Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

К а за к  қоғам ы  д ем о к р ати яш ы л   ж ұ р тш ы л ы ғы н ы ң  

үлттык баспасо і 

ұйымын  құру ж өніндегі  ы нтасы  күш ейе берді.  1911  жылғы  16 

наурЫЭДП 

Орал  (Т еке)  қаласы н д а  қ а з а қ   ж ә н е   оры с  тіл д ер ін д е  ш ағы н 

колсмді 

«К азакстан»  газеті  ш ықты.  1911 — 1913 ж ы лдарда (қ аң тар -а қ п ан ) 

небөрі 

16  нөмірі  шығарылды  (редакторы   Елеусін  Бұйрин).  Газет 

«кәсіпкерлік 

пен  ғы лы м ға  үйрету»  ізгі  м а қ са т  деп  сан ад ы .  П р о ф е с с о р   Ү.  С у б - 

х ан б ер д и н ан ы ң   п ай ы м дауы н ш а,  газет  п р о гр е с ш іл -д е м о к р а ти я ш ы л  

тү сін ік те  болы п,  о тан д астары н   о р ы сты ң   о зы қ   м әд ен и етін   м ең гер у ге 

ш ақы рған.  Ол  оқы рм анд ары н а кітап  ш ы ғару ж аң алы қтары  туралы   ха-

барлап ,  ш аруаш ы лы қты   п рогресш іл   ж олм ен   ж ү р гізу   ж ө н ін д е  к е ң е с- 

тер  б ер іп   о ты рд ы .  О н ы ң   б е т т е р ін д е   Г у р ье в   у е зін д е   ж а ң а   м ұн ай  

кен іш ін ің  аш ылғаны   туралы   хабар  бірінш і  болы п  ж а р и я л а н д ы .101  1913 

ж ы лы   қ ы р к ү й ек тен   ж е л то к сан ға  д ей ін   П етр о п авл д а  «Еш ім  д аласы » 

газеті  шығып тұрды.

Алайда таралымы шектеулі бұл газеттер орасан үлкен ай м ақты ңтүрлі 

топтары ны ң өскелең талап-тілегін  қанағаттанды ра  алмады.  Ж алпы үлт- 

ты қ көлемде мерзімді  баспасөз құру бұрынғы сы нш а ж алпы ұлтты қ п р о ­

блема болып қала берді.

«Айкап»  журналы .  Ү зақ  уакы т  күш -ж ігер  ж ұм сап,  аянб ай   ең б ек - 

тенуінің арқасы нда М.  Сералин  1910 ж ылдың аяғында ж урнал ш ығаруға 

рұксат алды.  «Костанай уезінің Ш ұбар болысы №  5 ауы лыны ң қазағы   М. 

С ерали н ге,  -   д елінген   құж атта,  —  Т р о и ц к   к аласы н д а  о н ы ң   ж а у ап - 

кершілігімен мынадай бағдарлама бойынша:  бас макалалар, ш етелдік ха-

барлар, мүсылмандар өмірінің мәселелері, хроника, фельетондар мен өлең- 

дер, библиография ж әне ғылыми макалалар, аралас дүниелер ж әне редак- 

цияға хаттар бағдарламасымен ай сайынғы «Эй-кафь» журналын шығаруға 

рұксат берілді».102 Прогресш іл демократияш ы л зиялы ларды ң сан жылдар 

бойы аңсаған арманы орындалды:  1911 жылғы  10 қаңтарда Троицкіде казак 

халқы ны ң  тарихындағы  тұңғыш   «Айкап»  ұлтты қ  ж урн алы ны ң   бірінш і 

нөмірі шыкты. Н аксо н ы ң , ал кейініректе,

1913 жылғы 2 акпанда Орынбор каласында 

ш ы қкан  «Казак»  газетінің  де  тағдырына 

жалпыұлттык басылымдар болу жазылған 

еді.

Үйымдастыруш ы ж ән е баспагер, иде- 

ялы қ басш ысы ж ән е редакторы  М.  С ера­

лин  (1872-1929)  бұрын  педагогтік  ж ән е 

ж урналистік кы зметпен айналы скан, сол 

кезге қарай  белгілі  акы н , өдебиетш і,  к о ­

там қайраткері болған.  К ең естіктари хна- 

маның дегені жүріп тұрған кезенде көпте- 

ген  зерттеуш ілер идеологи яға ж ағы ны п,

М.  Сералинді  XX ғасы рды ң басы нда  Оң- 

түстік  О ралды ң  револю цияш ы л  социал- 

д ем о к р аттар ы н ы ң   ш ең б ер ін е  к ір гізу ге 

тырысты.  М ұның бәрі «Айкап» журналын 

кеңес  өкіметі  кон трреволю ц и ялы қ  ұлт- 

шыл деп айыптаған «Қазак»  газетіне кар-

сы  кою  максатымен ж асалған  еді.  М.  С е- 

«Айқап»  журналы.

V * y * A t/ * *

i r e *

M r  xj***M^

r*  s/ * * * •  Г У

І ^ / U T

і — I

I  

Г   8 

1 

1  1 

і  

1 

1 

1 

Т

- І - Г

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: