Серік Мырзалы философия оқу құралы

жүктеу/скачать 3,76 Mb.

Pdf көрінісі

бет	73/521
Дата	04.10.2022
өлшемі	3,76 Mb.
	#151510

1 ... 69 70 71 72 73 74 75 76 ... 521

Байланысты:
Серик Мырзалы Философия
РУКОВОДСТВО ПО ИНТЕРПРЕТАЦИИ ОБНОВЛЕННЫХ СТАНДАРТОВ АМБУЛАТОРИЯ, Фил тезисы, Отбасы ж не азіргі заман Отбасыны леуметтік ызметтері

Тепе-теңдік заңы (А = А), яғни белгілі бір ұғым әрқашанда бір мағынада ғана қолданылуы керек. Қайшылықты жоққа шығару заңы

Логика мәселелері
Логика ғылымының іргетасын қалаушы – Аристотель. XVII ғ.
немістің ұлы философы Канттың: «Аристотельден кейін осы уақытқа
дейін логикаға еш жаңалық енгізілген жоқ», – деген сөзінің өзі көп
нәрсені көрсеткендей.
«Категориялар» (санат) деген еңбегінде Аристотель алғаш рет
егжей-тегжейлі талдау арқылы он негізгі ұғымдарды ұсынады
(kategorіa – грек сөзі, анықтаймын, белгілеймін). Олар:
мән, сапа, сан,
қатынас, орын, уақыт, орналасу, иелену, әрекеттену, зардаптану.
Олар мынандай сұрақтарға жауап береді: «Не бар», «қандай», «қанша».
Аристотельдің категориялары, бір жағынан алып қарағанда, бол-
мыстың мінездемелері, екінші жағынан, ойдың бітімдері ретінде
қаралады.
Бұл санаттардың ішіндегі негізгісі – мән. Аристотель бірінші мән
ретінде нақтылы өмір сүріп жатқан жеке заттарды жатқызады. Ал
оларға тән жалпылықты ол – «тек», «түр» ретінде екінші мән дейді.
Сонымен, бұл арада Аристотель Платонның көзқарасымен қайшы
келеді: жеке заттардан бөлек жалпылық өмір сүре алмайды. Жүре келе,
ойшыл «тек», «түрді» морфе (morphe), яғни бітім деген ұғымға ауысты-
рып, заттың терең мәні сонда деген пікір айтады.
Аристотельдің «Органон» деген еңбегінде жеке санаттар емес,
әртүрлі тұжырымдар талданады, олардың құрылысының негізінде
жатқан ойлау заңдылықтары көрсетілді. Олар:
Тепе-теңдік заңы
(А = А), яғни белгілі бір ұғым әрқашанда бір
мағынада ғана қолданылуы керек.
Қайшылықты жоққа шығару заңы
(А @ В).
Үшіншіні жоққа шығару заңы
(А = А, ия болмаса А @ В, яғни
екеуінің біреуі дұрыс (үшіншіге жол жоқ).
Бұл логиканың үш заңы ұғымдарды тек бір мағынада пайдаланып,
олардан шығатын тұжырымдардың бір-біріне қайшы келмеуін талап
етеді. Осы талаптың негізінде силлогизмдер құрылады.
Мысалы:
Барлық адамдар өлмек;
Сократ – адам;
Олай болса, Сократ өлмек.
Аристотельдің логикасында адамдардың ой-тұжырымдырында
кездесетін қателіктер талданады. Олар көбінесе сөздердің көп мағына-

85
лығынан шығуы мүмкін (омономия). Мысалы, шаш – бір жағынан,
шашу, лақтыру, екінші жағынан, адамның басындағы шашы ретінде
қолданылады.
Қателіктер белгілі ойларды бір-бірімен дұрыс қоспай, ия болмаса
дұрыс бөлмеуден шығуы, ия болмаса мәннің орнына кездейсоқтық
қасиет қолданылуы мүмкін т.с.с.

жүктеу/скачать 3,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 69 70 71 72 73 74 75 76 ... 521