еңбегінде былай деп жазған:

«Адамдардың барлығы құтқарылады» деген тұжырым шындыққа сай деп айта алуым үшін мен бар иелігімді қияр едім. Бірақ ақыл-санам маған: «Олар қалай құтқарыла алады: өз еріктерімен бе, әлде еріктеріпен тыс па?» деген сауал қояды. Егер «өз еріктерінен тыс» десем, онда «Адамның өзін біреуге бағыштауы қалайша оның өз еркінен тыс болады?» деген жаңа сұрақ туындайды. Ал егер «өз еріктерімен» деп жауап берсем, оида санамда «Егер олар құтқарылғылары келмесе ше?» деген сауал пайда болады.

Сонымен біз адамның таңдау бостандығын мойындайтын болсақ, тозақтың да бар екенін жоққа шығара алмаймыз.

Мейлі, бұнымен де келісуге болар. Бірақ мұңың бәрі маған тіптен ұнамайды.

Маған да. Алайда маған ұнамайтын нәрселер көп қой.

Ербол, мен бұны енді түсіне бастаған сияқтымын. Бірақ маған мына бір ой маза бермейді. Иса сондай ұлы болған болса, онда неге Ол бүкіл дүниені билейтін патшалығын орнатпай, керісінше, Өзі айқышта өлді? Және Иса Құдай болған болса, неге Өзін өлтіруге жол берді? Өзін айқышқа бұйырған адамдарды неге тоқтатпады?

Мұрат, егер Иса қаласа, айқыштан Өзін құтқара алар еді. Бұл күмәнсыз (Жохан 18:4-6; 19:11; Матай 26:53). Бірақ Ол олай еткісі келген жоқ. Керісінше, Өзінің айқышқа шегеленіп, дүниенің күнәларын Өзіне жүктеуге тиіс екендігін Иса қызметінің ең басынан бастап айтқан болатын. Себебі Исаға бүкіл жер бетінің патшалық билігіне қол жеткізу мақсат емес еді. Оның мақсаты — адамдарды Құдаймен татуластыру болды. Бұл жаугершілікпен емес, құрбандық арқылы жүзеге асатын іс еді.

20. ЕНДЕШЕ СЕНУШІЛЕР НЕГЕ ДҮНИЕНІҢ КӨПШІЛІГІ ЕМЕС?

Ербол, бұл айтқандарың маған түсінікті. Бірақ мынаны айтшы: егер Құдайга сенудің дұрыстығын дәлелдейтін деректер сен айтқандай сондай көп болса және сенімнің өзі сондай жақсы нәрсе болса, онда неге сенушілердің саны сондай аз?

Мұны неге сұрадың?

Егер Киелі кітаптың тәлімі шынымен ақиқат болса, онда оған өте көп адам сенуі керек қой.

Оған сенетіндердің саны саған әсер ете ме сонда? Сенер-сенбесіңді соған қарап анықтар ма едің?

Бұл менің шешіміме қатты әсер етер еді.

Мұрат, алайда бұның дұрыс емес, олай болмауы керек!

Неге?

Себебі шындықты дауыс беру арқылы анықтауға болмайды. Біз шындықтың нағыз ақиқат екеніне соған сенетін адамдарды санап емес, дәлел келтіріп, қисынға жүгініп көз жеткіземіз. Бұрын бүкіл адамзат жерді шар тәріздес емес, жалпақ шеңбер екен деп ойлайтын еді. Ал жер бұдан жалпақ шеңбер болып кетті ме?

Әрине, жоқ.

Олай болса, бір нәрсеге сенетін не сенбейтін адамдардың саны соның ақиқат-жалғандығын анықтамайды.

Жарайды, солай-ақ болсын. Бірақ маған бәрібір қызық — Киелі кітаптыц тәлімін ұстанушылар дүниеде неге соншама аз?

Ербол, ендеше алдымен, санақ жүргізіп көрейік. Киелі кітапты ұстанушылар сен ойлайтындай аз болмай шығуы мүмкін.

Әрине, өздерін белгілі бір дін жолын ұстаиушылармыз дегендердің бәрі бірдей соны шын жүректен істемей ме, жоқ па, мұны нық айта алмаймыз. Дүние жүзі халқының шамамен үштен бірі, яки 32 пайызы, өздерін Исаның жолымен жүретіндерміз дейді. Одан кейінгі орынды мұсылмандық алады, оны дүние жүзі халқының 17 пайызы ұстанады. Одан кейінгі үшінші орынды үнді діні (индуизм) алады — 13 пайыз, буддашылық пен даошылық — 8, конфуцийшілік — 5, рухтарға сиыну (анимизм) —- 3, ал басқа діндер — 2 пайыз. Дүние жүзі халқының қалған 20 пайызы өздерін ешқандай дінге жатқызбайды. Осылайша біз Исаның жолын ұстанушы- лардың қауымдары дүниеде ең көп тараған сенім жолы екенін көріп отырмыз.

Бірақ дүниенің үштен екісі өздерін Исаның жолымен жүрушілерміз деп атамайды, атайтындарының да бәрі бірдей сондай емес. Шынымен Исаның ізбасары болу үшін адам жеке өзі Исаға Құтқарушы Ием деп сеніп, өзін Оған бағыштауы керек. Сонымен адамдар неліктен Исаиың жолына көбірек түскен жоқ деп сұрасақ, соның бірнеше себебі бар.

Мысалы, көп адамдар Исаның жолы туралы әлі де дұрыс естімеген. Сондықтан олардың бұл жолда еместігіне таңғалуға болмайды. Ал кейбір басқа адамдарға Исаның жолы тым қарапайым болып көрінеді. Құдаймен татуласу үшін адам Исаға Ием және Құтқарушым деп мойындаса жетіп жатыр дегенді олар қабылдамайды. Оның жолымен жүргісі келетін адам жас баладай кіші- пейіл болу қажет деп Иса үйретсе де, олар Құдайдың кешіріміне еңбек сіңіріп жеткілері келеді. Ал Киелі кітап адам құтқарылуға еңбек пен игі істер арқылы емес, Құдайдың рақымы арқылы ғана жетеді деп үйретеді. Өзінің ізгі істерін бетке басып мақтануды ұнататын кісілерге бұл мүлдем ұнамайды. Сондықтан да, Пауыл елші айтқандай, сенушілердің арасында, «табиғи тұрғыдан қарағанда араларыңда даналар, билік иелері, асыл туғандар көп емес еді» (Қорынт. 1-хат 1:26). Бұл сөз ақылды адамдар сенуші болмайды дегенді білдірмейді, қайта, өз ақылына мақтанатындар сенуші бола қоймайды дегенді білдіреді. Себебі олар осыншама қарапайым ілімді қабылдауды өздеріне лайық емес деп санайды.

Адамзат тарихындағы алдыңғы қатарлы ойшыл ғұламалардың арасынан да Исаға сенетіндер болып отырған. Бірақ олар көп оқығандарына сеніп, өр көкірек те тәкаппар болып кетуден бойларын аулақ ұстаған.

Бірқатар адамдар Киелі кітаптың тәлімін дұрыс түсінбегендіктен қабылдамайды. Басқаша айтсақ, олар шынымен бұл тәлімнен емес, өздері білетін тәлімнің жалған қалпынан бас тартады. Соның кесірінен олар Исаның шынайы тәліміне назар аудармай келеді. Олар оны: «Ананы істеме, мынаны істеме, анау болмайды, мынау болмайды!» деген тыйым салатын қатаң ережелердің жинағы, ал Исаға сенетін адам кейін тақуаға айналып, өмірдің бар қызығынан айырылып, зеріктіретін күй кешуге тиіс болады деп ойлайды. Бірақ бұндай түр Исаның шынайы жолынан мүлдем басқаша.

Исаны Құтқарушым деп мойындаған адам шын мәнінде азат болады. Иса Өзі азаттыққа жеткізген адамдарды «шынымен азат» болады деген (Жохан 8:36). Ол адамды құрсаулап алған жаман әдеттерінен азат етеді. Сондай адам ғана Құдайдың жоспарына сай өмір сүре бастайды. Құтқарушы Иса былай деген: «Мен адамдар шынайы өмірге ие болсын және өмірі рухани игілікке толы ағыл-тегіл мол болсын деп келдім» (Жохан 10:10).

Кейбір басқа адамдар өздерін тым кінәлы сезінетіндіктен сенуші болмайды. Жаман нәрсені көп істеген, Құдай енді мені кешірмейді деп ойлайтындар аз емес. Бұл өте өкінішті жайт, өйткені Киелі кітапта Құдайға шын жүректен мойынсұнып, Одан күнәларымды кешіре гөр деп сұраған әркім міндетті түрде кешіріледі деп ашық айтылған. Құдай кешіре алмайтыи күнә жоқ. Тек адамның сенбеушілігі ғана оның жұмаққа жетуіне кедергі болады. Ал Құдай тағайындаған Құтқарушы Исаға сенуден бас тартқан адамның болашақтан қандай үміті бола алады?

Өзге кейбіреулер ұстанып келген белгілі жаман әдеттерінің кесірінен Исаға сенуден бас тартады. Себебі олар Исаға сеніп мойынсұнатын болса, сол жағымсыз әдеттерінен қол үзуге мәжбүр болатынын түсінеді де, мойынсұнудан бас тартады. Иса бұндай адамдар туралы былай деген: «Ал соттың мәні мынадай: «Құдайдың Нұры» жерге келді, бірақ адамдар Одан гөрі түнекті жақсы көрді, себебі олардың істері жаман еді» (Жохан 3:19).

Ал менменшіл басқа адамдар өз күштеріне ғана сенеді. Сондайларға Исаның тәлімі өте қарапайым болып көрінеді. Адам тек теріс жолдан қайтып, Исаның құрбандық өлімінің арқасында Құдай күнәларымды кешіріп рухани тазартады дегенге сенім артуға тиіс. Бірақ іс жүзінде бұл оңай емес. Ол үшін біз Құдайдың алдында толығымен тізе бүгіп, күнәкарлығымыздың кесірінен Құдайды өз күшімізбен ешқашан риза ете алмайтынымызды мойындауымыз керек. Менменшіл адамға бұл мүлдем оңай емес. Көп адамдар Исаға сенуден дәл осы себептен бас тартады.

Тағы біреулер осы тәлім қисынсыз, сондықтан сене алмаймын дейді. Бірақ олардың күмәнданатын тұстарына жете жауап берсең де, олар бәрібір сенгілері келмейді. Олармен қайтадан сөйлессең, кейде сол баяғыда қойып, тиісті жауабын алған сұрақтарын қайтадан қоя бастайды. Демек, сондай адамның Исаның тәліміне сенбеуінің шын себебі — өзінің өркөкіректігінен бас тартып, бүкіл тағдырын Құтқарушы Исаға тапсырғысы келмеуі. Пауыл елші сондайларды «әділетсіз істері арқылы шындықты аяққа басады» деп сипаттаған (Рим. хат 1:18).

Тоқ етерін айтсақ, шындық пен өтіріктің арасын сенетін адамдардың санына қарап ажыратуға болмайды деп тұжырымдауымыз керек. Бұндағы басты сұрақ мынау: «Ал сен өзің не істейсің? Исаның тәлімінің шынайы екенін дәлелдейтін көптеген жайттардың басын ашып алған соң, сенің Исаға беретін жауабың қандай болады?»

21. КИЕЛІ КІТАПТЫҢ ШЫНАЙЫ ЕКЕНІН КАЙДАН БІЛЕСІҢ?

Ербол, осы айтқандарыңның қисынды екендігіне көзім жетіп отыр. Бірак, мені басқа бір нәрсе алаңдатады. Киелі кітаптың ақиқаттығына әбден көзің жеткендей, одан көп үзінді келтіресің. Өз басым соған сеніңкіремеймін.

Иса соған сенгендіктен, Киелі кітаптың шындықты айтатынына мен де сенемін. Исаның қателесуі мүмкін емес, себебі Ол — Құдайдың рухани Ұлы.

Ал Исаның Киелі кітаптың шындығына сенгендігіне қандай дәлел келтіре аласың?

Себебі Иса көп рет Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбаларынан үзінді келтіріп, әрдайым оның шынайылығына толықтай сенетін болган. Ол бұған ешқашан шек келтірмеген (Лұқа 11:51; Матай 24:37; Жохан 8:56; Лұқа 10:12; 17:28; Матай 8:11; Марқа 2:25 және Інжіл шарифтің тағы басқа көптеген жерлерінде).

Иса Өзінің қызметінің басында жұртқа мынадай түсіндірме берді: «Мені Таурат заңы мен Пайғамбарлар жазбаларының күшін жою үшін келді деп ойламаңдар: Мен оларды жою үшін емес, толық мағынасында жүзеге асыру үшін келдім. Сендерге шындығын айтайын: аспан мен жер жойылып кетпейінше Таурат заңының бірде-бір әрпі, тіпті бір кішкентай сызығы да күшінен айырылмайды, әуелі бәрі де жүзеге асады. Сондықтан кімде-кім ондағы өсиеттердің тіпті ең кішкентайын да бұзып, басқаларды мұнысына үйретсе, соиың Құдай Патшалығын- дағы адамдардың арасында жолы ең кішкентай болады. Ал өсиеттерді орындап, жұртты соған үйреткендердің Құдай Патшалығындағы жолы үлкен болады» (Матай 5:17-19).

Бірде Иса бірнеше яһуди дінбасыларымен пікір таластырып тұрғанда, Забурдан үзінді келтіріп, оны «Құдайдың сөзі» деп атап, «...Ал Киелі жазбалардың күшін жоюға болмайды ғой» деп қосты. Осы айтқандарымен Иса Өзінің Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбаларын Құдайдың сөзі деп терең қастерлейтінін білдірді (Жохан 10:35).

Ал Інжіл шариф те? О л Исаниц айқыштағы өлімінен кейін ғана жазылған емес пе?

Иә, солай, оның қалай болғанын қазір айтып берейін.

Иса Өзінің шәкірттеріне Үшбірліктің үшінші Тұлғасы — Құдайдың Киелі Рухының оларға келіп, ой-саналарын жетелейтінін уәде етті: «Ол Менің сендерге айтқан сөздерімнің бәрін естеріңе салып, рухани өмірлеріңе керектің бәрін үйретеді» (Жохан 14:26). Исаның осы айтқандарына сүйеніп, шәкірттері өздерінің Киелі Рухтың жетелеуімен жазғандарын ежелгі Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбаларымен бір деңгейде болғанын түсінді. Мысалы, Петір елші әріптесі Пауылдың жазған хаттарын сол қасиетті жазбалармен бір деңгейде деп қарастырады (Петір. 2-хаты 3:16). Ал Пауылдың өзі бірнеше рет өзінің таратып жүрген тәлімі мен жазбаларының Құдайдың сөздері (яғни Оның адамзатқа арнаған хабары) екендігін айтқан. (Мысалы, Салониқа. 1-хат 2:13; Қорынт. 1-хат 7:40.)

Пауыл Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбаларын «Құдай Рухының жетелеуімен жазылған» (Тімоте. 2-хат 3:16) деп сипаттайды. Ал Исаның өз шәкірттеріне берген жаңағы уәдесінен олардың жазбаларының сол ежелгілермен бір деңгейде болатынын түсіндіру қиын емес.

Міне, сен қайтадан қате жіберіп жатырсың. Киелі кітаптың Құдай сөзі екендігін дәлелдеу үшін Киелі кітаптың өзінен дәлел келтіріп отырсың. Бірақ Киелі кітап өзін Құдай сөзі деп айтқаны үшін ғана ол Құдай сөзі болып кетпейді ғой!

Иә, Мұрат, мұның дұрыс. Бірақ менің істеп отырғаным солай емес.

Әрине, соны істеп отырсың! Сен Киелі кітаптан үзінді келтірдің ғой!

Иә, бірақ мен одан үзінділерді Құдай сөзі ретінде емес, жалпы сенуге тұрарлық құжат ретінде келтіріп отырмын.

Сонда екеуінің арасында айырмашылық бар ма?

Әрине, бар. Сен мені «Киелі кітап Құдайдың сөзі, өйткені Киелі кітапта солай жазылған» дейді деп кінәлайсың. Сондай қатені «дәлелдеудегі шеңбер» дейді. Ал мен басқаша — «шеңбер» емес, «түзу сызық» дәлелін келтіріп отырмын.

Інжіл шарифті тек тарихи тұрғыдан ғана дұрыс дейік. Онда Исаның шынымен өлімнен қайта тірілгеніне бұлтартпас нақты дәлелдер келтірілген, соған екеуіміз көз жеткіздік қой. Егер Иса шынымен өлімнен қайта тірілсе, демек Ол Өзін кіммін десе, сол болғаны. Ол Өзін Құдайдан келдім, әрі Құдайдың рухани Ұлымын деген болатын. Өлімнен қайта тірілгені Оның бұл сөзіне дәлел. Демек, Оның айтқанының бәрі де рас, өйткені Құдай бәрін біледі және өтірік айтпайды. Інжіл шарифте Исаның Киелі кітап — Құдайдың сөзі әрі нағыз шындық деп үйреткені туралы сенімді тарихи мағлұмат берілген. Егер Иса шынымен Құдайдың рухани Ұлы болса, онда Оның Киелі кітап туралы айтқандарының да рас болғаны. Сондықтан Исаның айтқанына сай Киелі кітап шынымен Құдайдың сөзі.

Исаның Құдайдың жіберген рухани Ұлы екендігіне сенуіме қандай берік негіздерім болса, Киелі кітаптың Құдай сөзі екеніне де сенетін негіздерім сондай. Ал Исаның Құдай жіберген рухани Ұлы екендігіне сенуіме Оның өлімнен қайта тірілгені мызғымас негіз болып тұр. Оның дәлелдерінің айқын екенін бұрынырақ көрген едік. Сондықтан сенде Киелі кітаптың Құдай сөзі екеніне сенуге мендегідей негіз бар.

Маған түсінікті сияқты, бірақ бәрібір сеніңкіремей тұрмын.

Осы ойды төрт қадамдық дәлелдеме және қорытындыдан тұратын етіп былай бөлуге болады:

1. 
   Інжіл шариф сенуге тұрарлық болған оқиғаларды баяндаған тарихи құжат.
   
2. 
   Осы сенімді құжаттың негізінде біз Иса Мәсіхтің Өзі айтқандай, Құдайдың рухани Ұлы әрі Құдаймен біртұтас екендігіне сене аламыз.
   
3. 
   Құдайдың рухани Ұлы болғандықтан, Исаның айтқандарының бәрі нагыз шындық, Ол шындыққа қарсы нәрсеге Өзі де сенбейді, басқаларға да сондайды үйретпейді.
   
4. 
   Иса Киелі кітапты тек сенімді тарихи құжат қана емес, Құдайдың сөзі, яғни тұтастай сенімді құжат деп үйретеді.
   

Қорытынды: Иса Мәсіхтің бұлжымас билігінің негізінде сенушілердің Киелі кітаптың толығымен шыншыл әрі оның Құдайдың сөзі екендігіне сенуге қисынды себептері бар.

Мақұл, осы дәлел адамды сендіретін сияқты. Бірақ мен Киелі кітаптың Құдайдың сөзі екеніне әлі де түгелдей сене алмай тұрмын.

Мұрат, бұдан артық дәлел келтіре алмаспын, бірақ тағы бірнеше қосымша себептерді айтуға болады.

Біріншіден, Киелі кітап — ерекше кітап. Басқа кітаптардың ешқайсысы оған ұқсамайды. Оны бір жарым мың жыл бойы қырықтан аса адам үш тілде, үш құрлықта, яки Азия, Африка, Еуропада жазған. Оны жазғандар мамандықтары мен атқарған жұмыстары бойынша алуан түрлі адамдар еді. Ал олардың бәрін таңдап, тағайындап алған — Құдай Тағаланың Өзі. Олардың арасында патшалар мен шопандар, жоғары лауазымды қызметкерлер мен жай диқандар, уәзірлер мен балықшылар, қолбасшылар мен діни қызметкерлер болды. Киелі кітап бізге дүниенің әуелде қалай басталғаны мен ақыр заманда қалай аяқталатыны туралы мәлімет береді. Ол өзін Құдай сөзімін дейді. Оның жаулары сансыз рет көзін құртуға тырысса да, бұл қолдарынан келмеді.

Киелі кітаптың Құдай сөзі екендігіне оның таңғажайып біртұтастығы да көзімізді жеткізеді. Онда жүздеген қиын мәселелер көтерілсе де, ондағы жазбалардың мазмұны бір-біріне сай келеді. Бір адам жазған үлкен кітаптың қарама-қайшылықсыз болуы ілуде бір кездесетін жайт. Он пікірлес дос бірге жазған кітаптың қарама-қайшылықсыз болуы одан да сирек. Замандас болмаған он адам жазған кітаптың мазмұнының бір-бірімен сәйкес келуі таңғажайып керемет болар еді. Бірақ Киелі кітапты түрлі мәдени орталарда тәрбие көрген қырық шақты адам бір жарым мың жыл ішінде жазған. Ендеше Киелі кітаптың мазмұнының керемет біртұтастығын қалай түсіндіруге болады?

Алайда оның біртұтастығы мұнымен де бітпейді. Киелі кітапта басынан аяғына дейін Құдайдың адамзатты құтқару жоспарын қалай жүзеге асырғаны туралы айтылады. Бұл құтқарылу — Иса Мәсіх арқылы болды, ал Ол — бүкіл Киелі кітаптың өзегі. Исаның Өзі де осыны айтқан: «Рас, сендер киелі жазбаларды зерттеп, солар арқылы мәңгілік өмірге ие боламыз деп ойлайсыңдар. Ал олар Мен туралы куәлік етеді! Егерде шынымен Мұсаға сенсеңдер, онда Маған да сенер едіңдер, өйткені ол Мен туралы жазып кеткен. Алайда Мұсаның жазбаларына шындап сенбейсіңдер, ендеше Менің сөздеріме қалай сене аласыңдар?» (Жохан 5:39, 46-47)

Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбалары бізді Исаның келуіне дайындаса, Інжіл шарифтегі «Ізгі хабар» жазбалары Оның өмірі, құрбандық өлімі және қайта тірілуі туралы баяндайды. Елшілердің істері көкке қайтып кеткен Исаның адамзатты құтқаруы жайлы Ізгі хабардың тарай бастағаны туралы мәлімет береді. Құдайдың елшілері Петір, Жақып, Жохан, Пауылдың жазған хаттары Ізгі хабардың мәнісін түсіндіріп, Исаның үйреткен тәлімін айқындайды. Аян кітабы дүниенің ақыр заманға дейінгі тарихын қысқаша сипаттап, Исаның жамандық атаулыны соңында біржола жеңіп шығатынын суреттейді. Сонымен бүкіл Киелі кітаптың басты тақырыбы — Құтқарушы Иса.

Осындай біртұтастығы бар үлкен кітапты жазу адам баласының қолынан келмейді деп ойлаймын. Оны жазған пенде емес, Құдай деу ғана ақылға сыяды.

Мен тағы бір айғақты қысқаша айтып өткім келеді. (Одан да көп қосымша айғақ келтіруге болар еді, бірақ біздің оған уақытымыз шектеулі әрі кейбір айғақтарды ұғындыру үшін түрлі ғылыми кітаптан деректер келтіру қажет.) Қазір назарыңды аударғым келген айғақ — Киелі кітаптың адамдардың өмірін өзгерте алатын зор қуаты. Бүкіл тарих бойынша Құтқарушы Исаға толық сенім артып, Киелі кітапта айтылғанды шындық деп мойындап, оны жиі-жиі оқып, оқығанын көңілге түйетін адамдардың өмірі ерекше өзгерістерге ұшырап отырған. Бұл Киелі кітаптың Құдайдан екенін көрсететін тағы бір күшті айғақ екені күмәнсыз.

Ербол, сен Киелі кітапты мазмұны бір-бірімен сәйкес келеді деп әспеттейсің. Бірақ менің естуімше, Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбалары Құдай Тағаланы кек сақтағыш, әділетшіл, қатаң етіп көрсетсе, Інжіл тариф Оны мейірімді, сүйіспеншілігі мол, кешірімді етіп бейнелейді.

Достым, Інжіл шариф Құдайды қандай кешірімді, рақымды етіп бейнелесе, Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбаларында да Ол дәл солай кешірімді, рақымды етіп бейнеленген. Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбалары Құдайды қандай әділетшіл, Өзіне мойынсұнбайтындарға тиісті жазаларын тартқызушы етіп көрсетсе, Інжіл шарифте де Ол дәл солай көрсетілген. Ал Киелі кітаптың барлық бөлімдерінен Құдай Тағаланың шексіз әділ, ізгі және рақымға толы екенін көруге болады.

Таураттан біз Құдайдың амор халқының ауыр күнәларына жүздеген жылдар бойы шыдап, оларға тиісті жазаны жібермей келгенін көреміз (Жаратылыс. баст. 15:16). «Мені күнәкардың өлгеніне риза дейсіңдер ме? Керісінше, оның теріс жолынан қайтып, дұрыс өмір сүргеніне ризамын емес пе?» (Езекиел 18:23) деген сөздер Құдайдың тіпті бағынбас, қыңыр адамға да ізгі ниетпен қарайтынын білдіреді. Өзі адамзатқа хабаршысы болуға таңдап алған халқы — Исраил қыңырлық көрсеткенде, Құдай оларға Езекиел пайғамбар арқылы тағы мына хабарын жеткізді: «Жасап келген барлық әділетсіз істеріңе өкініп, олардан бас тартыңдар. Сонда күнәларың сендерді өмір жолдарыңда сүріндірмейтін болады. Ұстанып келген жаман істеріңнің бәрін тастап, жаңа жүрек пен жаңа рухты қабылдаңдар. Әйтпесе, сендерге өліп не бар, уа, Исраил әулеті? Өйткені Мен күнәкардың өліміне риза емеспін, керісінше, теріс жолдан қайтып, дұрыс өмір сүріндер! —дейді Құдай Ие» (Езекиел 18:30-32).

Дәуіт пайғамбар да Құдайдың сүйіспеншілікке толы рақымы туралы білді. Ол: «Мен сиынған едім Тәңір Иеге, Ол құлақ салып маған жауап берді де қорқынышымнан күллі арылтты мені» (Забур жыр. 33:4) деп басынан өткізгенімен бөлісті. Басқа бір жерде пайғамбар былай деді:
«Тәңір Ие болсын шын сүйенішің

Береді Ол ақ тілегін жүрегіңнің.

Тәңір Иеге тапсыр өмір жолыңды

Соған арт өз сеніміңді

Сон да Ол істейтін болады мынаны:

Атқан таңдай жайнатады Ол әділдігіңді

Әрі ісіңнің ақтығын күндей тал түскі».

(Забур жыр. 36:4-5)

Дәуіт пайғамбардың Құдай туралы көзқарасын мына сөздермен тұжырымдауға болады:
«Тәңір Ие әділдік пен адалдықты сүйеді,

Бар дүние Оның мейіріміне кенеледі».

(Забур жыр. 32:5)
Ал енді, Інжіл шарифтің Құдай Тағала туралы берген мәліметін шолып өтейік. Ол, әрине, Құдайдың сүйіспеншілікке толы рақымы жайлы айтады. «Өйткені Құдай адамзатты сондай қатты сүйгендіктен, Өзінің жалғыз рухани Ұлын құрбандыққа берді. Енді Оған сенуші әркім жаны тозаққа түспей, мәңгілік өмірге ие болады» деген керемет хабар туралы бұрынырақ айтқан едім (Жохан 3:16).

Ал Інжіл тариф дәл Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбалары сияқты, теріс жолдан қайтып, Құдай жолына түсуден бас тартатын күнәкарларға Құдайдың жасайтын соты туралы да айтады. Исаның Өзі кейбір адамдардың «мәңгілік азап шегуге» кететінін алдын ала білдірсе (Матай 25:46), Пауыл елші қуғын-сүргін көріп жатқан сенушілерге өздерін ренжіткен адамдардан кек алмай, оны Құдайга қалдыруды ескерткенде, онысын былай деп түсіндірді: «Киелі жазбада Жаратқан Иенің: «Кек алу — Менің ісім, есесін Мен қайтарамын» дегені жазылған ғой» (Рим. хат 12:19). Киелі кітаптың ең соңгы жазбасы «Аянның» аяқ жағында да Құдайға біржола қарсы көтерілгендердің тартатын қорқынышты жазасы туралы айтылған (Аян 20).

Осылайша, Киелі кітаптың негізгі бөлімдері Таурат, Забур, Пайғамбарлар жазбалары және Інжіл шариф Құдайды көрсеткенде де бір-біріне сәйкес келіп, Құдай сөзінің біртұтастығына дәлел болады.

22. КИЕЛІ КІТАП ПЕН ҒЫЛЫМ ӨЗАРА СЫЙЫСА МА?

Ербол, айтшы: Киелі кітаптағы мәліметтер ғылымға қайшы емес пе?

Осы сұрағыңа жауап беру үшін Киелі кітаптың мақсаты қандай екеніне назар аударуымыз қажет. Киелі кітапта аталған түрлі жануар, жәндік, өсімдік, ағаш пен геологиялық құрылымдардың сипаттаулары сияқты нәрселердің ғылымға қатысы болса да, Киелі кітаптың өзі ғылыми таным жүйесін енгізбейді. Оның жазбаларында ғылымға қатысы бар нәрселер туралы айтылғанда, кейде олар біз үйренгендей нақты сипатталып емес, жалпылама айтылса да, олар біздің қазіргі білімімізге сай келеді. Себебі Құдайдың Рухының жетелеуімен Киелі кітаптың бөлімдерін жазып қалдырғандар өздеріне дүниені бүгінгі ғылымға сай нақты сипаттау мақса- тын қоймады. Мысалы, жер шары өз осінен айналатындықтан ғана Күн шыққан, батқан сияқты болып көрінетінін біз қазір білсек те, «күннің шығуы», «күннің батуы» деп айта береміз. Сол сияқты, Киелі кітапта бейнеленген тұлғалар да қоршаған дүниені өз көргендері бойынша сипаттайтын еді. Бірақ олардың айтқан сөздері ғылымға қайшы келеді деп те айтуға болмайды.

Кейбіреулер Киелі кітапқа жерді шар тәрізді емес, жалпақ деп үйретеді деген мін тағады, ал шын мәнінде Киелі кітапта мұндай пікір тәлім ретінде берілмеген. Жер жалпақ деген ұғымды алға тартқан — ежелгі грек ойшылдары әрі жұлдыз санаушылары Аристотель мен Птолемей болатын. Сол сияқты, Киелі кітапта көптеген жануарлар да суреттелген. Олардың жалпы дұрыс екендігі осы заманда анықталды. «Уағыздаушы» деген жазбада ежелгі пайғамбар әрі патша Сүлеймен желдің пайда болуын, табиғаттағы судың айналымын ғалымдардан көп бұрын сипаттап берді (Уағыздаушы 1:6-7). Таураттағы тамаққа байланысты ережелерден де түрлі жануарлардың етін тамаққа қолданудың пайдасы мен зиянының дұрыс топшыланғанын көре аламыз. Осы заманғы тоңазытқыштар мен тамақты сақтаудың басқа да тәсілдері ежелгі заманда қауіпті болған тамақты жей беруге мүмкіндік береді. Ал сол ережелер ежелдегі исраилдіктерге одан аулақ болуға көмектесті. Мұса пайғамбар жұрт ішетін ауыз суы (Леуілік. 11:29-36) және тазалық сақтау (Заң. қайтал. 23:12-14) туралы да өте маңызды ережелерді тапсырды. Сонымен Киелі кітап ғылымға қатысты көптеген мәселелерге байланысты сөз қозғаған жайттарды бүгіндері көп ғалымдар тәптіштеп зерттеп келеді. Олар қазіргі заманғы ғылым тілімен емес, сол кездегі тілдерде берілген болса да, әрқашан шындыққа сәйкес болып шығатындары анықталған.

Ал эволюция ше? О л Киелі кітаща қайшы келмей ме?

Мұрат, бұл өте күрделі тақырып, оны толығымен қамтып шығуға үзақ уақыт керек. Бірақ сенің сұрағыңа ауыз тұшытарлық жауап беретін біраз жайттарды айта аламын.

Біріншіден, сол даму іліміне сенетін ғалымдар оның бір-бірінен алшақ екі түрі туралы айтып, соларды «микроэволюңия» және «макроэволюңия» деп атайды.

Микроэволюңия тірі ағзалардың (организмдердің) бір түрінен басқа бір түр шығады демейді. Қайта, ол Құдай жаратқан жануарлар мен өсімдіктердің түрлерінің өз ішіндегі шағын өзгерістерін ғана сипаттайды. Сондықтан оны вариация деп атаған дұрыс. Киелі кітап бұндай вариацияны жоққа шығармайды.

Ал макроэволюңия болса, қазіргі тіршілік иелерінің барлығы бастапқы зат пен энергиядан табиғи заңдардың негізінде, кездейсоқ жайттардың ықпалымен бірте-бірте өрбіген дейді. Макроэволюциялық болжамды жақтаушылар «Үлкен жарылыстан» бастап, осы күнгі екеуімізге дейінгі барлық нәрсе кездейсоқ пайда болды дейді. Расында бұл тәлімді ғылыми ілім емес, пәлсапалық көзқарас деген жөн. Себебі оны ғылыми тәжірибе мен бақылау арқылы дәлелдеуге болмайды. Оның көп қағидаларының, мысалы, табиғи сұрыпталу теориясының көмескілеу анықталғандығы себепті оларды нақты тексеруге болмайды. Сондықтан бұл теорияны нақты ғылымға емес, пәлсапаға жатқызуға тура келеді. Бүгінгі күнгі ғалымдардың көбі мұны ашық мойындайды. (Өкінішке орай, мектеп оқулықтарының басым көпшілігі макроэволюцияны әлі де ғылым деп түсіндіреді.)

Макроэволюцияны ғылыми әдістермен тексеруге болмайтынымен қатар, ол физиканың негізгі заңдарының бірі — Термодинамиканың екінші заңына да қайшы. Макроэволюцияның айтатыны — зат пен энергия өз-өзінен ұйымдасып, қарапайым қалыптардан күрделі қалыптарға дами береді дейді. Ал термодинамиканың екінші заңы болса, егер сырттан еш әсер жасалмаса, кез келген жүйе (тірі организм, зат не адам қоғамы болсын) күрделіден қарапайымға дамып, ыдырауға, өлуге, өшуге бейім тұрады дейді. Қазірге дейін бүкіл дүниеде осы заңды бұзатын, оған қайшы келетін ешқандай құбылыс байқалған емес.

Макроэволюцияның тіршіліктің қалай пайда болғанын түсіндіретін болжамын, яғни, баяғы заманда химиялық заттар бір-бірімен кездейсоқ қосылыс түзеп, тіршілік пайда болды деген болжамын растайтын дәлелдері де жоқ. Ғалымдардың өз зертханаларында түрлі химиялық қосылыстарды бір-бірімен қосып, тіршіліктің қасиетіне ие затты алуға тырыса бастағандарына ондаған жылдардың жүзі болды. Олар өз істерін жеңілдету үшін тәжірибелерін жай химиялық әлементтермен емес, күрделі химиялық қосылыстармен жүргізсе де, шын мәнінде тірі затты ешқашан ала алған жоқ. Олардың әзірше қол жеткізгендері — тіршіліктің кейбір қасиеттеріне ие заттар. Бірақ осыған да ғалымдар «кездейсоқ» емес, көп еңбектің және тәжірибе жасағанда белгілі талаптар мен жағдайларды қатаң сақтаудың арқасында ғана қол жеткізді. Әрине, бұл жерде мен олар ешқашан зертханада тіршілікті қолдан жасауға жете алмайды деп кесіп айтқым келмейді. Өз басым ғалымдардың осыны жүзеге асыра алатынына қатты күмәндансам да, менің айтпағым басқа: тіршіліктің өлі заттан кездейсоқ, өзінен-өзі пайда болуы мүмкін емес, тіршілікті жасау үшін зор ақыл керек, басқаша айтқанда, бұл тек Құдайдың қолынан ғана келеді.

Дүниедегі алдыңғы қатарлы астрофизик ғалымдардың бірі — Н. Чандра Викрамасингхе, өзі тегі бойынша Шри-Ланкалық, қазір Уельстегі Кардифф қаласының Университет колледжінде ғылыми зерттеумен шүғылданып, дәріс те береді. Ғылым докторы Викрамасингхе сонымен бірге математиканың және ықтималдықтар теориясының кең танымал тұлғасы. Оған тіршіліктің өзінен-өзі пайда болуының ықтималдығы қандай деген сұрақ қойылды. Ғалымның жауабы мынау болды: «Тіршіліктің өзінен-өзі пайда болуының ықтималдығы — металл қалдықтары жиналған базаға үлкен құйын тұрып, ол металл қалдықтарын жоғары көтеріп әкетіп, содан Боинг-747 жолаушы ұшағын құрастырумен бірдей!» Ғалым жасаған зерттеулерінің нәтижесінде, Жаратушы міндетті түрде болуы керек, себебі осы тіршілік әлемнің ешбір бөлігінде өздігінен пайда бола алмайды деген тұжырымға келді. Ғалымның өзінің айтуы бойынша, бұндай шешімге ол буддашыл агностик болғанына қарамастан ғылыми жұмысының қорытындысынан келген. Бұл оған оңай болмағаны анық, себебі бұндай тұжырым жасау оның бұрынгы көзқарасына қарама-қайшы.

Эволюциялық теория тағы тірі ағзаларда болатын мутациялық өзгерістер кейде пайдалы болады деп айтады. Бірақ әзірше табиғатта да, зертханаларда да пайдалы мутациялар байқалған емес. Ал эволюцияны жақтаушылар макроэволюцияның орын алуы үшін пайдалы, қара- пайымдырақ организмді күрделірек ететін мутациялық өзгерістер міндетті түрде болуы керек дегенді мойындайды. Алайда тіршілік иелері үшін пайдалы мутациялар ешқашан байқалған емес. Олардың күні бүгінге дейін байқалғандары зиянды немесе бейтарап, солардың ішінде зияндылары басым көпшілікті құрайды да, бейтараптары бірен-саран ғана. Бұл Термодинамиканың екінші заңына толығымен сәйкес келеді. Сол заң бойынша, барлық жүйелер бұрынғыдан күрделірек емес, қарапайымдырақ күйге түсуге бейім болады. Бірақ кейбір адамдар макроэволюцияга нық сенетін болғандықтан, пайдалы мутациялар орын алуға тиіс деп болжайды, өйткені онсыз макроэволюция жоқ. Басқаша айтқанда, макроэволюцияға деген сенімдері олардың табиғатқа және ғылымға деген көзқарастарын белгілеп, бұрмалайды. Ал шынайы ғалымдар болса, өз көзқарастарын ұстанған ілімдерін тек нақты жайттар мен деректерге ғана негіздейді.

Ықтималдық теориясына қайта келер болсақ, оның өзі де эволюцияның болғанына қатты күмән туғызады. Осы заманғы жетекші эволюцияшыл ғалымдардың бірі — Сэр Жулиан Хаксли мутациялық өзгерістер арқылы бір тірі жәндіктің өзінен жоғары дамыған басқа жәндікке айналуының ықтималдығына баға бере былай дейді:

«Мың мутацияның ішіндегі біреуі пайдалы болады дейік. Бұл бізге көп сияқты болып көрінбейді, бірақ бұның өзі де асыра айтылған сан... Бір миллион мутация көп болып көрінуі мүмкін, бірақ бұл да жеткіліксіз... Бірақ сонда да, осы сандар шындыққа үйлеседі, оларға негізделуге болады дейік. Осындай пропорцияларды сақтай отырып, бірақ ешқандай сұрыптаусыз, екі пайдалы қасиетке ие тіршілік иесін алу үшін миллион (1000х1000=1000²) ұрпақ алмастыру керек. Осылай жалғастыра беріп, тірі организмде бір миллион қажетті мутациялық өзгеріс болуы үшін мыңның миллион дәрежесі (1000^1000000) мөлшерінде ұрпақ алмастыру керек. Әрине, іс жүзінде бұның өзі де болуы мүмкін емес, бірақ бір әулет арқылы кездейсоқ мутациялар орын алып, керекті қасиеттерге ие ағзаның пайда болуының ықтималдығының адам сеніп болмайтындай қандай мардымсыз екенін білдіре алады. Егер 1000^1000000 санын үйреншікті тәсілмен жазсақ, бірден кейін үш миллион нөлі бар сан шығады. Осы санның өзін ғана жазу үшін әр томы 500 беттен тұратын үш томдық кітап керек болады!... Осындай кішкентай мүмкіндікке ешкім де бәстесе қоймас еді».

Жан-жануар, өсімдіктер бір-бірінен пайда болып отыр дейтін даму тәлімін (эволюционизмді) де, бәрін Құдай жаратты дейтін жарату тәлімін (креационизмді) де ғылыми тұрғыдан дәлелдеу мүмкін емес, себебі екеуі де көзбен көріп болмайтын үрдістер туралы. Даму тәлімінің дәлелдеуге келмейтінінің себебі — ол өте баяу орын алатындықтан оның жүріп-жүрмей жатқанын ешкім, тіпті әлденеше ұрпақтың өкілдері, бақылай алмайды. Ал жарату тәлімі бойынша, Құдай барлық тіршілікті бастапқыда бір-ақ рет жаратқандықтан, ежелде өтіп кеткен оқиғаны біз қазір көре алмаймыз (уақыт машинасы арқылы болмаса). Өзім жарату тәлімінің растығына сенемін, өйткені ол Термодинамиканың екінші заңына сәйкес келеді, әрі мутациялардың барлығының зияндылығын түсіндіре алады. Ал даму тәлімі осы екі жайтпен сыйыса алмайды. Өз басым даму тәлімінің мүмкіндігін есептеген жаңағы болар-болмас ықтималдылықтарға қарап сол тәлімге сенім артуды дұрыс көрмес едім!

Эволюцияның дұрыс-бұрыстығы туралы нақты шешім қабылдауға дайын емеспін. Сенің жаңағы түсіндіріп келгенің мені түгелдей сендіріп отыр деп те айта алмаймын.

Мұрат, мұның өте күрделі тақырып екенімен келісемін. Егер саған қызық болса, менде осы мәселені жан- жақты тереңдетіп қарастыратын бірсыпыра кітаптар бар.

Алайда мен басқа бір ұсыныс жасағым келіп отыр. Қойып отырған негізгі сұрағым — сенің даму тәліміне сенер-сенбесің емес, Құтқарушы Исаның айтқандарына қалай жауап бересің, міне осы. Даму тәліміне деген көзқарасың Исаға сенуге шешім қабылдауыңа кедергі болмауға тиіс. Сенушілердің көпшілігі макроэволюция Киелі кітапқа қайшы келеді деп ойласа да, бірқатар беделді сенуші ғалымдар дүниені жаратқан — Құдай және бәрі эволюция арқылы пайда болды деген екі көзқарасты өзара сыйыстыруға болады деп санайды. Олардың біразы Құдай барлық тіршілік иелерін ұзақ уақыт бойы, тарихтың көптеген кезеңдерінде әр алуан жануарлар мен өсімдіктер түрлері етіп жаратып отырды деген пікірді ұстанады. Басқа біреулер әуел баста Құдай тіршілік иелерінің белгілі бір түрлерін жаратып, кейін олардың бірте-бірте өзгеріп жаңа түрлерге айналуларына бағыт берді дейді. Осы сенушілер Киелі кітапқа да, барлық жан-жануарлар ұзақ уақыттың ішінде пайда болған-деген ой-пікірге де сенеді. Кейбіреулері «прогрессивті креационистер» деп аталады, олар түрлі тіршілік иелерін Құдай түрлі кезеңдерде жаратқан деп болжайды. Басқалары «теистік эволюционистер» деп аталып, Құдай барлық тіршілік иелерін жаратып, кейін олардың басқа түрлерге айналуларына себепші болды дегенге сенеді. Осы екі көзқарасты ұстанатындар түрлердің пайда болуын кездейсоқтықпен емес, Құдайдың саналы жаратуымен түсіндіреді. Менің ойымша, тіршіліктің өздігінен дамуының мардымсыз математикалық ықтималдықтарын назарға алмайтын макроэволюцияға сенім артудан гөрі, бұл көзқарас әлдеқайда артық.

Сен қандай көзқарасты қабылдасаң да, әлемнің пайда болуы туралы ойларың Құтқарушы Исаға сенуіңе кедергі болмауға тиіс деп есептеймін.

23. КИЕЛІ КІТАП ТАРИХҚА СӘЙКЕС КЕЛЕ МЕ?

Ал, енді достым, Киелі кітапта тарих пен археологиядан белгілі жайттарға қайшы айтылған сөздер жоқ па?

Киелі кітапта айтылған кейбір нәрселер басқа тарихи құжаттарда айтылмағандықтан, бір кезде тарихшылар Киелі кітаптың, өзің айтқандай, тарихи сенімділігіне күмән келтіріп жүрді. Алайда соңғы жүз елу жылдың ішінде жасалған археологиялық жаңалықтардың арқасында олар өздерінің қателескендіктеріне көз жеткізді. Мысалы, бұрынырақ кейбір тарихшылар Жаратылыс- тың басталуында айтылған Содом мен Ғомора қалалары ешқашан болмаған дел ойлайтын еді. Бірақ XX ғасырдың 70-ші жылдарында Сириядағы Телл-Мардих деген жерде Ебла деген ежелгі қала жер астынан аршылды. Онда Ебланың үкіметінің мұрағаты — 15000-нан астам саз тақташалар да табылды. Солардың кейбіреулерінде «Содом» мен «Ғомора» деп аталатын қалалармен қарым- қатынастары туралы да жазылған болып шықты.

Киелі кітапты құрметтемейтін бірқатар тарихшылар ғасырлар бойы соның ішінде аты бірнеше рет аталған хет (яки хетт) деген халық болмаған деп келді. Себебі осы тарихшылар ежелгі құжаттардан хет халқы туралы айтылған ештеңе таппаған болатын. Бірақ XIX ғасырда хет елі туралы алғашқы археологиялық жаңалықтар жасалып, содан бері бүкіл Таяу Шығыс бойынша олар туралы айтылған көптеген ежелгі құжаттар табылды.

Осы сияқты, Киелі кітаптың тарихи шындығын дәлелдеген көптеген археологиялық жаңалықтарды тізіп айта беруге болар еді, бірақ мына сөзбен тоқ етерін айтайын: осыған дейін жасалған мыңдаған археологиялық жаңалықтар Киелі кітапты растап қана жүрген. Олардың ешқайсысы Құдай сөзінің бірде-бір жерін дұрыс емес деп көрсеткен де емес.

Киелі кітаптың жазбалары жазылған уақыттан бері өзгерістерге ұшыраған жоқ па? Егер өзгерістерге ұшыраса, онда бұл Киелі кітапқа сенуге болмайды дегенді білдірмей ме?

Мұрат, осы салада да ежелгі заман әдебиетінің үлгілерінің арасында Киелі кітап ерекше орын алады. Өзге ежелгі әдебиет үлгілері бізге бірнеше ғана нұсқалар арқылы жетіп, ол нұсқалардың өзі ежелгі шығарма жазылғаннан бірнеше ғасырдан кейін ғана жазылған болса, Киелі кітап бізге мыңдаған қолжазба нұсқалар арқылы жеткен, олардың кейбіреулері түпнұсқа жазылғаннан кейін қырық-елу жыл өтпей жатып жасалған.

Осы мыңдаған қолжазбалардың арасында кейде болар-болмас айырмашылықтар бар. Бірақ бұл айырмашылықтардың басым көпшілігі тек сөздердің емлесіне немесе сөз тәртібіне байланысты, сондықтан мағынаға әсер етпейді. Тек бірен-саран айырмашылықтар ғана сөйлемнің мағынасына біраз өзгеріс енгізеді. Бірақ бұл өзгерістер мәтіннің жалпы мазмұнына және сенімнің ешбір басты қағидасына әсер етпейді.

Бұның өзі өте ерекше жайт екенін көрсету үшін, оны басқа ежелгі шығармалармен салыстырайық. Алдымен назарды Інжіл шарифке аударайық.

Бүгін Інжіл шарифті толықтай немесе бөліктерін қамтып, оның түпнұсқа тілі — ежелгі грек тілінде жазылған шамамен 5500 қолжазба ғалымдарға белгілі. Солардың арасындағы ең ежелгі қолжазба — Жохан жазган Ізгі хабардың бір кішкентай бөлігі, ол шамамен біздің заманымыздың 120 жылына жатқызылады. Демек, ол Ізгі хабардың жазылғанына 30-50 жыл болмай тұрып көшіріліп жазылған. Қазір Ватиканда сақталған танымал кодекс (мұнда кодекс кітап қалпында түптелген қолжазбаны білдіреді) шамамен б.з. 325 жылы, ал Синай түбегінен табылған кодекс б.з. 350 жылы көшірілген. Осы екеуі Інжіл шарифтегі жазбалардың түпнұсқаларының пайда болуынан тек 250 жыл ғана өткеннен кейін жасалған. Ал жоғарыда аталып өткен Жохан жазған Ізгі хабардың қолжазбасының бөлігі мен осы екі кодекстің арасында жасалған көптеген басқа да көшірмелер қолымызға жеткен.

Сол жағдаймен мынаны салыстырайық: Юлий Цезарьдың «Ғаллдықтармен соғыс туралы» деген еңбегінің қазір тек он-ақ қолжазба көшірмесі белгілі. Солардың ішіндегі ең көнесі Юлий Цезарьдың өзінен 1000 жыл кейін жасалған. Ал атақты жыршы Гомердің «Илиадасының» бізге жеткен ең көне толық көшірмесі оның өзінен 2200 жыл кейін жасалған. Бірақ әдебиет тарихшылары осы екі шығарманың көшірмелерінің түпнұсқаларына сәйкес келетіндеріне әжептеуір сенімді.

Інжіл шарифтен кейін ең көп көшірме арқылы жеткен ежелгі шығарма — осы «Илиада». Оның 643 қолжазбасы бар (Інжіл шарифтің қолжазбаларымен салыстырғанда 4900-ге аз). Інжілдің қолжазбаларының арасындағы айырмашылықтар мәтіннің 40 жолының мағынасын екіұшты қылса (бұл толық Інжілдің 0,2 пайызы ғана), «Илиаданың» көшірмелерінің өзара айырмашы- лықтарының салдарынан оның 764 жолының (толық «Илиаданың» 5 пайызы) мағынасы екі ұшты болып тұр. Ал үнділердің қасиетті жазбасы «Махабхарата» болса, оның көлемінің 10 пайызы өзгеріске ұшырап, мағынасына күмән келтіреді. Ежелгі заманнан жеткен басқа әдебиеттер де «Илиада» немесе «Махабхаратамен» салыстырарлықтай не одан да көп өзгерістерге ұшырап қолымызға жеткен. Олардың ешқайсысы да өзгеріссіз сақталуы жағынан Інжіл шарифке тең келмейді.

Ал Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбаларының (яғни Көне келісімнің) бізге дұрыс жеткенін мына жайттарға қарап аңғаруға болады. Адамдар сол қасиетті жазбаларды Құдайдың сөзі деп білгендіктен, оларды көшірген кезде өте мұқият істейтін. Сонымен айналысқан мамандарға тұтас сөйлем не сөздерді көшіруге рұқсат берілмей, олар әріппе-әріп көшіруге тиіс болған: түпнұсқадан бір-бір әріптен оқып, көшіретін. Егер қате жіберсе, сол параққа арнайы белгі қойылып, арнайы жерге апарып қоятын. Көшірмелерді тексеретіндер бүкіл Көне келісімнің жазбаларындағы сөздерді санап шыққан еді. Оның жаңа бір көшірмесі дайын болғанда, олар өздеріне белгілі жерлері бойынша бастан-аяқ тексеріп шығатын. Мысалы, пәленінші бет пәлен деген сөзбен аяқталуы керек және беттегі сөздердің саны бұрын есептеліп, белгіленіп қойылған шамаға дәл келуге тиісті еді. Ежелгі заманда жазылған ешбір шығарма осындай мұқияттылықпен көшірілмейтін. Сонымен Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбаларының қолжазбаларында ұшырасып отыратын ұсақ-түйек айырмашылықтар да олардың мазмұнына әрі сенімнің ешбір қағидасына әсерін тигізбейді.

Қысқаша айтқанда, басқа ежелгі шығармалардың бәріне қарағанда, Киелі кітаптың сенімділігінің айғақтары әлдеқайда көбірек.

24. ИСАНЫҢ АТЫМЕН АТАЛҒАНДАРДЫҢ ЖАМАН ҚЫЛЫҚТАРЫ ЖОҚ ПА?

Ал Иса Мәсіхтің атымен аталғандардың тарихта істеген барлық жамандықтарын қайда қоямыз? Крест жорықтары, отаршылдық әрі сол кездері болған әр түрлі жамандықтар ше? Бұның бәрі үшін мәсіхшілікті айыптаған жөн емес пе?

Мұрат, өкінішке орай, Иса Мәсіхтің атымен аталғандардың тарихы мүлтіксіз емес. Сенушілер көп қате жіберіп, кейде тіпті дұрыс емес нәрселерді біле тұра жасаған. Сен екеуіміз де кейде солай етпейміз бе? Бірақ Исаның тәлімін Оның атымен аталғандардың тарихта істеген немесе қазір істеп жүрген жаман істеріне қарап бағалауға болмайды. Исаның тәлімі және оны ұстанамыз деп жүргендердің істеген жамандықтары бірдей емес. Бір тәлімнің шындығын оны дәлелдейтін қисын бар-жоқтығына қарап анықтаймыз. Ал Исаның атымен аталғандардың бірқатарының сол шынайы тәлімге сай жүріп-тұрмағандары біздің сенуімізге кедергі болмауы керек.

Басқаша айтқанда, біз шындықты оны айтып отырған адамның мінез-құлқымен шатастырмауымыз керек. Саған аты шулы ұры «екі жерде екі төрт» десе, соны айтқанның ұры болғаны үшін ғана сонымен келіспей қоясың ба?

Әрине, жоқ.

Дәл сол сияқты, Исаның тәлімінің шындығы туралы сұрақ қойылғанда, басты назар Исаның Өзінде болады. Оның жолымен жүреміз дегендер қаншама көп қате жіберсе де, Исаның Өзі ешқашан не қате, не жамандық жасаған емес. Оның өмірі пәк таза, мүлтіксіз кемелді болды. Тіпті қас жаулары да Исаға тағатын кінә таба алмай, бір жалған куәгерлерді тауып барып қана айыптады. Мен саған Исаның ізбасарларын емес, Оның Өзін қабылдауды ұсынып отырмын.

Түсінікті, бірақ бұрынырақ Иса адамдарға өз өмірлерінде күнәны жеңетін күш беру үшін келді деген едің ғой. Солай болса, онда неге соншама көп сенуші әлі де жамандықтар істейді?

Алдымен, біз баға бергенде абай болуымыз керек. Бүгін дұрыс еместігі бізге айқын кейбір істер тарихтың басқа кезеңдерінде олай қарастырыла бермеген. Тарихтағы ұзақ кезеңдер бойы адамдар кейбір істердің зиянды кесірін немесе сол істердің өздері ұстанатын қағидаларға қайшы келетінін түсінбей жүрді. Әрине, бұл бүгін біз жаман деп санайтын істер сол замандарда жақсы болған дегенді білдірмейді. Менің айтайын дегенім — біз қазіргі заманда соларды істеген адамдарға түсіністікпен қарауымыз керек. Себебі біз қазір олардың істерінің жаман-жақсысын оңай ажырата аламыз, бірақ сол тарихи жағдайларда істерінің дұрыс еместігіне көз жеткізу оларға оңай болған жоқ. Болатын істен гөрі болған іске сын айту әлдеқайда оңай.

Ал енді, бұл мәселеге басқа жағынан да қарайық. Иса Өзі туралы әділдерді емес, күнәкарларды құтқаруға келдім деген. Сондықтан Оған сенетіндердің қауымы Құдайдың кешіріміне ие болған күнәкарларға пана болғаны жөн. Киелі кітапта: «Егер күнәсызбыз десек, онда өзімізді алдап, бізде шындықтың болмағаны» делінген (Жохан. 1-хаты 1:8). Ал Исаға үміт артқан әркім Оның кіршіксіз таза болғанындай, өзі де күнәдан арылып, тазарғаны орынды (Жохан. 1-хаты 3:2-3). Қауымдарда күнәкарлар өздерінің Иса арқылы Құдайдың кешіріміне ие болғанына бірге қуануға, бір-бірін Оған толығырақ қызмет етуге жігерлендіруге жиналады. Құдай қауымды рухани ауру адамдарға арналған «аурухана» болсын десе, онда сондай адамдардың болғанына біз қалай таңғаламыз?

Қайтадан айтайын, сен өміріңді сенушілерге емес, Құтқарушы Исаның Өзіне бағыштағаның жөн. Және Иса сені де Оның «ауруханасына» мұқтаж «рухани ауру» адамдардың бірісің дейді.

Ал сенушілер бүкіл тарих бойында осыншама көп күнә жасаған соң Исаның тәлімі дүниеге қалайша үміт ұсына алады?

Исаның тәлімін ұстанушылар барлық адамдардың қазір түгелдей мінсіз емес екенін, әрі осы өмірде ешқашан мінсіз болмайтынын біледі. Сондықтан адамзат ақыр соңында барлық мәселелерін өздігінен шеше алады демейді. Бұл жағынан алып қарайтын болсақ, Исаның тәлімі басқа діни ілімдер мен саяси ағымдарға қарағанда әлдеқайда парасатты, өйткені олардың кейбіреулері жерде жұмақ орнатамыз деп адамдарға уәде беріп алады да, ақыры мақсатына жетпей, күйреп тынады.

Ал Исаның ұсынатын үміті — Құдайдың барлық нәрселерді өз жоспарына сай игілікпен тындыруы. Ол Исаны біздің күнәларымыздың құнын өтесін деп жіберді. Иса біздің ең үлкен жауымыз — өлімді жеңген соң біз Иса арқылы Құдаймен тығыз қарым-қатынасқа түсе аламыз.

Өлім — әр адам баласының ең үлкен жауы, соны Иса жеңіп шықты. Исаға сенбейтін ойшылдар өлімді жеңуге ешқандай үміт бермейді. Мысалы, грек ойшылы Есхил былай деп жазған: «Өлген адамға қайта тірілу жоқ», ал Теокрит деген тағы бір грек ақыны: «Тірілерде ғана үміт бар, ал өлгендерге ешқандай үміт жоқ» деген. Рим ақыны Катулл болса: «Біздің қысқа ғана күніміз батқанда, біз мәңгі ұйықтауға тиісті, ешқашан бітпейтін түн басталады» деп жазды.

Ал Исаның тәлімі барлық адамдарға зор үміт сыйлайды. Иса былай деген: «Қайта тірілу мен шынайы өмір — Менмін. Маған сенетін адам өлсе де, шынайы өмір сүретін болады. Осылай өмір сүріп, Маған сенген әрбір адам ешқашан да рухани өлмейді» (Жохан 11:25-26). Өзіне Құтқарушым және Ием деп сенетіндердің бәріне Иса Құдайдың қасындағы мәңгілік өмірді сыйлайды. Өзіне мойынсұнғандарға Ол жер бетінде де игілікті өмір сыйлайды: «Мен адамдар шынайы өмірге ие болсын және өмірі рухани игілікке толы ағыл-тегіл мол болсын деп келдім» (Жохан 10:10).

ІІауыл елшінің өмірге деген жарқын көзқарасын білдіретін мына бір сөздерді жоғарыда аталған грек ойшылдарының көңілсіз көзқарасымен салыстырып көріңіз: «... бұ дүниеден аттанатын кезім таяу қалды. Мен «игі жарысқа» қатысып, мәреге жеттім, сенімімді сақтап қалдым. Енді мені «жеңімпаздың жүлдесі» — «әділдіктің тәжі» күтіп түр, оны маған сол күні әділ Төреші — Иеміз бермек; тек маған емес, Оның қайта оралып, анық көрінуін сүйіспеншілікпен күткендердің бәріне де сыйлайды» (Тімоте. 2-хат 4:6-8).

Өлім мәселесі қиял емес. Алайда Құтқарушы Исаның қайта тірілуі арқылы бұл мәселе шешілді. Пауыл бұл туралы былай деген: «Сендерге мына құпияны айтайын: бәріміз бірдей өлмейміз, бірақ бәріміз түгелдей өзгереміз. Бұл кенеттен, қас қағым сәтте, соңғы керней тартылған шақта іске асады. Сонда керней үні естіліп, өлгендеріміз қайта тіріліп, біз де түгелдей өзгереміз. Өйткені қазіргі құрып шіритін тәндеріміз ешқашан жойылмайтын денелермен алмасуға тиіс. Бұл жүзеге асып, құритын нәрселер мәңгілік нәрселермен алмасқан шақта Киелі жазбалардағы осы уәделер орындалады: «Өлім жеңіліп, жоқ болды». «Өлім, қайда сенің жеңі- сің? Өлім, қайда сенің улы тісің»? Ал өлім тудыратын «улы тіс» — күнә, ал күнә өз күшін заңнан алады. Бізге Иеміз Иса Мәсіх арқылы жеңісті сыйлайтын Құдайга мәңгі шүкірлік етілсін!» (Қорынт. 1-хат 15:51-57)

Осылайша, Мәсіхке деген сенім адамға бұ дүниеде де, о дүниеде де үміт бере алады. Сонымен қатар, мәңгі тірі Иса сенушіні тура жол мен жетелеп, оны барған сайын Өзіне ұқсатып, сүйіспеншілікті, қуанышты, тыныш, шыдамды, қайырымды, кең пейілді, сенімді, ілтипатты, ұстамды етеді. Бұл қасиеттерді Пауыл елші «Киелі Рухтың игілікті жемістері» деп атайды (Ғалат. хат 5:22-23).

Мақұл. Бірақ Исаның тәлімі кедейшілік, соғыс сияқты мәселелерге қандай шешім ұсына алады?

Құтқарушы Исаның тәлімі барлық адамдарды көзін тауып, ерінбей еңбек етіп, тамақ, киім-кешек, үй-жай және адамның өмірін жеңілдететін тағы басқа нәрселерді жасап шығаруға жігерлендіреді. Сондай-ақ, ол мұқтаждық көріп жатқандарға жақсылық істеп, жомарттық жасауға да үйретеді.

Исаға сенушілердің еңбексүйгішгік, үнемшілдік, жұмысты көзін таба істеу, алдын ала жоспарлау, басқалармен бөлісу және экономикалық істерде ортақтасуға көп көңіл болу сияқты ұстанған құндылықтарының арқасында сан миллион адам кедейшіліктен құтылды. Бұның бәрі басқа көзқарастардың ықпалымен салыстырсақ, айқындала түседі. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, ең кедей елдерде анимизм, спиритизм, буддизм және индуизм кең, ал Исаның тәлімі әлі де аз тараған. Ал ең бай әрі өркениетті елдерде көп адамдар Исаның тәлімін қабылдап, Киелі кітаптың қағидаларына сәйкес өмір сүреді.

Және Исаның тәлімі кең тараған осы ең дәулетті елдер кедейлерге басқаларға қарағанда көбірек көмек бсрсді. Опар көрсеткен көмектің нақты көлемі бойынша ғана емес, елдің жалпы кірісінің қаншама пайызын бөлгені бойынша да алдыңғы орында.

Ал соғыс туралы сұрағыңа тоқталсақ, осында да Исаның тәлімі қол жеткізбес қиялды қумайды. Адам баласы күнәкар күйі қала бергенше соғыстар немесе соғыс қаупі болмай қоймайды. Дегенмен Иса адамдарды бір-бірімен түсінісуге, өзгелердің жамандықтарын кешіруге, барлық адамдарға іс жүзінде жақсылық істеуге және біреудің шабуылына ұшыраған жазықсыз жандарды қорғауға шақырады. Біз, сенушілер, нақты қашан жүзеге асатынын білмесек ге, ақыр соңында Құдай адамдардың істеріне тікелей араласып, соғыс атаулыны тоқтатады деп Киелі кітапта алдын ала айтылған.

Бұнда да іс жеке адамдарға келіп тіреледі. Бүкіл дүниенің өзгеруі адамның өз жүрегіндегі өзгеріспен басталады. Иса осы өзгерісті жасаймын деп уәде берді. Бұл жерде де: «Исаның шақыруына қалай жауап бересің? Оған сенім артасың ба?» деген сұрақ пайда болады.

25. ИСАҒА СЕНІМ АРТАСЫҢ БА?

Ербол, сен адамды сендірерлік бірқатар дәлелдер келтірдің. Мен Исаға Құтқарушым деп сенім артқым келеді. Алайда бүгінгі өмір салтымды түбегейлі өзгерткім келмейді.

Әр адам өз өміріне өзі қожайын болғысы келеді. Бұны жаман деп те айтуға болмайды. Бірақ ешбір адам өзін өмір бойы кейбір мәселелерде тәжірибесі өзінікінен мол басқалардан ақыл-кеңес алмай өмір сүре аламын деп ойламайды. Ақыры шешім қабылдап, не бір іс бастағанда сол алған ақыл-кеңесті қабылдасақ та, қабылдамасақ та, біз соны өз еркімізбен істейміз. Осылай өміріміздің жақсы, онімді болуы үшін бәрімізге ақыл-кеңес қажет.

Бірақ бізге керектің бәрі жақсы ақыл-кеңес қана емес. Осы жақсы ақыл-кеңесті орындау үшін қабілет те керек. Ондай қабілетті бізге Иса бере алады. Ол Өзінің шәкірттеріне олардың жан дүниелерінен орын алатын, Оның шәкірті болуға күш-қуат беретін Киелі Рухты жіберемін деп уәде еткен болатын (Жохан 14:16-17). Сондықтан Иса бізге қуаныш, тыныштық пен сүйіспеншілікке қалай қол жеткізуге болатынын айтып қана қоймайды, соны істеуге күш-қуат та береді (Елшілер. істері 1:8).

Есіңде болса, ұстамдылық дегеніміз Киелі Рухтың игілікті жемістерінің бірі (Ғалат. хат 5:22-23). Исаға мойынсұнғандардың бойында Құдайдың айтқандары өскен үстіне өсе түседі. Иса бізді роботқа айналдырмайды, қайта Ол бізге өзімізді билеп, жамандықты емес, жақсылықты істеуге күш береді. Адамның Исаға сенуі оның өз өмірін басқарудан бас тартуы дегенді білдірмейді. Исаға сену дегеніміз — өз омірімізді Исаның ізгілігі мен сүйіспеншілігіне сай ету.

Солай да шығар. Бірақ егер мен Исаны қабылдайтын болсам, тым көп нәрседен бас тартуға мәжбүр боламын, ал мен солай істегім келмейді.

Сен қандай нәрселерден бас тартуға мәжбүр боламын деп ойлайсың? Әрине, күнәдан бас тартуға мәжбүр боласын. Ал Иса, әрине, біздің мүлдем күнәсыз өмір сүре алмайтынымызды түсінеді. Күнә біздің өмірімізге өтірік айту, алдау, ұрлау, адал болмау, басқалардың иеліктеріне сұқтану сияқты бақытсыздықтарды алып келеді. Сондықтан күнәдан бас тарту қиын болғанмен, жаман нәрсе емес.

Сонымен бірге, Исаға сену дегеніміз айналадағы сенуші еместердің қадір-қошаметінен айырылу дегенді де білдіре алады. Кейде Исаға сенген адамдарға достары мен таныстары шүбәмен қарай бастайды.

Бұл жерде біздің кімге адал болғымыз келетіні туралы сұрақ туады. Кімге адал болуымыз керек? Бізге өмір лебін беріп, бізді шексіз сүйетіндіктен тіпті күнәларымыздың жазасын өтеу үшін айқышта өлуге дейін барган Құдайга адал болуымыз қажет пе? Әлде өздерін Құдай жаратқан, өмірлері де Оған тәуелді, алайда Исаға мойынсұнбаған достарымызға адал болуымыз қажет пе? Ақыр соңында біз кімге есеп беруге тиіс боламыз? Жауап онсыз да айқын сияқты.

Оның үстіне, біздің бас тартатын нәрселердің орнына алатын игіліктеріміз әлдеқайда бағалы, әлдеқайда құнды. Құдайдан ажырап, мәңгілік азап шеккеннен гөрі Құдайдың қасында мәңгі қуанышты өмір сүру шексіз артық емес пе? Дүниедегі ештеңе содан бағалы да құнды бола алмайды!

Иса мына сөзді дәл осы себептен айтқан: «Маған еріп шәкіртім болғысы келген әркім өз еркі бойынша өмір сүруін қойсын, әрі айқышын арқалаған кісідей азапты өлімге дайын болып Менің жолыммен жүрсін! Себебі кім өмірімді сақтаймын десе, одан айырылады, ал өмірін Мен үшін қиған әркім оған (мәңгі) иелік етеді. Адам бүкіл дүниеге ие болып, сол себепті өмірінен айырылса, бұдан оған не пайда? Яки адам өз өмірін құтқару үшін қандай құн төлей алады?» (Матай 16:24-26)

Мәсіхшінің игілікке толы өмірі о дүниеге аттанғаннан кейін басталмайды. Ол дәл қазір-ақ басталады. Иса былай деген: «Сендерге шындығын айтайын: Маған және Ізгі хабарға бола үй-жайын, туған бауырларын, әке-шешесін, әйелін, бала-шағасын, не жер-суын тастап шыққан әркімге сол үшін осы заманда қуғын-сүргін көргеннің озінде де үй-жай, аға-іні, апа-қарындас, әке-шеше, бала-шаға, жер-су жүз есе артығымен қайтарылады, әрі келер заманда ол мәңгілік өмірге ие болады» (Марқа 10:29-30).

Біреу Исаға сенім артқанда бүкіл дүниеге жайылған үлкен отбасының мүшесі болып, басқа сенушілер оған қуанатын болады. Ол қиыншылыққа ұшырап, жататын орынға мүқтаж болганда, оған сенушілердің есіктері ашық. Дос не отбасы керек болса, сенушілер оған дос та, отбасы да болады. Киетін киімі, ішетін тамағы жоқ болса, басқа сенушілер оған көмек қолын созуға әр- дайым дайын. Әрине, Иса бұны бақытсыздыққа тап болған сенушілерге ғана емес, сенбеушілерге де істеңдер деген. Бірақ сенуші болған адам ғана осындай көмектің бар екенін біледі.

Әрине, Пауыл елшінің Киелі кітаптағы мына ескертуін ұмытпаған жөн: «Біз сендерге нұсқау бергендей, міндеттеріңді атқарып, өз қолдарыңмен еңбек етіп күндеріңді көріңдер». «Араларыңда жүргенде: «Еңбек еткісі келмеген ішіп-жемесін» деген қағиданы саналарыңа сіңірдік. Ал енді кейбіреулеріңнің жүгенсіз жүргендіктерің туралы естідік, олар жұмыс істемей, басқалардың мазасын алып, босқа сандалып жүр екен. Осындайларға біз тыныш еңбек етіп, өз нандарын өздері тауып жесін деп Иеміз Иса Мәсіхтің атынан бұйырып, ескертеміз. Ал сендер, бауырластар, жақсылық жасаудан жалықпаңдар» (Салониқа. 1-хат 4:11; Салониқа. 2-хат 3:10-13).

Иса сенушінің өмірі туралы ашық айтқан. Қуғын-сүргінге ұшырауға, кейбір нәрселерден бас тартуға тура келеді. Бірақ оның орнына алатын нәрселеріміз қазіргі өмірдің өзінде өте қымбат, әрі о дүниеде біз Құдайдың қасында мәңгі де қуанышты өмір сүретін боламыз.

Бірақ мен алдымен окуды бітіріп, жұмыс тапқым келеді. Содан кейін-ақ сенуші бола жатармын. Әйтпесе бұл менің оқуыма не мансабыма кесірін тигізуі мүмкін.

Өзіне сенім артуды кейінге қалдыратын адамдар туралы Иса мынадай астарлы сөз айтқан: Бір бай кісінің егіндік жері мол өнім береді. Ол ішінен: «Ие істесем екен? Астығымды жинап қоятын жерім жоқ, — деп ойланады. — Былай істеймін: қамбаларымды бұзып, үлкейтіп қайтадан саламын. Сонда бүкіл астығым мен мал-мүлкімді жинап қоямын. Сосын өзіме: көп жылға жететін мол қорың бар, енді демалып, ішіп-жеп, көңіліңді көтер деймін». Бірақ Құдай оған: «Ей, түйсіксіз пенде, бүгін түнде жаның алынады! Сонда сенің жиып-тергенің кімге қалады?» — дейді (Лүқа 12:16-20).

Өзінің өлер күнін ешкім де білмейді. Исаға сенуді қазір кейінге қалдыру орны толмас өкінішке әкеп соғуы мүмкін.

Бірақ менде тағы бір мүмкіндіктер болмай ма? Мен бірнеше рет дүниеге қайтып келу (реинкарнация) ілімі туралы көп естігенмін. Осы өмірім біткен соң мен дүниеге қайтып келіп, сонда маған Исаға сенуге тағы мүмкіндік берілмей ме?

Үнді діні, буддашылық сияқты көптеген шығыс діндері адамның жаны қайта-қайта өмір сүріп отырады деп үйретеді. Бірақ Исаның тәлімі бұнымен мүлдем келіспейді. Киелі кітапта «Құдай әр адамның бір рет өліп, содан соң қиямет сотының алдында тұратынын белгілеген» (Еврей, хат 9:27) делінген. Адам қайтыс болғаннан кейін оған екінші рет мүмкіндік берілмейді. Енді оны тек Құдайдың соты ғана күтіп тұрады. Исамен қарым-қатынасымыз біз қайтыс болған кезде қандай болса, мәңгілікке сол күйінде қалады. Егер біз сенім арқылы Исамен тығыз қарым-қатынаста тұрсақ, онда мәңгі-бақи солай қаламыз. Ал егер (біз) Исаға сенбей, Одан ажыраған күйді таңдасақ, онда Одан мәңгі-бақи ажырап қаламыз. Клайв С. Льюис өзінің «Үлкен ажырасу» деген романында былай деп жазған: «Аяғында адамдардың Құдайға «Сенің еркің болсын» деген бірінші түрі және Құдайдың адамдарға «Сенің еркің болсын» деген екінші түрі ғана қалады». Осы екі топтың қайсысына қосылуды таңдап алу — сенің өз еркіңде.

Петір елші де дәл осындай хабар береді: «Жаратқан Ие Өзіне ұнамды өмір сүретіндерді көріп жатқан қуғын-сүргіннен құтқарып, ал әділетсіздерді қиямет соты болатын күнге дейін сақтап, жазалауды, әрине, біледі» (Петір. 2-хаты 2:9).

Ал бірнеше рет дүниеге қайтып келу ілімі тағдырға бойсұнушылыққа жеткізеді. Шығыс діндерінің негізін қалаушыларының адамның мейлінше күнәкар екендігіне көздері жеткен болатын. Бұның дұрыс емес екендігін де олар түсінді. Бірақ Құдайдың бұны дұрыстауға жаса- ған шараларын білмеді. Сондықтан бұл мәселені өз күштерімен шешуге ұмтылды. Олар адам өлгеннен кейін еш үміті қалмайды, алда Құдайдың әділ соты күтіп тұр деген ойдан қашып, адамның көп өмірлері болады, солардың әрқайсысында адамда өз күнәкарлығын жеңіп, кемелдікке жетуге мүмкіндігі болады деп үйрете бастады. Бірақ Киелі кітапта күллі адамдардың күнә жасап, Құдайдың өздеріне белгілеген ұлылығынан құр алақан қалғаны түсіндірілген (Рим. хат 3:23). Бұл мәселеден ешбір адам баласы тыс тұрған жоқ. Демек, ешкім өзін-өзі кемелді ете алмайтындықтан, ешкім Құдайдың әділ сотынан өз күшімен құтқарыла алмайды.

Оған былай қарауға болады. Табиғи әлемде ешбір салдар өзін туғызған себептен артық бола алмайды. Рухани әлемде де сол заңдылық сақталады. Рухани кемелдік күнәкарлыққа қарағанда барлық жағынан артық. Күнә ешқашан рухани кемелдікті тудыра алмайды. Адамның көп рет дүниеге қайтып келуі шынымен мүмкін болған күннің өзінде бәрібір ол өздігінен күнәкарлықтан рухани тазалық пен кемелдікке қол жеткізе алмас еді. Керісінше, күнә жасаған сайын біз жақсармай, жаман бола түсеміз ғой.

Сондықтан біздің мәселеміздің дұрыс шешімі — бізді мықтап ұстап алған күнәкар болмысымызды көптеген өмірлерде жақсартуға ұмтылу емес. Мәселенің шешімі-біздің күнәлы дүниемізге еніп, бізді күнәның бүғауынан азат ететін Құтқарушының келуі. Біз өзіміз арқылы емес, басқа Біреу арқылы ғана шынымен өзгере аламыз.

Иса осыны түсіндіру үшін адамдарды жақсы және жаман ағаштармен салыстырған. «Сол секілді әрбір жақсы ағаш жақсы жеміс, ал жаман ағаш жаман жеміс береді. Жақсы ағаш нашар жеміс, нашар ағаш жақсы жеміс бере алмайды ғой. Ал жақсы жеміс бермейгін әр ағашты кесіп тастап, отқа жағады» (Матай 7:17-19). Ал күнәкарлар — біреуі қалмай бәрі де жаман ағаштар. Өз бетімізбен біздің ешқайсымыз жақсы жеміс бере алмаймыз. Тек өз күнәкар болмысымызға тән жаман жеміс қана бере аламыз. Жаман ағаш қалай жақсы ағаш бола алады? Жақсы жеміс беру арқылы ма? Бірақ бұл мүлдем мүмкін емес! Жақсы жеміс берудің жалғыз жолы-алдымен жақсы ағашқа айналу, ал бұны біз өзіміз істей алмаймыз. Бұны тек Исадан басқа ешкім істей алмайды. Елші Пауыл осы себеппен былай деп жазды: «Сонымен, біреу Мәсіхпен тығыз байланысса, сол — жаңадан жаратылған адам. Ескі өмірі өтіп кетіп, міне, жаңасы пайда болды! Осының бәрі де Құдайдың ісі. Ол бізді Мәсіх арқылы Өзімен татуластырып, бізге басқаларды Өзімен татуластыру қызметін аманаттады» (Қорынт. 2-хат 5:17-18). Сондықтан бізге керегі тағы бір мүмкіндік емес. Екінші, үшінші, төртінші рет өмір сүру біздің күнәларымызды тек көбейте түседі. Бізге керегі — Иса Мәсіхтің біздің өмірімізді өзгертетін құдіретті күші. Көп рет дүниеге қайтып келу бізге бұны бере алмайды.

26. ҚҰДАЙ МЕНІ ШЫНЫМЕН КЕШІРЕ МЕ?

Жарайды, Ербол, бұл да түсінікті болды. Ал күнәларым Құдай кешіре алмайтындай тым ауыр болса ше? Мен Исаға сенсем, Құдай мені шынымен кешіретініне қалай сенімді бола алам?

Алдымен Саул болған, кейін Пауыл елшіге айналған кісі туралы бұрынырақ айтып едім ғой? Ол сенушілерді Исаға сенгендері үшін қудалап, өлтіріп жүрген еді. Бірақ кейін ол өмірін Иеміз Исаға бағыштады. Сенің күнәларың оныкінен ауыр бола қоймас. Оның мына айтқан сөзіне назар аударшы: «Жұмысымды атқаруға қуат беріп келе жатқан Иеміз Иса Мәсіхке мені сенімді болады деп бағалап, Өзіне қызмет етуге тағайындағаны үшін ризашылығымды білдіремін. Бұдан бұрын Оған тіл тигізіп, қауымдарын қудалап, зорлық-зомбылық көрсет- кеніммен, Ол маған қайырымды болды. Себебі менде әлі де шынайы сенім болмағандықтан, не істеп жүргенімді білмедім. Осылай маған Иеміздің рақымы молынан төгіліп, Иса Мәсіхтен келетін сенім мен сүйіспеншілікке кенелдім.

«Иса Мәсіх осы дүниеге күнәкарларды құтқару үшін келді». Бұл — дәл айтылған шынайы сөз, оны түгелдей қабылдау қажет. Күнәкарлардың ішіндегі нағыз күнәкары мен едім. Ал Иса Мәсіх алдымен мен арқылы Өзінің төзімділігін толығымен көрсету үшін маған қайы- рымдылық танытты. Сөйтіп мені болашақта Иса Мәсіхке сеніп, мәңгілік өмірге ие болатындардың бәріне үлгі етті» (Тімоте. 1-хат 1:12-16).

Құдай былай дейді: «Жаратқан Ие былай деп шақырады: «Келіңдер, мәселелеріңді талқылап, шындығына жетейік! Күнәларың ал қызыл болса да, рақым етіп, сендерді қар сияқты аппақ қылмақпын. Қылмыстарың қан қызыл болса да, сендерді кешіріп, аппақ жүндей ағартпақпын. Егер Маған мойынсұнып, тілімді алсаңдар, жердің жақсы өнімдерін жейтін боласыңдар» (Ишая 1:18-19). Адам Құдай ешқашан кешіре алмайтындай күнә жасай алмайды. Құдайдың кешірімін қабылдамаудың жалғыз жолы — оны қабылдаудан бас тарту. Таңдау өзіңдікі. Құдай уәде берген және Ол сенімді: «Мен Өзіме келгендерді ешқашан қуып жібермеймін», — деген Иса (Жохан 6:37). Жохан елші былай деп жазған: «Егерде күнәларымызды мойындасақ, Құдай сенімді де әділетті болғандықтан оларды кешіріп, бізді барлық әділетсіздігімізден тазартады» (Жохан. 1-хаты 1:9).

27. АЛ ЕГЕР СЕНІМІМ ЖЕТПЕСЕ ШЕ?

Мен осыған шынымен сенгім келеді, Ербол. Алайда бұған сенімім жетіңкіремей тұр.

Бұл шешім сеніміңнің аз-көптігіне байланысты емес, Мұрат. Сенім я бар, я жоқ. Қазір кірген осы үй сен кіргеннен кейін құлап қалмасына сенде толық сенімділік болған жоқ, бірақ сен бәрібір кірдің ғой? Сол сияқты, Исаға деген сенімің бір керемет зор болмаса да, өзіңді Оған бағыштап тапсыра аласың. Сенімің тіпті кішкентай болса да, соның өзі жеткілікті. Қазір ең маңыздысы — сол сенімге негізделе қадам жасау.

Саған Құдайдың кешірімін сыйлап, мәңгілік өмір беретін — өзіңнің сенімің емес. Сенім — жай көмекші құрал ғана, ол бар болғаны өміріңнің есігін Құдайға ашады. Сонда Ол өміріңді өзгерте бастайды. Сенімің қаншама кішкентай болса да, соны Құдайға артсаң, Ол қалағанының бәрін істей алады. Иса осы себепті былай деген: «Тарының түйіріндей ғана сенімдерің болса, ... қолдарыңнан келмейтін ештеңе де болмайды» (Матай 17:20).

Айталық, мына орындық мені көтере алады дегенге сенімім өте аз болды, бірақ біреу мені соған отыруға көндірді дейік. Қалай ойлайсың, сол сенімімнің аз болғандығынан ғана орындық мен отырғаннан кейін сынар ма еді? Әрине, жоқ. Егер орындықтың барлық жері дұрыс болса, мен оған сенсем де, сенбесем де, ол сынбайды ғой.

Сенің Исаға деген сеніміңнің мөлшері маңызды емес. Сен Оған мойынсұнган соң Ол сеніміңді ақырындап, бірте-бірте өсіреді. Мәселе басқада — сен Оған сенім артуға барсың ба, жоқсың ба, сол ғана. Егер бар болсаң, онда Ол сені бетіңнен қақпай қабылдауға дайын. Ол күнәларынды кешіріп, өміріңді рухани тазартып, мәңгілік өмір сыйлайды. Осы жер бетіндегі өміріңнің өзін-ақ игілікке асып-тасып төгілген мол етеді.

Ал егер мен Исаға сенгенім үшін қудалауға ұшырасам немесе жұртқа таба болсам иле? Бұның кейде болып тұратынын естіп жүрміз ғой!

Иә, сонда не болды? Бұдан бір нәрсе өзгере ме?

Мүмкін, мен сенімнен таятын шығармын. Маған күн көрсетпей қойғаннан кейін, соған шыдамай сенімнен бас тартуға тура келсе ше?

Қудалау мен күлкіге ұшырауың әбден мүмкін. Бірақ бұл жағдай да өзгеріп кете алады. Исадан бері өткен ғасырлар ішінде мыңдаған сенушілер қатал қудалауға ұшырап, осы заманда да кейбіреулер сенімдері үшін тіпті өмірлерін қиган.

Бірақ есіңде болсын, басқалардан көретін қысымшылық пен зорлық сенің қазіргі өміріңе ғана әсер етеді, коп болса денсаулығыңа немесе өміріңе қауіп төндіреді. Ал сенің Құдаймен мәңгілік өміріңе олар ешқандай зиян келтіре алмайды. Иса былай деген: «Тәнді өлтірсе де жанды өлтіре алмайтындардан қорықпаңдар! Одан гөрі жанды да, тәнді де тозақта құрта алатын Құдайдан қор~ қып, Оны терең қастерлеңдер!» (Матай 10:28) Былайша айтқанда, бұл да мынадай қарапайым таңдау: Немесе сен Исаға сенесің, мүмкін сол үшін қудалауға ұшырайсың, бірақ соның өзінде Иса саған уәде еткен игілікке толы ағыл-тегіл мол өмірін сыйлап, қудалаудың жарасы онша ауыр болмайды. Немесе сен Исаға сенбейсің, Ол үшін осы өмірде қудалау көрмейсің, бірақ ақыр заманда сені азапқа толы мәңгілік тозақ күтіп тұр.

Ғасырлар бойы бірқатар сенушілер Құтқарушы Исаны жақыннан танудың қуанышының қасында ең ауыр деген қудалаудың азабы, тіпті өлімнің өзі түк те болмай қалатынына көз жеткізді. Исаның адамның өмірінде жасайтын керемет жұмысының арқасында, сенуші тіпті қатты қудалауға ұшырап жүргенде де қуаныш пен сүйіспеншілікке толып жүре алады. Иса айқыш ағашта жанын құрбан еткенде, Өзін өлтіргендерді кешіруін көктегі Өкесінен мінажат етіп сұрағанындай, сенуші де өзін қудалап жүргендерге игілік тілей алады. Құтқарушымыз қазір де сенушілермен бірге болып, Өзінің баршаға деген сүйіспеншілігін сыйлай алады. Иса шәкірттеріне: «Мен бұл дүниенің ақыр соңына дейін әр күні өздеріңмен бірге болып, сендерге жар боламын!» — деген (Матай 28:20). Құдай Ешуаға: «Мен сені не жалғыз қалдырып, не тастап та кетпеймін», — деп уәде еткендей (Ешуа 1:5), Иса да Өзіне сенім артқандарға: «Мен сенен бас тартпаймын, ешқашан жалғыз қалдырмаймын», — деген ғой. Сондықтан да сенушілер:

«Жаратқан Ие менің Қолдаушым!

Мен ештеңеден қорықпаймын,

адамдар маған не істей алады?» —

деп нық сеніммен айта алады.

(Еврей, хат 13:5-6)
Степан деген кісі Исаның жолында шейіт болған бірінші сенуші болды. Тарихшы Лұқа «Елшілердің істері» жазбасында Степан өз сенімінен бас тартпағаны үшін өлтірілгенде не болғанын суреттейді. «Олар қаладан сүйреп шығарып, тас лақтыра бастады. Куәгерлер шапан- дарын шешіп, Саул есімді жас жігітке бере салды. Олар тас лақтырып ұрып жатқанда, Степан: «Ием Иса, рухымды Өзіңе ала гөр! — деп сиынды. Тізерлеп отыра қалған ол қатты дауыстап: — Ием, олардың бұл күнәсын мойындарына арта көрме!» — деді. Осыларды айтысымен жан тапсырды» (Елшілер. істері 7:58-60). Есіңде болса, Степанды таспен ұрып өлтіргендердің сырт киімдерін Саул деген бір жігіт күзетіп тұрған еді. Ол кейін Пауыл деген есіммен Ізгі хабарды бүкіл Рим империясы бойынша қажымай уағыздап, ақырында өзі де сол жолда жанын пида қылды.

Иса көкке қайта оралғаннан кейінгі алғашқы бірнеше ғасырда тағы мыңдаған сенушілер шейіт болды, Олардың Исамен тығыз қарым-қатынастарына қуаныштарының күшті болғаны сонша, өздерінің қуғын көріп, өлім құшып жүргендеріне қынжылған емес. Олар тірідей отқа жағылып, арыстандарға жем болуға тасталып, Иса сияқты айқышқа шегеленгенде қуанышқа бөленіп, тіпті кейде Исаның құрметіне мадақтау әндерін айтатын еді. Олар Иса туралы куәліктерін осындай істерімен жүзеге асырып, соның арқасында тіпті сол қудалауларды ұйымдастырғандардың бірқатары сенуші болып жатты.

Иса жолында шейіт болғандардың ішіндегі айрықша белгілі адам — Кіші Азиядағы қауым жетекшісі Поликарп қария еді. Оған бірнеше рет Исаға деген сенімнен бас тарту туралы талап қойылады. Қария талаптардың бәрін қабылдамай тастайды. Сонда жазалаушылар оны тірідей өртеу үшін биік тұғырға алып кетеді. Олар оны тұғырдың ағашына темір істіктермен қадап қоймақ болғанда, ол: «...мені қадамай-ақ қойыңыздар. Кім маған отқа жанғанда шыдауға төзім беретін болса, Сол оттың ішінде қимылдамай жата беруге де күш береді», — деді.

Астындағы отынға от қойылайын деп жатқанда, Поликарп былай деп мінажат етті: «Уа, Өзіңді жақыкнан тануға жол ашқан сүйікті де жарылқаулы (рухани) Ұлың Исаның Әкесі! Періштелер мен құдіреттердің, күллі жаратылыс пен Өзіңнің алдыңда өмір кешіп жүрген барлық әділдердің Құдайы! Мені осы күн мен осы сағатқа лайық деп санап, шейіттердің санатына кіргізіп, Мәсіх ішкен азапты тостағанға ортақтасуға, осылайша жан мен дененің мәңгілік өмірге қайта тірілуіне жол ашып, Киелі Рухтың өшпес бақытына бөлегенің үшін тағзым етемін. Өзің, сенімді де шын Құдай, алдын ала дайындап, ашық білдіріп, орындағаныңдай, мені де бүгін бай да лайықты құрбандық ретінде солардың санатында қабылдай гөр! Сондықтан, осы үшін және басқа барлық нәрселер үшін мен Сені мәңгілік діни қызметкер әрі сүйікті (рухани) Ұлың Иса Мәсіх арқылы мадақтаймын, дәріптеймін, ұлылығыңды қастерлеймін! Ол арқылы Сен қазір де, мәңгілікте де Онымен және Киелі Рухпен бірге мадаққа кенеле бер! Аумин».

Алғашқы үш ғасырдағы қауымның тарихын жазып қалдырған кесареялық Еусеби одан кейін не болғанын былай деп баяндап берді:

«Ол «аумин» деп қайтара айтып, мінажатын бітіргенде, жендеттер отынға от қойды. От жалындап жана бастағанда, біз бір керемет көрдік. Соны көру құрметіне ие болып, болған оқиғаны басқаларға жеткізу үшін аман қалып отырмыз. Жалын бір пеш сияқты қалыпқа түсті. Ол кеменің желден керілген желкеніндей керіліп, шейіттің денесінің айналасын қабырға болып жауып тұрды. Ал оның өзі оттың ортасында тұрып, жанбай, керісінше, көрікте тазаланған алтын мен күмістей болып түрды. Біздің мұрнымызға тағы бір жағымды иіс келді. Ол қымбат бағалы жұпар иісіндей болды. Ақыры жендеттер дененің отқа жанбай тұрғанын байқап, таяу тұрған біреуіне семсерін соған сұғып алуды бұйырды. Ол солай еткенде, денеден көп мөлшерде қан сау ете қалып, отты өшіріп тастады. Сонда жиналып тұрғандар сенбеушілер мен Құдайдың таңдаулылары арасында осындай айырмашылық жасалғанына таңырқасты. Ал солардың ішінде біздің заманымыздағы ең ардақты елші, пайғамбар және ұстаз осы кісі — Смирна (Ізмір) қаласындағы қауымның басқарушысы болатын» (Еусеби, «Қауым тарихы», 15 тарау).

Сен осы әңгімеге шынымен сенесің бе?

Неге сенбеске?

Бұл шектен тыс кеткендік қой! Отқа өртенбепті дей ме, семсерін сұғып қалса, қаны тіпті отты өшіріп тастапты дей ме... Бұлай ешқашан болмайды!

Иә, осы оқиғаның едәуір ерекше екенімен келісемін. Ал, жалпы алғанда, кереметтер бола ма, болмай ма, соны қайтадан талқылағың келсе, мен дайынмын.

Иә, мейлі, кереметтердің болуы мүмкін ғой. Демек, 0сы оқиға шынымен орын алған да шығар. Бірақ маған оған сену бәрібір қиын.

Ал маған қазір қиын емес. Бірінші рет оқығанымда, сенуші болғанмен маған да сенуге қиын болды. Бірақ мен сол туралы ойлаған сайын, оның мәні маған ашыла түсті. Ол кісі өзінің бүкіл өмірін Мәсіхке бағыштап, Жаратқан Ие оны басқаларға тәлім беруде және адамдарды Исаға жетелеп әкелуде көп қолданды. Ол кісінің өзі де Иса үшін қандай азап болмасын төзуге дайын болды. Әрине, сенуші қудаланған сайын Құдай осындай кереметтерді істейтін болады деп ойламаймын, бірақ Оның анда-санда болса да істейтініне таңданбаймын. Осы сияқты жайттардың ақыр соңында Рим империясындағы көптеген адамдарды Құтқарушы Исаға бет бұрғызған себептердің бірі болғанын тарихтан білеміз.

Мүмкін.

Қалай болса да, бұның басты мағынасы — Құдайдың өз халқын ешқашан дәрменсіз қалдырмайтынында. Ол тіпті өлім аузында да Өзіне сенген адамдарымен бірге. Егер Оның еркі сондай болса, Ол сенушілерді азаптан құтқарып, тіпті ешқандай мүмкіндік жоқ кезде өмірлерін де аман алып қала алады. Құдайга мойынсұнбасақ, біздің өміріміз күнәга, әурешілікке және соғыс, кездейсоқ жазым, ауру-сырқау не біреудің жасаған әлімжеттігінен болсын, бәрібір азапқа толы болады. Ал Құдайдың жағында болсақ, біз әрқашан Оның көмегіне, сүйіспеншілігі мен құдіретіне сенім арта аламыз. Осы өміріміз біткенде, бізде одан да зор үміт — Жаратқан Иеміздің қасына барып, Оиың жұбанышына ие болып, Онымен мәңгі бірге боламыз деген үміт бар.

Ербол, менің де сенуші болғым келеді. Бірақ егер Исаға сенсем, басыма түскен қиындықтардан мен сенуші болып жарытпай жүремін бе деп қорқам. Одан да, Исаға сенуді өмірімнің соңына қалдырсам қалай болады?

Біріншіден, Құдай Құтқарушы Исаға сенім артқандарға Оған өмір бойы сенімді болып қалуға жетерлік күш-қуат беруге уәде етеді. Осы туралы Пауыл елші былай деп жазған: «Өмірлеріңде игі ісін бастаған Құдайдың оны жалғастыра беріп, Мәсіх қайта оралар күнге дейін толықтай аяқтайтынына кәміл сенемін» (Філіпі. хат 1:6). Бізді Исаға сенуге жетелеп алып келетін — Құдай. Пауыл елші Інжіл шарифтің өзге бір жерінде жазғандай, бізді Құдай ерекше жаратты (Ефес. хат 2:10). Ол біздің өмірімізде нені істеуді бастаса, соны аяқтауға уәде еткен.

Елші мынадай сұрақтар қойып, өзі жауабын да береді: «Мәсіхтің сүйіспеншілігінен бізді не айыра алады? Азап-бейнет пе, қудалану мен аштық-жалаңаштық па, әлде қауіп пен семсер ме? Ал осының бәрінде біз өзімізді шексіз сүйетін Иеміздің арқасында ұлы жеңіске жетеміз. Мен мынаған нық сенемін: өлім де, өмір де, періштелер де, жын-перілер де, бүгінгі күн де, болашақ та, табиғаттан тыс күштер де, не үстіміздегі, не астымыздағы ешқандай күш те, тіпті жаратылыстың басқа ешбір нәрсесі де бізді Құдайдың Иеміз Иса Мәсіх арқылы көрсетіп жүрген сүйіспеншілігінен айыра алмайды!» (Рим. хат 8:35,37-39) Сондықтан саған Құтқарушым Исаға адал болып қаламын ба, жоқ па деп уайымдаудың қажеті жоқ. Бұны Құдайдың Өзі қарастырады.

Екіншіден, сен Исаға сенуді шынымен өміріңнің соңына дейін қалдыра аласың ба? Мүмкін. Бірақ есіңде болсын, өзінің ажалы қашан жететінін ешкім де алдын ала білмейді. Сол сияқты, сен Исаға сенуді кейінге қалдырып, қолыңдағы мүмкіндіктен айырылып қалуың да ықтимал. Осылай кейінге қалдырудың қорқынышты қаупі бар: сен аяқ астынан қайтыс болсаң, Исаға мойынсұнуға мұршаң болмайды. Оның үстіне, өмір бойы қайта-қайта кейінге қалдыра бергеннен бұл әдетке айналып, нағыз шешім қабылдайтын соңғы сәтің келгенде де оны баяғы әдетке сай кейінге қалдырып жүруің ықтимал.

Осы жерде тағы мынаған назар аудару керек. Исаға өзіңнің қол баландай қарауға болмайды. Ол сенің құлың емес, Иең болмақ. Бұндағы басты сұрақ — сенің мәңгілік азаптан құтылғың келетіні-келмейтіні емес, Исаны шынымен құрметтеп, сүйіп, Оған мойынсұнғың келе ме, жоқ па, сол. Оны шынымен Ием деп мойындайсың ба? Міне, басты сұрақ осы. Исаның Өзі былай деп ескерткен: «Маған: «Мырза, Ие!» дейтін әркім емес, көктегі Әкемнің еркін орындайтындар ғана Оның Патшалығына кіре алады» (Матай 7:21). Егер шынымен Исаның күнәларыңды кешіріп, мәңгілік жазадан құтқаруын қаласаң, онда Оны өз өміріңнің Иесі етуге де дайын бол. Ал егер өлгенше күтіп жүре берсең, мұныңмен Оны ешқашан Ием деп танығың келмегендігіңді айқын білдіресің.

Ербол, айтқаның дұрыс, енді соны түсіндім.

Мұрат, егер сен Құдайды жақыннан танығың келсе, күнәларыңның кешіріліп, сенуші болуды қаласаң, дәл қазір Оған сиынып мінажат (дұға) ете аласың. Мысалы, мына мінажатты шын жүректен айтып, өзіңді толығымен Құдайдың рақымына тапсыра аласың. Сонда Ол сені мейіріммен қабылдайды, ал Иса шын мәнінде сенің Құтқарушың және Иең болады:

Уа, Жаратқан Ие, көктегі Құдай! Сенің өзімнің Жаратушым екендігіңді, бүкіл әлемді жаратқандығыңды мойындаймын. Сол себепті Сені жан-тәніммен сүюге, қастерлеуге және мойынсұнуға міндетті екенмін. Алайда Саған қарсы көп күнә жасап, істеуге тиісті нәрселерді емес, істемеуге тиістілерді істегенімді мойындаймын. Өз күнәларымның кесірінен, мен Сен беретін ұлылықтан құр алақан қалып, Сенің сотыңа түсуге тиіспін. Уа, Тәңір Ием, осы күнәларыма өкінемін! Мені кешіре гөр! Мен өзгергім келеді, Ием, алайда өз күшіммен өзгере алмаймын. Мені Өзің өзгерте гөр! Сол үшін мен Саған бүкіл өмірімді тапсырамын. Күнәларымды кешіріп, маған Исаның әділдігін сыйлап, Өзіңмен татуластыра гөр.

Уа,Ием Иса, Сен айқыш ағашта менің күнәларымның жазасын тартып, өлімнен тірілуің арқылы күнә мен өлімді жеңгенің үшін Сені шексіз мадақтаймын.

Сол жеңісіңді менімен бөліскенің үшін Саған мың да бір рақмет! Сен мені шақырып отырған жаңа өмірдің қиын екенін, оны өз бетіммен меңгере алмайтынымды білемін, бірақ Сен өмірімде өз еркіңді жүзеге асырып мені Өзіңе ұқсатып өзгерте түсетініңе сенемін. Басқа сенушілер үшін де Саған ризашылығымды білдіремін. Сен олар арқылы да мені жігерлендіріп, өзгерте аласың. Сенің даңқың мәңгі арта берсін!

Аумин.

28. МЕН ҚАЛАЙ РУХАНИ ӨСЕ АЛАМЫН?

Мұрат, сен осымен Құдайға, шын жүректен мойынсұнып сиындың ба? Онда сен Исаның айтуы бойынша рухани қайтадан туылдың, демек, Құдайдың рухани баласы болып, жаңа рухани өмірге ие болдың. Жохан елші бұл туралы былай деп жазған: «Оны (яғни Құтқарушы Исаны) қабылдап, Оған сенім артқандардың бәрін Ол Құдайдың рухани балалары болуға құқықты етті. Бұлар табиғи жолмен, пенденің қалауы бойынша бұл дүниеге келгендіктен емес, Құдай оларға шынайы өмір бергендіктен ғана Оның рухани балалары болды» (Жохан 1:12-13).

Сен қайтадан туылғанда күллі күнәларыңнан арылып, пәк тазардың. Есіңде болсын, бұл өзің жасаған игі істеріңнің қарымтасы емес, Құдайдың саған берген сыйы. Пауыл елші былай деп жазған: «Сонымен, Иеміз Иса Мәсіхке деген сеніміміз арқылы ақталғандықтан, Оның арқасында Құдаймен татумыз. Құдайдың осы рақымына бізге Иса Мәсіхтің арқасында, сенім арқылы жол ашылды. Енді Құдайдың рақымына бөленіп, салтанатты ұлылығын көреміз деген үмітімізге қатты шаттанамыз! ... әлі де күнәкар болып жүрген кезімізде біз үшін Мәсіх өмірін құрбан етті! Осы арқылы Құдай бізге Өзінің зор сүйіспеншілігін дәлелдеді. Енді біз Мәсіхтің қаны төгіліп құрбан болғандығы арқылы ақталған соң, Оның арқасында Құдайдың қаһарынан мәңгілік құтқарылатынымыз да сөзсіз! Себебі бұрын біз Тәңірге әлі де қас болған кезде Оның рухани Ұлының өлімі арқылы Құдаймен татулассақ, енді татуласқандар ретінде Мәсіхтің өмірі арқылы толықтай құтқарылатынымыз сөзсіз!» (Рим. хат 5:1-2,8-10)

Былайша айтқанда, сен қазір рухани нәрестесің, Мәсіхтің алдындағы жас баласың. Бірақ сен сол қалпыңда қалғың келмейді ғой? Әрине, рухани өскің келеді.

Әлбетте. Бірақ оны қалай істеуге болады? Сенушінің күнделікті өмірде не істеуі керектігі туралы ештеңе де білмеймін.

Онда, өз басым саған Мәсіх арқылы рухани өсуге қолымнан келетін көмегімді аямауға уәде беремін. Мен өзім де әлі рухани өсіп болдым-толдым деп айта алмаймын, бірақ қолымнан келгенше көмегімді аямаймын.

Мына бірнеше кітапшаны оқысаң, көп көмегін тигізетіні даусыз. Бұл — «Құдай жолы — құтты жол», «Ақсақалдың ақыл сөзі», «Оны Әке деп айтуға батылым жетті», «Оның есімі — Сүйіспеншілік» және т.б. кітаптар.

Сенің рухани өсуіңе көмек беретін мына алты нәрсені істегенің жөн. Біріншіден, Киелі кітапты үзбей оқу. Оны Құдай Тағала адамдарға Өзін білсін, танысын, мойынсұнсын деп берген. Екіншіден, Құдайға сиынып мінажат ету. Сол арқылы сенушінің Құдаймен қарым-қатынастары жақындай түседі. Үшіншіден, Құдайдың үйреткен нәрселерінің бәрін қолдан келгенше орындауды ұйғару керек. Төртіншіден, саған рухани өсуге көмектесетін, өзің де оларға рухани өсуге көмектесетін басқа сенушілермен мүмкіндігінше тұрақты байланыс жасау. Бесінші, сен басқаларға да Құтқарушы Иса және Оның Ізгі хабары жайлы айта аласың. Алтыншыдан, өміріңнің басты назары Құдай Тағалада және Құтқарушың Иса Мәсіхте болады.

Бұның бәрі көп жұмыс болатын сияқты.

Солардың әрқайсысы туралы саған тағы да түсіндіріп кетейін, сонда олар ұғымдырақ болатын шығар. Осы нәрселерді істей бастаған кезіңде, оларды істеу саған ұнайтын, ал соған дағдыланған кезіңде одан бетер ұнайтын болады деп ойлаймын. Басқа нәрселерді үйренгендей, бұларды да бар зердеңмен үйренсең, кейін соған төселіп қаласың деп үміттенемін. Бүған жаттығумен ынта-жігер қажет, ал нәтижесі соған әбден лайық болады.

29. РУХАНИ ӨСУДЕ КИЕЛІ КІТАПТЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ

Әрбір сенушінің басты мақсаттарының бірі — басқаларды жақсы көріп, оларға қызмет ету. Адам баласы табиғатынан күнәкар болғандықтан, бұл ешкімге оңай тимейді. Үйреншікті күнәларды тоқтатуға Мәсіх бізге күш-қуат береді, бірақ бұған да уақыт және талпыныс керек. Петір елші былай деген: «Жаңа туған сәбидің сүтке шөліркегеніндей, әрдайым Құдай сөзінің «таза сүтіне» құштар болындар. Содан нәр алғанда рухани өсіп, күнәның құлдығынан толығырақ құтқарыла аласыңдар» (Петір. 1-хаты 2:2).

Киелі кітап — Құдайдың бізге жаңа, таза өмір туралы берген нұсқауларының жалғыз әрі ешбір қатесіз көзі. Құдайдың бізді жағымсыз әдеттерден айырып, өмірлерімізді таза да Оған бағышталған етуінің құралы —осы Киелі кігап. Сондықтан Иса шәкірттері үшін көктегі Әкесіне сиынып былай деп мінажат еткен: «Оларды шындығың арқылы Өзіңе бағыштап, таза жүргізе гөр. Сенің сөзің — шындық» (Жохан 17:17).

Көне келісімнің кезінде бір сенуші ақын былай деп мінажат еткен:
«Жас жігіт қалай таза жолмен жүре алады?

Сөзіңе бағынып соны істей алады.

Күнә жасамау үшін Саған қарсы

Жүрегіме сақтадым айтқандарыңды».

(Забур 118:9-11)
Мәсіх арқылы рухани өсудің ең тиімді жолдарының бірі — сол ақын сияқты, Құдайдың сөзін өз жүрегіңе сақтау, демек, жаттап алу.

Құдай Ешуаны Мұсаның орнын басатын Исраил елінің көшбасшысы етуге дайындап жатқанда, оған былай деді: «Осы Таурат кітабында жазылғанды мұқият орындай алуың үшін оны аузыңнан тастамай, күні-түні оқып, сол туралы ойланатын бол! Сонда ғана табысты болып, даналықпен іс-әрекет жасайтын боласың» (Ешуа 1:8). Ал Таурат заңының бір өзекті бөлігі — «Мысырдан көшіп шығу» жазбасының 20-тарауындағы «Он өсиет». Егерде Құдайдың өсиеттерін орындайтын болсақ, біздің өміріміз Оның көз алдында табысты болады. Сондықтан осы Он өсиетті жаттап алуды ертерек қолға алған дұрыс сияқты.

Бірақ сенушінің өмірі тек Құдайдың ережелерін зерттеумен шектелмейді. Біздің басты мақсатымыз — Оның рақымын толығырақ түсініп, Құтқарушы Иеміз Исаға ұқсай түсуіміз. Осылайша Пауыл елші былай деген: «Ал енді, Құдай сендерді сүйіп, өз халқым деп таңдап алғандықтан, ұдайы жанашыр, мейірімді, кіші пейіл, ілтипатты, сабырлы болып, осы қасиеттерге бөленіңдер! Өзара төзімді болыңдар, егер қайсыбіреуіңе реніш сақтап, тағатын кінәларың болса, кешірімді болыңдар: сендерді Иеміз Мәсіх қалай кешірсе, сендер де солай етіңдер! Барлық қасиеттердің бастысы ретінде сүйіспеншілікке бөленіңдер, ол бәріңді толықтай біріктіреді.

Құдай сыйлаған тыныштық сендерге билігін жүргізсін! Ол сендерді біртұтас рухани дененің құрамдас мүшелері ретінде татулықта тұруға шақырды. Сонымен қатар ризашылықтарыңды білдіріңдер! Мәсіх туралы Ізгі хабарға көңілдеріңнен мол орын беріңдер: Забур жырлары, мадақтау өлеңдері және Киелі Рух дарытқан әндер арқылы бір-біріңе зор парасатпен тәлім-тәрбие және бағыт-бағдар беріңдер, жүректерің ризашылыққа кенеліп, Иемізге ән айтып отырыңдар!» (Қолос. хат 3:12-16) Сенушілердің арасында осында суреттелген керемет қарым-қатынастардың дамуы үшін біз әрқашан Исаның бізге үйреткен тәлімін есімізге түсіріп отыруымыз керек. Сондықтан Исаның төрт «Ізгі хабарда» баяндалған сөздерін жаттау жақсы болар еді. Мысалы, сен сенушілерге берілген мына уәдеден бастай алар едің: «Мен адамдар шынайы өмірге ие болсын және өмірі рухани игілікке толы ағыл-тегіл мол болсын деп келдім» (Жохан 10:10).

Көптеген ғасырлардан бері сенушілерге Таурат, Забур, Пайғамбарлар жазбалары және Інжіл шарифтің көптеген үзінділері ерекше қымбат болып кеткен. Бұл үзінділерден Құдайдың мейірімі мен сүйіспеншілігі, Оның бізге сыйлаған кешірімі, Мәсіхтің болашақта зұлымдықты түбегейлі жоюы немесе біздің Құдайдың рухани балалары ретінде болашақта ұлылыққа бөленуіміз туралы біле аламыз. Сондықтан Киелі кітаптан сондай басты үзінділерді жаттай бастағаның игі. Аяттарды басқа біреумен қосылып жаттау ерекше тиімді. Оларды осылай жаттаған кезде екеуің бір-біріңді бақылап, алға басуға жігерлендіре аласыңдар. Осылай бірігіп жұмыс істеу үзінділерді жаттауды жеңілдетеді. Егер қаласаң, мен саған сондай серік бола аламын.

Киелі кітаптың аяттарын жаттаумен бірге, оларда айтылғандар туралы ойлансаң, бұл рухани өсуіңе пайдалы. Сонымен қатар күн сайын Киелі кітаптың бір, екі бөлігін оқығаның да орынды. Оны «Құдай жолы — құтты жол» деген шығармамен бастасаң, Киелі кітаптың басынан бастап соңына дейінгі ерекше маңызды да түсінікті бөліктерін оқып шығып, оның басты тақырыптарына шолу жасай аласың. Мұның үстіне сол шығармада берілген қысқаша түсініктемелерден де құнды мәлімет алып, Киелі кітаптағы оқиғалар мен тәлімдердің өзара байланысын тереңірек ұғына бастайсың. Бұдан кейінгі ұсынысым: Інжіл шарифтегі бір не екі «Ізгі хабарды» оқып, Құтқарушы Мәсіхтің Кім екені туралы толығырақ түсінікке ие болып, содан кейін келесі жазбалар — «Елшілердің істері» және олар жазып қалдырған бірнеше хаттарды оқып шыққаның жөн. Содан соң Киелі кітаптың ең басына барып, ондағы дүниенің қалай жаратылғаны, Құдайдың өз халқын қалай таңдап алып, олармен қасиетті келісім жасағаны туралы жазылғанды тағы да оқығаның жөн. Бұны Киелі кітаптың «Жаратылыстың басталуы» мен «Мысырдан көшіп шығу» атты жазбаларынан оқып білуге болады. Сүлейменнің «Нақыл сөздерінде» өмірдің күнделікті мәселелерінде де, Құдаймен қарым-қатынас жайында да ақыл-өсиет көп айтылады. Ал «Забур жырларынан» өзіміздің Құдаймен қалай қарым-қатынас жасайтынымыз жайлы біліп, сондай-ақ Тәңір Иенің шексіз рақымы мен ізгілігіне деген қуаны- шымыз бен шаттығымызды білдіретін мадақтау әндері мен жырларын және мінажаттарды табамыз. Киелі кітаптың бір шағын бөлігін күнделікті оқумен қатар, күн сайын бес «Забур жыры» мен «Нақыл сөздердің» бір тарауын оқып, осы екі кітапты әр ай сайын оқып шығып отыруға болады. Өз басым бұндай кестені өте пайдалы деп санаймын, бірақ сен жеке өзіңе тиімдісін тапсаң, құба-құп. Сол сияқты, бұл кесте оқта-текте өзгеріп отыруы да мүмкін.

Осыларды оқып болған соң, Інжіл шарифке қайта оралып, оны бастан-аяқ түгел оқып шығу керек. Оқығанда, әсіресе, Құтқарушы Иеміз Иса туралы және «Елшілердің істерінде» сөз болатын алғашқы сенушілер жайлы әрі бізге рухани өсуге көмектесетін жаңа өмір салттары туралы айтылған жерлерге баса назар аударғанымыз орынды. Содан соң, Таурат, Забур, Пайғамбарлар жазбаларын да осылай оқып шығуға болады. Кейде ара-арасында сенушілердің бастарынан өткізген жайттар жайлы білгің келсе, сондай кітаптарды саған тауып бере аламын.

Ал Киелі кітап туралы «ойланып-толғану» дегеніміз не? Бұл бір үзіндіні оқып, ол туралы қайта-қайта ойланып, оның мағынасы және содан шығатын қорытындылар жайлы толғануды білдіреді. Аяттарды жаттап алуға қажетті қайталаудың өзі де солар туралы ойланып-тол- ғанудың бастамасы бола алады.

30. РУХАНИ ӨСУДЕ МІНАЖАТ ЕТУДІҢ АЛАТЫН ОРНЫ

Рухани өсудің тағы бір маңызды жағы — Құдайға сиынып мінажат ету. Онда біз ең жақын досымызбен сөйлескендей Құдайға өз ой-пікірлеріміз бен сезімдерімізді, мұқтаждықтарымыз бен арман-тілектерімізді ашық білдіреміз. Ал Құдай өмірімізге деген ізгі еркін және бізге жасайтын қамқорлығын көрсетіп, біздің тыныштыққа бөленіп, Оның еркін орындауымызға көмектесетін басқа да маңызды нәрселерді білдіреді.

Құдаймен мінажат арқылы қарым-қатынастың дұрыс болуы біздің Киелі кітапты ұдайы және ұқыпты оқуымызға да байланысты. Иса бұл туралы былай деген: «Ал егер сендер Менімен тығыз байланыста тұрсаңдар, әрі Менің сөздерім өздеріңмен бірге болса, қалағандарыңның бәрін көктегі Әкемнен сұраңдар, сонда аласыңдар» (Жохан 15:7). Киелі кітап бізге Құдайдың еркін қағида, өсиет, ереже және үлгі, мысалдар арқылы білдіреді. Жохан елші былай дейді: «Біз Оның еркіне сай бір нәрсе сұрасақ, Құдай тілегімізге құлақ салады деп кәміл сенеміз. Не сұрасақ та, Құдай бізге құлақ салады деп білсек, Оның тілегенімізді беретінін де білеміз» (Жохан. 1-хаты 5:14-15).

Иса әрбір сенушіге Құдайдың Киелі Рухын «Қамқоршы» болсын деп жібереді. «Қамқоршы» деген түпнұсқа грек сөзінің мағынасы — «жақтасуға шақырылган біреу» дегенді білдіреді. Киелі Рух өмір бойы бізбен бірге болады. Біз Құдайдың сөзін оқып, Оған құлақ салғанда Ол бізге білуге тиісті нәрселерді үйретеді. Иса осы жөнінде былай деген: «Алайда шындықты білдіретін Құдай Рухы келгеннен кейін сендерді бар шындыққа жеткізеді. Себебі Ол Өзінен шыққан сөзді емес, көктегі Әкемнен естігенін айтады және болашақта не болатынын сендерге хабарлайды. Құдай Рухы Менің ұлылығымды көрсетеді, себебі Менен қабылдаған хабарларды сендерге жеткізбек» (Жохан 16:13-14). Осыдан кейін көп ұзамай, Иса тағы былай деді: «Сол кезде Менен бір нәрсе сұрауларыңның қажеті болмайды. Сендерге өте маңызды шындықты айтамын: Әкеден Менің атымнан не сұрасаңдар, Ол соны береді. Бұған дейін Менің атымнан еш нәрсе де сұраған жоқсыңдар. Енді сұраңдар да алыңдар! Сонда шексіз қуанышқа кенелесіңдер» (Жохан 16:23-24). Демек, мінажат ету Құдайға пікірлерімізді айтуды ғана білдіріп қоймай, біздің не істеуіміз керектігі туралы, тіпті не жайында мінажат етуіміз керектігі туралы Құдайды тыңдауды да білдіреді екен.

Ал мұны үйренуіміз үшін біздің жеткілікті уақыт бөліп, көп жаттығуымыз қажет.

Забурдағы жырлар түгелімен дерлік мінажаттардан тұратындықтан, олар бізге қалай мінажат ету керектігінің үлгісі бола алады. Көп адамдардың оларды қайта- қайта оқуының себебі де осы болса керек.

Киелі кітапты жаттаудағы сияқты, бірге мінажат ететін серік табу да өте тиімді. Мен саған осындай серік болуға дайынмын. Оның басты мағынасы — кем дегенде, аптасына бір рет жиналып, бірге мінажат ету. Одан да жиірек кездесу тіпті жақсы. Құдайға сиынған кезінде алдымен әлі де мойындамаған күнәларыңды Оның алдында мойындағаның орынды. Сенуші ретіндегі жаңа өміріңде жаттауға пайдалы аяттардың бірі — Жохан. 1-хаты 1:9. Сол аятта былай делінген: «Егерде күнәларымызды мойындасақ, Құдай сенімді де әділетті болғандықтан оларды кешіріп, бізді барлық әділетсіздігімізден тазартады». Құдай Әкеміздің осы уәдесіне сеніп, Оның кешірімін қабылдап, Оған алғысынды білдір. Бұдан кейін басыңа түскен түрлі жарылқаулар арқылы көрінген Құдайдың ізгілігі үшін Оны дәріптеп, мадақтасаң игі. Сонымен қатар Тәңір Иеге арман-тілектеріңді білдіріп, ниетің мен ісіңде Оның жетелеуін сұрағаның, туған- туысқандарың мен тамыр-таныстарыңның мұқтаждықтарын Иемізге атап айтқаның дұрыс. Мінажат еткенде қамтуға болатын осы сияқты тақырыптар шексіз көп.

Көптеген сенушілер өздерінің Киелі кітапты оқып-зерттеу мен толғану уақытын мінажат ету уақытымен ұштастырып, бұған күннің белгілі бір уақытын арнайды. Әрине, рухани өміріңде міндетті түрде осылай істеуің керек деген заң жоқ. Бірақ сенушілердің көбісі күннің белгілі бір уақытын Құдаймен ерекше байланыс жасап, Оның сөзін оқуға арнаса, өздерінің рухани өсіп, өмірлерінде Құдайдың жетелеуін, сүйіспеншілігі мен тыныштығын күштірек сезетіндіктерін айтады. Сенушілердің істейтін өзге де істері, жалпы алғанда, өмірдегі басқа көптеген істердегі сияқты, бұған да үйреніп, пайдасын толығымен көре алу үшін уақыт пен жаттығу қажет. Бастай салысымен ұмтылысыңнан ойдағыдай нәтиже шықпай, Киелі кітапты оқу және мінажат уақытың саған кейде қызықсыз болып көрінсе, мойыма. Рухани өміріңде, тіпті кейініректе, сондай кезеңдердің басыңнан өтуі мүмкін. Ал егер жалғастыра берсең, Киелі кітапты оқу, мінажат ету уақыттарың барған сайын жемісті бола береді.

31. РУХАНИ ӨСУДЕ ҚҰДАЙҒА МОЙЫНСҰНУДЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ

Иса: «Кім Мені сүйсе, айтқандарымды берік ұстанады» деген (Жохан 14:23). Құдай Тағаланы шын жүректен қастерлеп сүйетін адам Оған шын жүректен мойынсұнады да. Киелі кітапты оқып, мінажат ету арқылы Жаратқан Иенің еркін біле түсу жеткіліксіз, оны орындау да керек. Осы арқылы Құдайдың даңқын асырамыз, сонда Онымен қарым-қатынасымыз барған сайын тығыз, жақын бола түседі.

Иса былай деген: «Мен «бұтамын», ал сендер «сабақтарымсыңдар». Менімен тығыз байланыстағылармен Өзім де тығыз байланыста тұрамын, сонда олар мол өнім бермек. Ал Менен бөлініп сендер ешбір игілік істей алмайсыңдар. ... Ал егер сендер Менімен тығыз байланыста тұрсаңдар, әрі Менің сөздерім өздеріңмен бірге болса, қалағандарыңның бәрін көктегі Әкемнен сұраңдар, сонда аласыңдар. Егер мол жеміс берсеңдер, Менің шәкірттерім боласындар. Сол арқылы Әкемнің ұлылығы анық көрінеді.

Әкем Мені қалай сүйсе, Мен де сендерді солай сүйемін. Сүйіспеншілігімді қабылдай беріңдер! Менің Әкемнің өсиеттерін орындап, сүйіспеншілігін қабылдап жүргенімдей, сендер де Менің өсиеттерімді орындасаңдар, сүйіспеншілігімді қабылдап жүресіңдер. Бұларды Менің көретін қуанышым сендердікі де болсын, әрі қуаныштарың мейлінше толық болсын деп өздеріңе айттым.

Егер Менің тапсырғандарымды орындасаңдар, Маған доссыңдар» (Жохан 15:5,7-11,14).

Біздің Мәсіхке деген мойынсұнуымыз Оған деген адалдығымыздың көрсеткіші. Ежелгі қауым жетекшісі Жақып мына сөздерін де сол себеппен айтқан: «Құдайдың айтқандарын құр естіп қана қоймай, іске асырушы болыңдар! Әйтпесе өздеріңді-өздерің алдайсыңдар» (Жақып 1:22). Мұны да басқа сенушілермен бірге істеу пайдалы. Басқа бір сенушінің өзіңе қол ұшын беріп, Құдайға мойынсұнуыңды бақылап отыруы кейде сенің қайғыға әкеліп соғатын бағынбаушылықтан гөрі бағынуды таңдап алып, Құдай сыйлайтын жарылқауға кенелуіңе көмектесуі мүмкін.

Сенушінің рухани өмірінің бұл жағы да тәжірибе мен жаттығу арқылы келеді. Есіңде болсын, сенуші болғаннан кейін де біздің бойымызда күнә жасауға мейлінше бейім күнәкар болмыс қала береді. Егер біз Құдайға мойынсұнушылықты өзімізге мақсат етсек, онда күнәкар болмысымызды күнделікті «басып» отыруымыз керек. Сондықтан Еврейлерге арналған хатта рухани жетілгендер «байыппен ойлауға дағдыланғандықтан да олар жақсы мен жаманды айыра біледі» деп сипатталатыны еш ғажап емес (Еврей, хат 5:14). Осы өмірде ешқашан да кемел, мүлтіксіз бола алмасақ та, Құтқарушы Мәсіхке деген мойынсұнуымызды ұдайы өсіріп отыра аламыз. Ал егер бұл кейде қолымыздан келмей қалса, мына уәдеден жұбаныш таба аламыз: «Егерде күнәларымызды мойындасақ, Құдай сенімді де әділетті болғандықтан оларды кешіріп, бізді барлық әділетсіздігімізден тазартады» (Жохан. 1-хаты 1:9).

32. РУХАНИ ӨСУДЕ ҚАУЫМНЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ

Забурдағы «Уағыздаушы» деген жазбада былай деп жазылған: «Біреуден гөрі екеу артық, себебі олардың жұмысы өнімдірек болады. Жалғыз болғанша, серіктеспен бірге болған артық. Себебі бірге жұмыс істесе, соның нәтижесі өнімдірек болады. Біреуі құласа, жолдасы сүйеп тұрғызады. Алайда құлағанда сүйеніш болатын ешкімі жоққа қандай қиын! Бірге жатқан екеу түнде тоңбайды, ал жалғыз адам қалай жылынады? Біреу жалғызды жеңе алады, ал екеу оған қарсы төтеп бере алады. Үш қабат жіп оңайлықпен үзілмейді» (Уағыздаушы 4:9-12).

Рухани өсуіміз үшін мүмкіндігіміз болғанда өзге сенушілермен байланысып, бір-бірімізді жігерлендіріп, өзара қызмет еткеніміз де жөн.

Алғашқы сенушілер рухани өсу үшін бірге жиналып тұрған. Лұқа бұны бізге былай деп сипаттайды: «Олар елшілердің беріп жүрген тәлімін, араларындағы қарым- қатынастарын, нан үзу рәсімін және Құдайға сиынуды берік ұстанып, жалғастыра берді.

Елдің бәрін үрей биледі, себебі елшілер арқылы Құдайдың құдіретін көрсеткен көптеген керемет істер болып жатты. Мәсіхке сенушілердің бәрі біртұтас қауым болып, заттарын ортақ ұстады; (қажет болғанда) мал-мүлкін сатып, содан әркімге керегінше беріп отырды. Олар күн сайын ғибадатханада бір кісідей бірге болды; сонымен қатар өз үйлерінде де бас қосып, нан үзу рәсімін орындап, ақ көңілмен қуана отырып, бірге тамақ ішіп, Құдайды дәріптеді. Оларды бүкіл халық ұнатты. Иеміз күн сайын тағы басқа адамдарды құтқарып, қауымына қосып отырды» (Елшілер. істері 2:42-47).

Сенушілер тәлім алуға, өзара байланысуға, Иеміздің асына қатысуға, бірге мінажат етуге, сенушілердің басқа да мұқтаждықтарына көмектесуге және Құдайды мадақтауға жиналады. Осы арқылы олар рухани өсіп, өмірлері сенуші еместерге тартымды әсер етеді. Осылайша сенуші еместер де Ізгі хабарды жылы қабылдайды. Сенушінің өзі-ақ істей алатын істі басқа сенушімен бірігіп істегені әлдеқайда тиімді. Сонда бір-бірімізді жігерлендіріп, қайрат-күш бере аламыз. Мәсіхшінің күнделікті өмірінде пайда болып отыратын қиындықтарды жеңуде бұл қайрат-күш өте маңызды, себебі ол сенімнің көзі болады. Киелі кітапта сондықтан былай деп жазылған: «Мойындаған үмітімізді үзбей, берік ұстанайық, себебі уәде берген Құдай сөзіне адал. Өзара сүйіспеншілік көрсетіп, игілік істеуге қозғау салудың қамын ойлайық. Кейбіреулер сенушілердің жиналыстарына бармай қалуды дағдыға айналдырып алған сияқты. Ал біздер солай істемей, бір-бірімізді одан бетер жігерлендірейік. Иеміздің қайтып келетін күнінің таяп қалғанын білесіңдер ғой» (Еврей, хат 10:23-25). Құтқарушы Исаға өмірлерін шын жүректен бағыштаған басқа сену- шілермен бас қосып, бір-бірімізді жігерлендіріп, «сүйіспеншілік көрсету мен игілік істеуге» қозғау салудың нәтижесі рухани өсуіміз үшін жемісті.

Сенушілер Құдайдың еркіне сай бас қосқанда олардың өзара рухани көмектесуін Құдайдың Өзі дайындаған. Ол әркімге ерекше қабілеттер мен рухани дарындар беріп, солар арқылы сенушілер бір-біріне көмектеседі. Бұл туралы Пауыл былай деп жазған: «Ол рухани дарындар сыйлап, сенушілердің біреулерін елші, біреулерін пайғамбар, тағы басқаларын Ізгі хабарды таратушы, енді біреулерін қауымның рухани бағушысы немесе тәлімгері етіи тағайындады. Олар Құдайдың халқын өз қызметтерін атқаруға дайындауға тиіс. Соның нәтижесінде Мәсіхтің рухани денесі өсіп, күшейе бермек. Осылайша бәріміз бірге Құдайдың рухани Ұлына сеніп, Оны жақын білу арқылы Мәсіхтің кемелдігіне сай келетін біртұтас, жетілген қауым болмақпыз.

Онда біз бұдан былай әрбір ой толқынына тәлкек болған жас баладай кез келген ағымдағы ілімге ілесіп, қу, айлакер адамдардың алдап-арбауына еріп, азғындық жолға түсуден аулақ боламыз. Қайта, бір-бірімізге шындықты сүйіспеншілікпен айтып, қауымның Басы Иса Мәсіхпен тығыз байланысымызда жан-жақты өсіп жетілеміз. Сонда мүшелері үйлесіп, бірігіп жұмыс істеп тұрған бұл біртұтас рухани дене түгелдей өзінің Басы Мәсіхке бағынады. Әрбір мүшесі өз міндетін атқарса, бүкіл дене өсіп, сүйіспеншілік арқылы күшейе береді» (Ефес. хат 4:11-16).

Енді өзіңдей басқа сенушілермен байланысып, рухани өсуің үшін шын жүректен Құтқарушы Иса Мәсіхтің жолымен жүрген сенушілер тобын яки мәсіхшілер қауымын іздеп тапқаның жөн. Осындай топта немесе қауымда сен басқаларға қызмет етіп, олар саған да қызмет етеді, жетекшілері Киелі кітап бойынша уағыз айтып, мүшелері Пауыл елшінің сипаттап жазған қауым өмірін үлгі етіп алған болулары керек.

33. РУХАНИ ӨСУДЕ ИСА ТУРАЛЬІ БАСҚАЛАР МЕН БӨЛІСУДІҢ АЛАТЫН ОРНЫ

Мәсіхтің қызметінің бастанқы кезінде екі кісі Оның соңынан алғашқы болып ерді. Сол екеудің бірі, Әндір, бірден былай істеді:

«Ол ең алдымен ағасы Шимонды тауып алып: — Біз Мәсіхтің Өзін таптық! — деді. Ал «Мәсіх» Құдай тағайындаған Құтқарушы Патша дегенді білдіреді.

Содан кейін Әндір Шимонды Исаға ертіп келді. Иса Шимонға қарап:

• 
  Сен Жоханның ұлы Шимонсың. Бұдан былай Кефа деп аталасың, — деді. Кефа грекше — Петір, яғни «Тас».
  

Келесі күні Иса Ғалилея аймағына бармақшы болды. Філіпті тауып, оған: «Менің шәкіртім болып, соңымнан ер», — деді. Філіп те Әндір мен Петір тұратын Бетсайда қаласынан еді. Філіп Натанайылды тауып алып, оған:

• 
  Біз Мұса Тауратта жазған, басқа пайғамбарлар да өз жазбаларында айтып кеткен Мәсіхті таптық! О л — назареттік Жүсіптің ұлы Иса! —деді» (Жохан 1:41-45).
  

Исаның осы екі шәкіртінің не істегенін түсіну оңай. Шынында да, барлық адамдарға арналған зор қазынаны тапқан адам қалай үндемей жүре алады? Олар бұл туралы өздерінің туысқандары мен достарына айтып жүрді. Киелі кітап бұны «Ізгі хабарды айту» дейді.

Ізгі хабар сенушінің өмірінің маңызды бір бөлігі болуы керек. Иса Өзінің жер бетіндегі қызметі аяқталуға жақындап қалғанда шәкірттеріне мынаны айтқан: «Маған көк пен жердің барлық билігі берілген! Сондықтан күллі халықтарға барыңдар! Оларды Менің шәкірттерім етіп, Құдай Әкенің, рухани Ұлының және Киелі Рухының атымен шомылдыру рәсімінен өткізіңдер, әрі сендерге өсиет еткендерімнің бәрін де ұстануға үйретіңдер! Естеріңде болсын: Мен бұл дүниенің ақыр соңына дейін әр күні өздеріңмен бірге болып, сендерге жар боламын!» (Матай 28:18-20). Бірақ Мәсіх біздің бұны өз күшімізбен істеуімізді қаламайды. Ол бізге осыны істеуге рухани қайрат-күш берсін деп Киелі Рухты жібереді. Өзінің жер бетіндегі қызметі аяқталуға жақындап қалғанда, Ол тағы былай деді: «Сендер Киелі Рух өздеріңе қонғанда Оның құдіретін қабылдайсыңдар, сөйтіп Иерусалимде, бүкіл Яһудея мен Самария аймақтарында және жердің шетіне дейін Маған куә боласыңдар» (Елшілер. істері 1:8).

Өз күнәларының кешірілгенінің шын мәнін түсінетін адам өзіне күнәны жеңуге күш бергені үшін Құдайға алғыс айтып, Онымен қазірден бастап мәңгі бірге болуды асыға күтетін болады. Сондықтан ол бұны тек өзі ғана біліп қоймай, басқаларға да айтқысы келеді. Басқалардың күнә мен өлімнің құлдығынан азат болғанын көре отырып, оның өзі де рухани өмірінде үлкен жігерлендіру алады.

Бұл жағдайда да жалғыз емес, бір серіктесімен бірге істес болу тиімдірек. Екі немесе одан көп сенушінің Құдай Иеге бірге сиынып, Құтқарушымыз туралы басқалармен бөлісуге бір-бірін жігерлендіргендері сондай ғанибет.

34. ИСАМЕН БАЙЛАНЫСТА РУХАНИ ӨСУ

Пауыл елші сенушілердің бір тобына: «Сонымен, Мәсіх өлімнен қайта тірілгенде сендер Онымен бірге рухани тірілгендіктен, көкке лайықты қасиеттерді иемденуге ұмтылыңдар! Өйткені Мәсіх көкте, Құдайдың оң жағында отыр. Ойларыңды күнәкар дүниедегіге емес, көктегіге аударыңдар! Себебі сендер рухани өлдіңдер, енді өлген кісідей бұрынғы күнәкар іс-әрекеттеріңе жоқсыңдар, ал Мәсіхпен бірлесіп сүрген жаңа өмірлерің ел көзінен таса, Құдайдың алдында» (Қолос. хат 3:1-3) деп жазған. Әрбір сенушінің өмірінің өзегі, алтын қазығы Иса Мәсіхтің Өзі болуы керек. Адам оміріндегі Оған тиесілі орынды ешкім алмауға тиіс, себебі Иса — біздің бірден-бір ізгілікті Құтқарушы Иеміз.

Пауыл да осындай көзқараста болып, былай деп жазды: «Өзім бұдан былай өмір сүріп жатқаным жоқ, қайта, бойымда Мәсіх өмір сүруде. Ендігі тәндік өмірім — Құдайдың рухани Ұлына деген сенімімнің арқасындағы өмір. Ол мені сүйгендіктен Өзін мен үшін құрбан етті!» (Ғалат. хат 2:20)

Исаның Өзі бұл туралы былай деген: «Мен «шынайы жүзім бұтасымын», ал көктегі Әкем «жүзім өсіруші». Маған ілінген, бірақ рухани жеміс бермейтін әр «сабақты» Әкем кесіп тастайды, ал өнім беретіндерін молырақ берсін деп тазартады. Менімен тығыз байланыста тұрыңдар, сонда Мен өздеріңмен тығыз байланыста тұрамын. Сабақ өздігінен емес, тек бұтасымен байланыста тұрса ғана жеміс бере алады. Сол секілді сендер де Менімен тығыз байланыста тұрмасаңдар, рухани өнім бере алмайсыңдар. Мен «бұтамын», ал сендер «сабақтарымсыңдар». Менімен тығыз байланыстағылармен Өзім де тығыз байланыста тұрамын, сонда олар мол өнім бермек. Ал Менен бөлініп сендер ешбір игілік істей алмайсыңдар» (Жохан 15:1-2,4-5). Біз не ойлап, не айтып, не істесек те, бәріне Исаның көзқарасы қандай боларын ойлап, есімізден шығармауымыз керек.

Исаны жақыннан таныған үстіне тани түсуден артық ештеңе жоқ. Пауыл елші Құтқарушымыз туралы: «Мәсіхте Құдайдың даналығы мен білімінің бүкіл қазынасы жатыр» (Қолос. хат 2:3) деп жазған. Иса Мәсіхтен Құдайдың салтанатты ұлылығы жарқырап көрінеді: Ол — Тәңірдің болмысының дәлме-дәл сипаты (Еврей 1:3). Оның сөзін көбірек оқып, мінажат етіп, баска сенушілермен жүздесіп, Ол туралы басқаларға айту арқылы біз Оны көбірек біле түсеміз.

Мұрат, сен мәсіхшілік өміріңді бастағалы отырсың, мен сен үшін Құдайға сиынып, сені молынан жарылқауын сұрай беремін. Саған көрсетер көмегім болса, көмектесіп, сенің рухани өсуің арқылы өзім де өскім келеді.

Ербол, саған да рақмет. Енді бүкіл өмірімнің өзгеретінін біліп отырмын. Тіпті қазір де өзгеріп жатыр. Сенімен жиірек кездесіп тұруға мен де дайынмын.