XIX ғасырдың орта шеніндегі Шымкент каласы.
қарсы қатаң ж азалау саясаты ны ң өрш уі, Қ оқан мен Бұхара, Т үркістан
мен Ш ы м кент ж ән е олармен ш ектес ұсақоты ры қш ы лы қ-егінш ілік қы с-
та.қтар мен қалалар маңы нда көш іп ж үретін қ азақтар арасы ндағы араз-
дықтар мен ш ексіз соғыстар жағдайында 60-жылдардың бас кезінде өлке-
де күш ті қам қорш ы қаж ет екені айқы н аңғары лды . С онды қтан дала
өңіріндегі көптеген ықпалды адамдар Р есейге бағдар алуды ж ә н е оры с
өск ерлерін ің таб ы сқа ж етуіне көмектесуді жөн көрді.78
Ш ымкентті корш ауға алу кезінде Ч ерн яевқа 1840 ж ы лдарда К ен еса-
ры ны ң көрн екті серігі болған, көш пелілер арасы нда беделді би Б ай зак
М әмбетұлының (1780—1864) баласы, шымыр руы ны ң биі А қмолда батыр
бастаған казақтарды ң бір топ белгілі адамдары келді. Ол ген ералға он
мың қ а зақ ж ігітін өз отряды на алуды ұсы нды ж ә н е ә с к е р үшін к ө л ік
құралдары н беруге уәде етті.79 А қм олданы ң әрекеті билеуш і Ә лім құлға
белгілі болып, ол Қ оқан ш енеуніктерінің айтуы на карағанда, Н ор-М ада
парванашыға Байзак биді өзіне алдап әкелуге бұйры қ берген, ал би Т аш
кен тке әкел ін ген н ен кейін Қ о қан б илеуш ісі, А к ж ар руы ны ң көзім ен
көрген қазағы Қ алы бай М әм бетовтің айтуы на Караганда, Б ай зак датка-
ны зеңбіректің оқпаны на байлап, «оның быт-ш ытын шығаруға», «мұсыл-
м анды кка сатқы нды қ жасады» ж ән е «кәпірлерге» бейім деп айы пталған
басқа да казақ билерін атып тастауға бұйры қ берген». А тқы ш тар «олар-
ды мы лтықпен атып өлтірген». Ә лім кұлды ң бұйры ғы бойы нш а қ о қ ан -
ды қтар ж азалаған казактар арасы нда ш аны ш қы лы руы нан И слам кұ л -
пансад пен Темір-пансад, шымыр руынан Әбдуали би ж әне баска да кейбір
әскербасы лар болған.80
Бұл сияқты қорқы туды ң н әтиж есі коқан ды қтарды ң күткен ін е мүлде
қарама-қарсы болып шыкты: қазақтар Черняев жағына қашты ж әне оны ң
нашар қаруланған ж әне қарусыз адамдарды отрядқа қабылдаудан бас тар-
тканы на карамастан, олар «оған жан аямай көмектесеміз» деп сендірді.
Кейіннен Черняев 1864 жылдың жазында Түркістан мен Ш ымкент
Достарыңызбен бөлісу: |