Серік Мырзалы философия оқу құралы
Неоплатонизм (жаңа платонизм) ілімі
жүктеу/скачать 3,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Серик Мырзалы Философия
- Бұл бет үшін навигация:
- § 2. Патристикалық философия. Киелі Августиннің ілімі
| Неоплатонизм (жаңа платонизм) ілімі
Осы кезде пайда болған жаңа ілім – неоплатонизм платонизмнің іліміне жаңа тыныс беріп, «идеялар әлемі» мен «жердегі әлемді», «Эма- нация» (emanatіo – лат. сөзі-тасу, ағу, тарау) ұғымы арқылы қосты. Ілімнің негізін қалаған – Плотин. Сатылы болмыстың ең биігінде Бір игілік ұғымы жатыр, оны ақыл-ой елегінен өткізуге болмайды, оған тек құдіретті экстаз (extasіs – грек сөзі, ерекше буырқану сатысына жетіп ақыл-ой елегінен тыс тікелей аңғару) жолымен ғана жетуге болады. Бір игілік соншалықты жетілгендігінен арнасынан шығып, шалқып- тасып, эманациялайды (ағады). Сол себептен дүниеге таза болмыс – ақыл (нус) әлемі келеді. Ол да шеңберінен шығып, жан-дүние (псюхе) әлемін тудырады. Плотиннің жүйесінде дүниежүзілік ақыл-ой Платонның «идеялар әлеміне» тең келеді. Жанға келер болсақ, дүниежүзілік ақыл-ой соншалықты жетілген әлем болғаннан кейін, басқаны тудырмай қоймайды, ол жан әлемін дүниеге әкеледі. Ал жанның өзі барлық тіршілікті дүниеге әкеледі, жердегі, судағы, аспандағы ма – бәрі дүниежүзілік жанның туындылары. Аспан пен күнді де тудырған – сол жан. Сөйтіп, жан-дүние материяны жарып өтіп, оған мән-мағына, құндық, әсемдік береді. «Жан-дүниесіз материя – күңгірт тұңғиық, өлі, мүлде бейболмыс, одан Құдайлардың өздері де қорқады», – дейді Плотин. Қорыта келе, біз неоплатонизм ағымының философиялық ой елегінен гөрі, діни шеңберіне қарай жылжып бара жатқанын байқаймыз. Эмана- ция жөніндегі ой-пікір – осы дінге қарай қозғалыстың айғағы. § 2. Патристикалық философия. Киелі Августиннің ілімі Патристикалық философияның негізгі мақсаты христиан дінінің қағидаларын белгілі бір жүйеге келтіріп, оған философиялық тірек жасауда болды. Ертедегі грек философиясындағы ерікті ой елегі патрис- тикада аян идеясына келіп тіреледі. Яғни философияның мақсаты 105 Киелі кітаптың негізгі қағидаларын терең түсіндіру мәселелеріне келіп тіреледі. Патристикадағы болмыс мәселелері Құдайдың төнірегінде қаралады. Патристика бірқұдайлықты ( монотеизмді) қорғайды, көне замандағы көпқұдайлыққа қарсы шығады. Құдай идеясы патристикада, бір жағынан, толық игілік, әділеттілік, құдіреттілік тұрғысынан қаралса, екінші жағынан, ол абсолютті болған- нан кейін, оның ешқандай қасиетін сипаттауға болмайды, ешқандай анықтама берілмейді, өйткені Құдай – бұл болмыстың ар жағында. Бұл дүние – жаратылған, сондықтан Жаратушыдан анағұрлым төменде; материя жаратылған нәрсе болғаннан кейін, оның шырмауынан құтылуға болады. Сонымен қатар бұл дүниені Құдай мақсатқа лайықты әсем, игі етіп жаратты. Патристикалық философияның терең түп-тамыры мистикаға кетеді. Мысалы, христиан дінінің «дүниені жоқтан жарату», үштік қағидасы – қарапайым сананың да, теориялық ойлаудың да шеңберінен шыққан түсініксіз мистикалық нәрсе. Сондықтан Тертуллианның «credo, quіa absurdum est» (сенемін, өйткені ақыл-ойға сыймайды) деген нақыл сөзі сол кездегі философиялық ахуалды шынайы бейнелейді. Енді патристиканың көп өкілдерінің ішіндегі аса ірі тұлғасы киелі Авгус- тинге тоқтап, оның философиялық көзқарастарын талдайық. Бүкіл христиан философиясының ірі тұлғаларының бірі – жүктеу/скачать 3,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|