Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих

А. Байтұрсы новты ң «Қ ы ры қм ы сал» деген кітабы (Петербург,  1909)  К ры ­

лов м ы салдары ны ң үлгісімен ж азы лған туындылар жинағы болып табы- 

лады. Крылов мысалдарының сюжеттерін негізге алып, Байтұрсынов олар- 

ды қазақ өмірінен алынған мысалдармен толықтырып, еркін аудару арқы- 

лы түпнұсқа казак мысалдарын туғызған. Мысалдарда казақтар арасында 

таралған кеселдер келем еж  етіледі,  өлеуметтік әділетсіздік сыналады.

А.  Байтұрсы нов  —  к азак   тілін ің   реформ аторы .  Ол  араб  графикасы  

негізінде әліпби жасады.  1912 жылы басталған бұл жұмыс  1924 жылы «Жаңа 

емле»  ретінде  ресми  кабы лданды .  А.  Байтұрсы нов  «Оку  кұралы»  (1912) 

ж ән е  «Тіл  кұралы»  оқулы ктары н  жазды ,  олар  үш  бөлімнен:  ф онетика, 

морфология, синтаксис бөлімдерінен тұрады. А. Байтұрсыновтың окулык- 

тары  казактар  үшін  ғана  емес,  соны мен  катар  бүкіл  түркі  тілдес  дүние 

үшін де ж аңалы к болды.  К ейініректе ол әдістемелік сипаттағы «Баяншы» 

(1926),  «Тіл  ж үм сарту»  (1928)  деген  кітаптар  ш ығарды.  Ә дебиеттану 

ж өніндегі тұңғыш  еңбек — «Әдебиет таныткыш » (1926) та Байтұрсы нов- 

ты ңтуы нды сы .

М ірж ақы п Д улатов (1885—1935) — Ахмет Байтұрсы новтың халы қ бос- 

тандығы жолындағы күрес жылдарында да, өдебиет саласында да онымен 

қатар жүрген серігі.  Оның «Оян, казак!» (Уфа,  1909) жинағы -  халы ктағ- 

ды ры ны ң проблем алары  өткір көтерілетін алғаш қы  туындылардың бірі. 

Ол өз оқы рмандары ның ойы мен санасына ықпал жасай отырып, олардың 

назарын әрбір ж еке тұлғаның халық алдындағы жауапкерш ілігіне аудара- 

ды. Өз заманындағы қазақ коғамы өмірінің келеңсіз жактарын ашып корсе­

те келіп, М. Д улатов отандастарын ж аңа өмірге шақырады, басқа халық- 

тардағы ж ақсы лы қ жағын үйренуге үндейді, ғылымды, білімді, әйелдердің 

тең кұкы қты лы ғы н жактайды: