Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

отырып,  А .М .Горчаков Ресейдің Орта Ш ығыстағы біртүтас саяси 

тын ж асау қаж ет деген сенімге келді.  1864 ж ы лды ң караш асы нда Ә скери 

лы  баяндама дайындады, онда Орта А зия аймағындағы   іс-ким ы лдарды ң 

нақты бағдарламасы баяндалды.

Патша үкіметінің Орталық Азиядағы экспансиялықсаясатын ақтай келіп, 

патшаның  екі  министрі  де  оның  сипатын  Ресей  билігіндегі  аумақтарга 

көшпелілердің шабуыл жасауынан елдің кауіпсіздігін қамтамасыз етуге ба- 

ғытгалған «қорғаныс» сипатында болды деп аныктады. Сонымен бірге баянда- 

мада басып алынған шептерде Ресейдіңтұрақтылығын нығайту, одан әрі жау- 

лап алудан бас тарту,  ортаазиялық билеушілерімен адал қатынастарды сақ- 

тау және оларға орыстар тарапынан «адамгершілік ықпал жасауды» күшейту 

кажет деген пайымдау айтылды. «Қазіргі уақытта, — деп көрсетті А.М.Горча­

ков, —  Орта Азиядағы біздің иеліктерімізді одан әрі ұлғайтуға үкімет адамда- 

ры  да,  мемлекеттің  мүдделері  де  келіспейді.  Ж аңадан  жаулап  алудың  кез 

келгені біздіңшекараларымыздыңұзындығын артгыраотырып... Ресейді кү- 

шейтпегені былай тұрсын, қайта әлсіретеді, сөйтіп көріне келтірілетін зиян- 

ның орнына болжалды пайда ғана алмаклыз».97 1864 жылғы 21 карашада патша 

екі министрдің жоспарын бекітіп,  ол Орта Азия мәселесі бойынша үкіметтік 

бағдарлама маңызына ие болды.  Алайда кейіннен Орынбор мен Омбыдағы 

өскери топтар мен жергілікті әкімшілік ұйымдар «Петербург Кабинетінің үнсіз 

келісуімен бұл бағдарламаны талай рет бұзды».98

А.М.Горчаковтың белгілі меморандумы жарияланғаннан кейін жарты жыл 

өткен соң-ак Қазакстанның оңтүстігінде жаңадан құрылған Түркістан облы- 

сының әскери губернаторы генерал-майор М .Г.Черняев Қоқан мен Бұхара 

арасындағы Таш кента иелену қүқығы жөніндегі жанжалдың шиеленісуін пай- 

даланып,  1865  жылдың маусымында осы қалаға шабуыл жасап  (1950 орыс 

солдаты  мен  офицері,  400  казак сарбаздары)  оны  кысқа  уақыттың ішінде 

басып алды.99

1866 жылдың жазында Петербургте Таш кенттің болашақтағы кұкы кты к 

мәртебесі туралы болған кысқа айтыстардан кейін  II Александр оны  Ресей 

күрамына қосу туралы жарлы к шығарды. Бір жыл өткен соң,  1867 жылдың 

маусымында  орталығы Т аш кен тқаласында болатын Түркістан генерал-гу- 

бернаторлығын кұру туралы заңжарияланды. Оған жаңадан құрылған Жетісу 

және Сырдария облыстары кірді.

Оңтүстік Қазакстанға Ресей мемлекеттік-әкімшілікжүйесініңтаралуына 

байланысты оның орасан зор полиэтникалық империяның кұрамына косы- 

луы рәсімделді. Сол кезден бастап Қазакстан ұзақ уакыт бойы Ресейдің отар- 

лык шет аймағына айналдырылды.