Әбубәкір Кердері  Шоқанұлының

(1858—1912) өл ең дерінд е де зар за- 

м ан н ы ң  тууы н а б ай лан ы сты   өм ірд егі  ад ам дарды ң   м ін ез-қ ұ л к ы н д ағы  

к е лең сіз  құб ы лы стар  — ата д әстү р д ен   ал ш ақ тау  ж ә н е   оған  м ен сін б ей  

қарау,  ә д іл етсізд ік ,  к ү н ш іл д ік ,  ө тір ік ,  ж астар д ы ң   үлкен д ерд і  сы й л а- 

мауы ж ә н е сол  си яқ ты лар сы налады .  А кы н  оқу-біл ім д і ж ә н е  адам дар- 

ды ң үйлесімді дамуы н  насихаттайды .

XIX ғасы рдағы   к а з а қ  ақ ы н д ар ы н ы ң  бұл тобы   х ал ы қ  п о э зи я с ы н ы ң  

әралуан  түрлерін   дам ы туға,  оны   өм ір  ш ы нды ғы м ен  азд ы -к ө п ті  ты ғы з 

ж ақы н д асты р у ға,  реали зм д і  ж етіл д ір у ге,  адам  п си х о л о ги я сы н д ағы  

өзгерістерді ш ынш ы лды кпен суреттеуге,  қазак тілін ің  көркем дік қоры - 

на ж аң а  леп  ен гізу ге  елеулі  үлес  косты .  А л ай д а  о л ар   оры с  ы қп ал ы н а 

сақты қпен  қарады.

Д егенмен де, қ азақ  әдебиетінің XIX ғасы рды ң екінш і жарты сы ндағы  

бағыты орыс мөдениетінің ыкпалымен демократияш ы л ағартуш ы лы қ ба- 

ғыттағы  әдебиеттің  дамуы мен  аны қталды.  Сол  кездегі  әдеби еттің   ірі 

өкілдері Ыбырай Алтынсарин (1841 — 1889), Абай  Қ ұнанбаев (1845—1904), 

сондай-ақ ағартушы-ғалым Ш оқан Уәлиханов (1835—1865) орыс отаршыл- 

дығының келеңсіз теріс зардаптарын сезініп, ж ақсы  түсіне отырып, қазақ 

халқы ны ңтәуелсіздікке жету жолы аш ы қкүресте немесе өткенге қайтып 

оралуда емес, қайта оқуға, білімге, ғылымға, белгілі бір кәсіпті меңгеруге 

ұмтылыста деп білді.  Олар озы қ елдердің деңгейіне көтерілген кезде ғана 

нағыз тендікке қол ж еткізуге болаты ны на кәм іл сенді.  Ш оқан  У әлиха- 

новтың ғылыми ж әне қоғамдық қызметі арқасы нда қазақтар арасында д е­

мократизм ж әне ағартушылық идеялары тарала бастады. Ол өмір мен өнер 

туралы, тарих пен келеш ектегі  қоғам туралы  озы қ ойлары н аш ы қ айтты. 

Қ азақ ғылымын, әдебиеті мен өнерін тандаулы еуропалы қ үлгілер бойы н- 

ша даму арнасына бағыттады.

Ы бы рай  А лты н сари н   қ а за қ т а р   ар асы н д а  аға р ту ш ы л ы қ   кы зм етті 

тікелей   ж ү зеге  асы рған   тұң ғы ш   п ед агог  болды .  Ол  ә д е б и е т к е