Шахмардан есенов
жүктеу/скачать 0,85 Mb.
|
Шахмардан есенов
- Бұл бет үшін навигация:
- Өтеген Жаппархан.
| Біз министрге Ағадырда қонып, ертеңіне ұшып шығуды ұсындық. Бірақ олар бізге алғысын айтып, жемісті еңбектенуімізге тілек білдіріп Балқаш қаласына ұшып кетті.
Ұшақта екі ұшқыш, екі министрден басқа ешкім болған жоқ. Олар бізге министр лауазымында емес, кәдімгі маман геологтар сияқты әсер қалдырды. Біз геологтардың шенеунік те, партократ та емес, ғылым мен халық үшін жер қойнауын зерттеушілер екендігіне көз жеткіздік. Бізге олардың қарапайымдылығы, дала геологтарына деген шынайы, сыйластық мейірімдері қатты ұнады. Экспедицияға екі министрдің келуі дала геолог-барлаушылары үшін ірі оқиға еді, содан болар Біз жұмысымызға көтеріңкі көңілмен кірісіп кеттік. Осылайша, біздер, геологтар далалық жұмысымызды жалғастырдық, бізде жақындардың, отбасының, тіпті өзіміздің болашақ тағдырымыз ешбір алаңдатпаушы еді. Мен Шахмардан Есенұлымен кейіннен осы экспедицияның далалық партиясында кезіктім. Ол мұнда Қаратас мыс-молибусы кен орнында жүр екен. Айнала құм, бұта-тікен, шаң, ыстық 400С жетеді ауыз судың өзі 150 км. қашықтықтан, Балқаш қаласынан тасып әкелінеді. Адамға жайлы климаттан гөрі Сахаралық жағдайға жақын болаты. Дегенмен де Шахмардан мені өзіне тән ғажайып жымиысымен қарсы алды. Кездескенімізге екеуіміз де қуанып қалдық, ұзақ әңгімелестік, ол менен Солтүстік Балқаштың геологиясы, тектоникасы, магматизмі, метоллогениясы туралы тәптіштеп сұрады. Ол бұл аймақтан мыс кен орындарын іздеудің әдістемесін –згерту қажеттілігі туралы, Балқаш Тау-кен металлургиялық комбинаты үшін жаңа, ірі кен орынын табу керектігі туралы пікірін білдірді. Бетбақ даланың қатал климаты мен сараң ландшафты жағдайында мен жігері темірдей адамды көрдім. Портократтар ұйымдастырған «қан ішуден» кейін, құмды далада ол өзін тәп-тәуір сезініп, сабырлы қалыпта ұстады. Ол осы аймақ халқының өмір сүру деңгейіне қынжылды. Елді мекендер арасын қосатын жол жоқ, телефон байланысы туралы жергілікті тұрғындар естіген емес, білмейді де, көлік ешқайда қатынамайды... Келесі күні мен Орталық Қазақстандағы Қараоба кен орнынан Көктенкөл арқылы Баянауыл таулары мен Ертіске қарай тартылған бағытпен геофизикалық профильді бетке алып жүріп кеттім. Шахмардан Есенұлы мұндай геофизикалық терең зерттеулерді құптады және жаңадан талдап жасалған әдістемені де қолдады». ***
Сарыарқа төсінде «Шахмардан шоқысы» деген жер бар. Әдетте қазақ қанша жері кең болса да кез келгеннің атын, шоқысы түгілі төбесіне бермеген. Жезқазғандықтар болса еліне, жеріне, оның ішінде Сарыарқаға сіңірген еңбегін, нағыз азаматтығын қадірлеп, ұлы Ұлытаудың етегін ала жатқан бөктердің бір шоқысына Шахмардан есімін қиып тұр. Біздің ойымызды әріптесіміз Өтеген растай түседі. «-1983 жылдың маусым айы. Күн ауып, қоңыр самал соққан кезде шопандар тойы тарап, күнімен сұхбаттас, дәмдес болған аудан басшыларымен бірге қайттым. Дала жолы ойқы-шойқы, 50 шақырымдай жүрген соң биік адырлардың арасына келіп бұлақ басына аялдадық. -Мынау «Суық бұлақ» деген бұлақ. Осыдан шөл басып, сосын мына «Шахмардан шоқысына» шығамыз.,-деп Ұлытау аудандық аупартком төрағасы Қапанов Белгібай оң тұстағы биік жотаны нұсқады. Айналаның бәрі биік-биік шың-құз. Жаяулап бәріміз соның ұшар биігіне шықтық. Әп-сәтте салқын леп соғып, серігіп сала бердік. Шалғын үстіне газет-дастархан жайылып, шөл басар кәде жасадық. Аупарткомның біріші хатшысы Төрегелдин Мәкен сөз сабақтады: -Тілші інім, қонақ болған соң (онда мен «Социолистік Қазақстан» газетінің Жезқазған облысындағы тілшісі едім) өзің жер жағдайын танстыра кетейін. Мына біз тұрған биік «Шахмардан шоқысы» деп аталады. Бұл анау Ұлытаудан кейінгі биік жотаның бірі. Осы биіктен бұл маңайдың бәрі анық көрінеді. Анау түтін атақты Қарсақпай зауытынікі, мына беткейде көсіле жатқан Жезқазған, одан әріректе кеншілер қаласы Никольский мен Рудник, ал, мына арттағы қоныс Жезді кенті. -Тамаша екен. Ал, енді «Шахмардан шоқысы» болып қалай аталған? -Есенов Шахмардан деген геолог-академикті білетін шығарсың? -Хабарым бар, ептеп... -Ол кісі осы Жезқазғанда геологиялық партияға басшы болып он жылдай қызмет істеді. Талай кен ошақтарын ашты, әлі аузы «тігулі», яғни, жабулы жатқандары да баршылық. -Қанекеңнен кейінгі осы төңіректің бағын ашқан сол Шахаң еді ғой, бұл маңда ол барламаған, ізі түспеген жер жоқ,- деп, ертеде сапарлас болып жүрген кен иеженері Мүсілім Тоқтамысов сөзге араласты. Хатшы тағы сөз сабақтады. -Жақсы қатысамыз, сыйласпыз. Құдай өзіне келбетті де бере салған ғой. Адами парасатын айтсаңшы! Сол Шахмардан осында жүргенде ертелеп шығып, мынау тау-тасты ерінбей жаяу аралайтын. Жұмыстан кейін әріптестерімен бірге күнде кешқұрым осы шоқы басында отырып дем алатын. Осы жерде отырып күні бойы жазған-сызғандарын, жиған-тергендерін, ойларын қорытатын. Келесі күні, арғы күні ...осылай жалғаса беретін. Кейін Алматыға қызметі өсіп кеткен соң ел бұл қыратты «Шахмардан шоқысы» атап кетті. Сол дәстүрмен әліге дейін қалт еткенде осында келіп демалып тұрамыз. ...Сөйтіп, Алаш ардақтысы, ұлы ғалым есімімен аталатын шоқы басынан қимай-қимай амалсыз етекке түстік»- дейді, журналист Өтеген Жаппархан. Қандай, керемет емес пе?! Сенің еңбегің асылданып, есімің мәңгілік жер бетіне өшпестей болып «жазылып» жатса бұдан артық не керек. Жарық дүниеге босқа келіп, тіршілктің қазанында босқа қайнамаған екенсіз-де. Шахмардан нақ солай болды. Құлшына еткен еңбегі, ашқан жаңалықтары мен белсенді бастамалары бедел әкелді, өмірдегі орнын анықтады, нәтижесінде Сарыарқаның төсінде «Шахмардан шоқысы» деген, өшпестей болып аты қалды. Ұстазының ақылын тыңдағаны дұрыс болыпты. Адамзат адамзат болғалы бір сұраққа нақ жауап тауып, дөп басқан ешкім жоқ әлі. Ол өмір сүрудің мәні не деген сауал. Артыңда өшпестей боп белгі-«Шахмардан шоқысы», ашқан ғылыми жаңалықтары, ел-жер үшін атқарған игі істері осылай ел аузында айтылып, жұрт жадында қатталып жатса бұдан артық қандай мән керек! Мүмкін сол сұрақтың жауабы осы шығар! жүктеу/скачать 0,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|