Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

өзірлеу үрдісі жүріп жатты.  К ейіннен 90-жылдардың орта шенінде қазақ 

даласын жаппай отарлауға бағыт алынды.

4. 

ҚA3АҚСТАННЫҢ XIX ҒАСЫРДЫҢ АЯҒЫНДАҒЫ

 

ӘКІМШІЛІК-АУМАҚТЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ СОТ ҚҮРЫЛЫСЫ

1886 жылдың 2 маусымындағы Түркістан өлкесін басқару туралы ере-

ж е.  1

868—

1

870 жылдардағы көтеріліс патша өкіметінің жергіл ікті халық- 

тың  1867—68 жылдардағы «Уакытша ережені» қабылдамауы мүмкін екендігі 

туралы қаупін қуаттады, рас, ол отарлы қ Қ азақстанның әкімш ілік-аумақ- 

ты қ,  сот ж ә н е  ш аруаш ы лы қ  құры лы м ы на  аз  өзгеріс  енгізген  жоқ.  XIX 

ғасы рды ң 80-ж ы лдары ны ң орта ш енінде ғана  кауырт өскен  Ресей өнер- 

кәсібінің ш икізаттық шылауына айналған К азақстанның әлеуметтік-эко- 

н о м и кал ы қ  дамуы ндағы   өзгерістерді  заң   тәртібім ен   нығайту  мүмкін 

болды.

К ең -б ай тақ Қ азақстанды  басқару жүйесі қуатты  Ресейдің жалпы им- 

п ери ялы қ әкім ш ілік-саяси  ж үйесіне таңылған болып  шықты.  Қ азақстан 

көп ұлтты Ресей империясы ны ң құрамдас бөлігіне айналып, өз дамуында 

кап и тали стік  н ары қты қ  эко н о м и к аға  тән   к ә сіп к ер л ік тің   ж ә н е  ж аңа 

өндірістік  үрдістердің  бастамасы н  қабылдады.  Бұл  тұрғыдан  алғанда, 

негізінен 60—70-жылдардағы әлеум еттік-экон ом и калы қ даму деңгейіне, 

XIX ғасырдың аяғына сәйкес келген «Уақытша ереженің» негізгі бағытта- 

ры қоғамдағы терең әлеум еттік саралану,  ш аруаш ылықтың басым ныса- 

ны  — мал  ш аруаш ы лығы ндағы,  урбанизация  үрдісіндегі ғаж ап  өзгеріс- 

тердің,  қала ж әне село халкы ның әлеум еттік-эконрм икалы қ калыптары- 

н ы ңетене жақындасуының,  даланыңавтохтондықтұрғындары күнделікті 

номадтар өмірінің ерекш елігіне көзқарастардың өзгеруі салдарынан шын 

мәнінде ескірді.

М етр о п о л и я  мен  о тар д ы ң   ө зар а  қ аты н астар ы   болы п  кө р м еген  

өзгерістерге ұшырады ж өне отарш ы лды қ әкім ш ілік пен үкіметті көптен 

ой ласты ры лған   өзгерістерді  ж үзеге  асы руға  -   1867—68  жы лдардағы  

«Уақытша ережені» елеулі ж аңартулар мен толы қты рулар қаж ет етілген 

бөлімдеріне едәуір түзетулер енгізе отырып, зандастыруға итермеледі.

III А лександр патш аны ң Түркістан өлкесін басқару туралы   1886 жы- 

лғы 2 маусымда қол койған Ж арлығы кең-байтақөлкені басқарудың бүкіл 

күрылымына реформа жасауды бастап берді.

Ж аңа ережеге сәйкес Түркістан генерал-губернаторлығына үш облыс: 

С ы рдария,  Ф ерғана,  С ам арқан  облыстары  кіргізілді.  К ейініректе,  1897 

жылы,  Ж етісу  облысы  да  ж аңа  генерал-губернаторлы қты ң  құрамы на 

берілді.

Б ұ р ы н ғы ш а   г е н е р а л -г у б е р н а т о р д ы ң   б и л ігі  с а қ т а л ы п ,  б ір ш ам а 

күш ейтілді, ол  іс  ж үзінде дара билеуш іге айналды.  Облыстардың билігі 

әскери   губернаторларға  берілді.  Ж оғары   ш енеуніктік  биліктің  осылай 

құрылуы  20  жыл  бойы  өзін  ақтап,  әсіресе  ж ергілікті  ж ерлерде  өлкені 

отарлауды  ж еңілдеткен  едәуір  сындарлы  басқару  жүйесін  бекіте түсті. 

Түркістан  ген ерал-губернаторлы ғы ны ңбарлы қ облыстары арасынан екі 

облы сты ң — Сырдария ж ән е Ж етісу облы старыны ң Қ азақстанға тікелей 

қатынасы  болды.  Өткен  уақы т ішінде уездерге бөлу принципі сақталып

430

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: