Өзара ауыстырымдылықтың негізгі нормаларын стандарттау

 
69 
олардың механикалық, физикалық және химиялық қасиеттерінің тұрақтылығы 
мен  теңдей  деңгейін  қамтамасыз  ету  қажет.  Осы  шарт  орындалған  жағдайда 
бұйымның  тозуы  бірқалыпты  жүріп  отырады,  барлық  құрамдаушыларының 
сенімділігі де бірдей болады. Бұйымда әлсіз буын болмайды. 
3.  Функционалдық  өзара  ауыстырымдылықты  бұйымды  жобалау  кезінде 
қамтамасыз  етіледі.  Бұл  үшін  біріншіден,  пайдалану  көрсеткіштерінің 
номиналды  мәндерін  анықтап  алу  керек  және  тағайындалуына  байланысты 
сенімділігі  мен  қауіпсіздігіне  қойылатын  талаптарды,  бұйымның  бекітілген 
жұмыс  жасау  мерзімінің  соңында  болатын  пайдалану  көрсеткіштерінің  рұқсат 
етілген  ауытқуларын  анықтау  қажет.  Жаңа  бұйымның  және  пайдалану 
мерзімінің соңындағы көрсеткіштер айырмасы оның шақтамасын құрайды. 
4. Құрылымдау кезінде бұйымның пайдалану көрсеткіштерінің мәндері мен 
рұқсат  етілген  ауытқулар  ауқымы  бағынышты  функционалдық  параметрлерді 
айқындау қажет. Шынайы және математикалық модельдерге сынаулар жүргізіп, 
бітпеген  жерлерін  табу,  экстремалдық  жүктемемен  жұмыс  жасау  кезінде 
пайдалану  көрсеткіштері  өздерін  қалай  көрсететінін  анықтау,  материалды 
таңдау,  шақтамалар  мен  қондыруларды  айқындап  алу  қажет.  Экономикалық 
факторларды  ескере  отырып,  алынған ақпараттар негізінде  жобаланып жатқан 
бұйымның параметрлері құрылады. 
5.  Бұйымды  жобалауда  тәуірірек  көру  және  агрегаттау  принциптерін 
басшылыққа  алып,  жалпы  техникалық  нормалар  мен  бірдейлендірген  және 
стандартталған  тетіктерді  кеңінен  қолдану  қажет.  Бұл  жобалау  процесін 
тездетуге, бұйымды арзандатуға және оның пайдалану көрсеткіштерін көтеруге 
мүмкіндік береді. 
6.  Жауапты  тетіктердің  беттерін  кедір-бұдырлығы,  пішіні  және  орналасуы 
бойынша  өзара  ауыстырымдылығын  қамтамасыз  ету  үшін  бұл  параматрлерді 
тетіктің тозуы аз, ал пайдалану сапасы оңтайлы болатындай етіп таңдау керек. 
7.  Жобалау  кезінде  технологиялықтың  талаптарын  міндетті  түрде  ескеру 
қажет,  бұл  дегеніміз  бұйымды  аз  қаражат  пен  кіші  уақыт  шығынымен  және 
пайдалануы  ыңғайлы  етіп  жасау,  бұйым  мен  тетіктерді  жасау  кезінде  сенімді 
метрологиялық бақылау мүмкіндігін қарастыру керек. 
Тетіктің  технологиялығы  өңделетін  беттердің  өлшемдерінің,  шақтамалары 
мен  кедір-бұдырлығын  дұрыс  қоюға  байланысты.  Бұйымның  функционалдық 
міндеттерін орындауды қамтамасыз етуге конструкциялық қажеттілік болмаса, 
бұл  талаптарды  көтерудің  қажеті  жоқ.  Бұл  мәселеде  конструктор  мен 
технологтың алдыға қойған мақсаттары сарапқа түседі. 
Конструктор болашақ машинаны сызбада, қағазда, компьютерде көрсетеді. 
Ол машинаның сапалы, функционалдық және пайдалану қасиеттерінің жоғары 
болғанын  қалайды.  Бұл  талаптарды  толығымен  қанағаттандыру  үшін  жұмыс 
жобасында жоғары сапалы конструкторлық материалдар, өлшемдердің жоғары 
дәлдігі  мен  аз  шақтамалар  және  т.б.  беріледі.  Технолог  конструктордың 
жобасындағы  машинаны  металда  көрсетуі  керек.  Ол  да  машинаның 
құрылымдаушы  қойған  талаптарға  сай  болуын  қалайды.  Бірақ  технолог  өз 
цехының, зауытының және нақты өндірістің объективті талаптарын да ескеруі 
керек. 
Ол 
өз 
өндірісіндегі 
жабдықтардың, 
айла-бұйымдардың, 

 
70 
жұмысшылардың 
мүмкіндіктерін 
білуге 
тиіс, 
өйткені 
конструктор 
талаптарының әрбір қатаңдалуы көп еңбек, қаржы және уақыт шығындарының 
өсуін  талап  етеді.  Дайын  машина  өте  қымбат  болуы  және  өзінің  сатып 
алушысын таппауы мүмкін. 
Бұл  мәселеде  конструктор  мен  технолог  үшін  оңтайлы  шешім–  аз 
шығынмен жасалған жоғары сапалы машина. 
Бұйымды  жобалауда  өзараауыстырымдылықтың  бірінші  құрамдық  бөлігі  - 
техникалық  талаптары  мен  өлшемдері,  шақтамалары,  кедір-бұдырлығы  және 
т.б. көрсетілген жұмыс жобасын жасау. 
Жасау кезеңі (технологиялық). 
1.  Өзара  ауыстырымдылықты  қамтамасыз  ету  үшін  бұйымды  жасау  және 
құрастыру кезінде функционалдық параметрлерінің нормаланған дәлдігін қатаң 
сақтау қажет. 
2.  Бұйымның  жұмыс  жасау  қабылетінің  қорын  құруға  жауапты 
функционалдық параметрлер үшін: шартының орындалғаны жөн. 
,
F
R
T
T

 
мұнда T
F
 – пайдалану талаптарына қарай тағайындалатын параметр шақтамасы, 
T
R
 – технологиялық процесте қамтамасыз етілетін технологиялық шақтама. 
3.  Өзара  ауыстырымдылықты  және  бұйымды  шығару  сапасын  бұйымның 
талап  етілген  дәлдігінен  жоғары  дәлдігі  бар  замануи  жабдықтармен, 
технологиялық  және  өлшеу  құралдарымен  қамтамасыз  ету  үшін  бұйымды 
жасау технологиялық процесімен қамтамасыз ету қажет. 
4. Жауапты тетіктер үшін беттің оңтайлы сапасын құру қажет. 
5. Өзараауыстырымдылықты және бұйым шығару сапасын қамтамасыз ету 
үшін  құрылымдау,  технологиялық  өлшеу  базаларының  бірыңғайлық  ережесі 
сақталуы тиіс. 
Пайдалану кезеңі
. 
1.  Қажетті  қосалқы  бөлшектердің  санын  анықтау  үшін  бұйымның  «әлсіз» 
жерін табу қажет. 
2.  Бұйымды  пайдалану  бойынша  сауатты  және  негізделген  нұсқаулық 
құрастыру керек. 
Бұйымның  функционалдық  өзара  ауыстырымдылық  принципін  іс  жүзінде 
жүзеге  асыруға  конструкторлық,  технологиялық,  метрологиялық  және 
пайдалану  құжаттарының  айқын  жүйесі  қажет.  Функционалдық  өзара 
ауыстырымдылық  принципін  тәжірибеде  дұрыс  қолдану  өнім  сапасы  мен 
бәсекелестігін құрайды. Өндіруші өнімнің барлық өмірлік циклын бақылайды, 
өнімді жасауда тұтынушының қалауы мен қажеттілігін ескереді. 
 

жүктеу/скачать 3,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: