Сезім тәрбиесіне арналған дидактикалық ойындар

    Құрастыру ойыншықтарымен ойналатын ойындар. Құрастыру ойындары арқылы заттың көлемі туралы балаларда нақты түсінік пайда болады . Ойынды дұрыс жүргізу үшін оның ережесін жақсы білу керек. Бұл ойыншықтар балаларға едәуір қиыншылықтар туғызады. Жақсы қорытынды шығару үшін ойында әрбір бөлшекті дұрыс пайдалана білу керек. Осындай тәсілдермен ұсынылған бағдарламалық тапсырманы орындауда балалар ойыншықтардың көлемін дұрыс ажырата білуді меңгереді . Сондай-ақ саусақтардың қимылдарын ажыратады .

 «Сандықтарды жина » ойыны Дидактикалық міндеті. Балаларды заттардың көлеміне сәйкес салыстыра білуге баулу. «Үлкен» және «Кішкене» сөздерінің мағынасын түсіндіру. Тәрбиеші балаларға үлкен сандықты көрсетіп, оның түсін, оюына назар аудартады . Сандықты сілкіп, оның ішінде бір нәрсе барына, салдырлаған дыбысына назар аудартады. Сандықты ашып, балаларға оның ішіндегі кішкене сандықты көрсетеді. Балалар аса қызығушылықпен қарайды . Кішкене сандықты алып, үлкен сандықтың қасына қояды . Балалар өздері салыстырады . Тәрбиеші үлкен сандықты ашып, ішіне кішкене сандықты салады да, балалардың біреуіне сандықты жапқызады . Сандықтың аузын жапқан соң, неше сандық тұр , түсі , көлемі қандай деген сұрақтарға жауап алады. Балаларға үлестірмелі материалдар таратылады . Үлкен сандықты ашып, ішіне кішкене сандықты алуды тапсырады. Балалар үлкен сандықты және кішкене сандықты қатар қойып , аузын жабады . Содан соң үлкен сандықты көрсетеді, оның түсін, көлемін сұрайды . Неше сандық тұрғанын айтқызады. Балалар өздері салыстырып, кішкене сандықты қайтадан үлкен сандықтың ішіне салып жинайды .Балалар ойынның соңына қарай тапсырманы өздері толығымен шешуге тырысады. Балалар өз беттерімен ойнағанда, олардың сабақта алған білімдерін бекіту мақсатында тәрбиеші дағды мен біліктің қалыптасуына назар аударады.

 Әр түрлі көлемдегі сақиналардан мысықты құрастыру Дидактикалық міндеті. Балаларды әртүрлі көлемдегі сақиналарды ажыратып, оларды көлемінің кішіреюіне қарай, түсін ажыратып , ретімен орналастыра білуге үйрету.Тәрбиеші көлемі әртүрлі сақиналарды балаларға салыстырып көрсетеді . Олардың түсін ажыратады . Негізінен ол түстер: қызы, көк, сары, қара, жасыл болады. Ал мысықтың басы ақ болады. Оның көзімен мұртының түсін де балалар ажырата білу керек. Енді ең үлкен сақинаны алады,ол көк түсті оның үстіне көлемі одан сәл кіші қызыл сақинаны қояды, одан көлемі кішірек сары сақинаны қойып, мысықтың мойны иілгенге дейін сақиналарды ретімен жинастырады . Әрі оның түсін айтады . Мін , осылай, іс-әрекеттің біртіндеп істелуі арқылы мысықты құрай отырып, оның денесін әртүрлі көлемдегі сақиналардан тұратынын меңгереді . Егер көлемінің кішіреюіне байланасты сақиналар дұрыс қрйылмаса, мысықтың денесі дұрыс жиналмайды. Балалардың өз беттерімен жұмысы кезінде мысықтың денесімен басын дұрыс жинап шығаруға назар аудару қажет . Әрі бала өзінің жинастырған затының түстерін, көлемін үлкен, кіші екенін ажырата білу керек .

 «Мұнараны дұрыс жина » ойыны Дидактикалық міндеті: Балаларды сақиналарды көлеміне қарай ажыратуды үйрету . Балаларға тәрбиеші мұнараны көрсетіп, оны сақиналардан тұратынын айтып , одан қайта құрады . Бір баланы шақырып , осындай мұнараны үлгі ретінде құратады .сақиналарды шешіп алып көрсетеді . Әрқайсысын жеке-жеке көрсете отырып , мұнараны Балаларға үйлестірмелі дидактикалық материалдар беріліп , өз беттерімен жұмыс жүргізіледі . Тәрбиеші балалардың жұмысын бақылап , оларға бағыт – бағдар береді . Жұмысты қызығып , белсенді орындаған балаларға тапсырманы екінші рет орындауды ұсынады . Дидактикалық ойын болғандықтан балалардың тапсырмасы өз беттерімен дұрыс орындауына назар аудару қажет . Сабақтан тыс кезде ойнауға мүмкіндік жасаған дұрыс .

 «Қақпа құрастыру» ойыны Дидактикалық міндеті: Балаларға құрылыс материалдарымен жұмыс істеуге , кірпішті қақпа пішініне сәйкес орналастыра білуге үйрету . Тәрбиеші үш үлкен кірпішті алып , жеке-жеке балаларға көрсетіп, жауап алады . Кірпіштің пішіні мен түсін сұрайды . Ойыншық машинаны көрсетіп , осы машина өтетіндей қақпа жасау керегін айтады . Үлгіні тәрбиеші өзі жасайды . Екі кірпішті тігінен қойып , үстін үшінші кірпішпен жабады . Міне , қақпа даяр болды . Осы қақпадан ойыншық машинаны ары-бері бірнеше рет өткізеді . Машина қақпадан еркін өтуі тиіс . Тәрбиеші үлгісінен соң , балардың өздері сондай қақпа жасап , одан машинаны өткізіп ойнауға ынтасы артады .Балаларға , жеке жұмысқа , дидактикалық материалдар мен ойыншық машиналар таратылады . Өз беттерімен жұмыс істейді . Олар екі кірпішті паралель қоюға қиналады . Ара қашықтықты дәл қоя алмайды . Балаларға көмек беруге асықпау қажет . Бірнеше рет өздері қойып , үлгілі қарап , соңында қақпаны жасап шығады . Жасап болған балалар машинасымен қақпадан ары-бері өтіп ойнайды . Қақпаны бұзбай ойнауы қадағаланады . Егер балалар машинамен кішкене құрылыс материалдарын тасып ойнауға ынта білдірсе , тәрбиеші оны қанағаттандырады . Қиналған кейбір балаларға тәрбиеші өзі көмектеседі . Негізінен балалар ойынды толық меңгергенше жүргізген дұрыс .

 «Үй құрастыру» ойыны . Дидактикалық міндеті  Үйдің төбесін жаңа элемент – үшбұрышты призмамен жабуды меңгерту . Есік , терезе , шатыр сөздерін естерінде сақтау.Үш-төрт кірпіш пен үшбұрышты призманы көрсетіп , таныс емес элнменттермен таныстыру . Балалардан үйді кімдер тұрғызатынын сұрау .Әркім өзінің кімге салатынын айтады . Тәрбиеші үлгі көрсетеді , екі кірпішті тігінен қойып , үстінен үщбұрышты призмамен жауып , үшінші кірпішпен қабырғасын жабады әрі терезесі болады . Төртінші кірпішті балалар егер өздері қолданғысы келсе , қабырға етіп қояды . Әйтпесе үш кірпіш жеткілікті . Онан соң ол үйге қуыршақ «атаны» , «әжені» т.б. әкеліп отырғызады . Оларды терезеден қарап отырғандай етіп орналастырады .Балаларға үйлестірмелі материалдар таратылады . Үш кірпіш пен бір үшбұрышты призма , ал үйге кіргізетін ойыншықты балалар өздері қалап алады .Балалар өз беттерімен үй жасайды . Алдында қақпа жасағандықтан , балалар үй жасауда онша қиналмайды .Әр баланың үй жасауда қандай құрылыс материалдары пайдаланатыны сұралады . Үйді кімге арнап салатынын айтқызады . Балалар үйлерді салып болған соң , бір-біріне қонаққа барып , ойынды өздері жалғастырады . Бірінің үйіне бірі өз ойыншықтарын кіргізіп ойнайды . Кейбір балалардың өтініштері бойынша , төртінші кірпіш беріліп , одан есік жасайды . Әр баладан үйдің құрылысы , қабырғасы , есігі , терезесі , шатыры жеке-жеке сұралады . Оның қандай пішіндерден жасалғанын әрі түсін сұрайды . Жұмыс аяқталған соң балаларға тағы да материалдар беріледі . Олардың өз беттерімен ойнауына мүмкіндік жасау керек. Әрине бұл кезде құрылыс ережесі бұзылады . Әр бала өз шығармашылығымен ойлайды , бұл ойын ойлау қабілетін дамытады. Бала қалай ойнаса да , қандай жұмыс істесе де тәрбиеші назарынан тыс болмауы керек.

 «Қазанның қақпағын дұрыс жап» ойыны . Дидактикалық міндеті . Қазанның әртүрлі пішініне , көлеміне сәйкес қақпақты дұрыс жаба білуді меңгеру .Тәрбиеші балаларға әртүрлі пішіндегі , қазандар мен қақпақтарды салыстыра отырып , оның пішіні неге ұқсайтынын қазанның аузы дөңгелек , қақпақта дөңгелек екенін айтқызады . Онан соң көлеміне тоқталады . Үлкен қазан , кішкене қазан . Үлкен қазанға үлкен қақпақ жабу керек, ал кішкене қазанға кішкене қақпақ жабу керек.Балаларды жеке-жеке шақырып , өздері қалған қазанды алғызып , оның қақпағын дұрыс жабуға тапсырма береді .Егер балада көлем туралы жақсы қалыптасса ол қателеспейді . Сондай-ақ бұл ойында шелектің , шәйнектің қақпақтарын жаып ойнауға жағдай жасау арқылы ойынды түрлендіру қажет . Сонымен бірге қазан , қақпақ , шелек , шәйнек деген сөздерді баланың есте сақтауына назар аудару керек.