Шығармашылық диктант Берілген түбірлерден туынды сөз жаса, сондай сөздер кездесетін мақал

.

16-жаттығу. Берілген сөйлемдер жиынтығын мәтін деуге келе ме? Қанша сөйлемнен құралған? Сөйлемдер бір-бірімен мағыналық жағынан байланыса ма? (ауызша)

Тірек сөздерді табыңдар.

Бұл мәтін аңыз әңгімеге жата ма, әлде ғылыми шығарма ма? Ойларыңды дәлелдеңдер.

Тірек сөздер: хан, жыл қайыру, Іле өзені, хайуандар ...
«Кім сөз жасай алады?» ойыны

Төмендегі дыбыстарды тиісінше тіркестіріп сөз жасаңдар.

1. 
   п,а,ұ,қ,р 2) ж,ң,а,р,ы,б 3) б,қ,ы,а,т 4) ы,с,р,а,м,қ 5) е,б,ң,е,к
   

тақырыбы боладысөзден,сөйлемнен тұрады

мазмұндары абзацтардан тұрады

түрлі болады

Үйге тапсырма

18-жаттығу.Мәтін қанша абзацтан тұратынын айтыңдар. Тірек сөздерді табыңдар.

2,3-абзацтарды көшіріп жазыңдар.

17-жаттығуда берілген мәтіннің авторы (М.Қашғари) туралы деректер біліп келіңдер.
Күні _______________

Тақырыбы: Ауызекі сөйлеуге қатысты мәтіндер, тақырыптық ерекшеліктер

Мақсаты: білімділік: Оқушылардың мәтін бойынша алған білімдерін жаттығу жұмыстарын жүргізу арқылы тереңдету;

дамытушылық: Оқушылардың ойлау,сөйлеу тілін, түрлі жаттығу жұмыстары арқылы есте сақтау , шығармашылық қабілеттерін дамыту;

тәрбиелік: Оқушыларды дұрыс сөйлей білуге, ұқыптылыққа, байқағыштыққа, жылдамдыққа,ойын ашық,еркін жеткізуге , өз білімін бағалай білуге тәрбиелеу;

Әдіс-тәсілдер:, жаттығу ,ой жинақтау, сұрақ-жауап,талдау

Көрнекіліктер: тірек сызба

Сабақ түрі: дәстүрлі,ойын сабақ

Сабақ типі: бекіту сабақ

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақ барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі

Оқушыларды сабақ процесіне дайындау

2,3-абзацтарды көшіріп жазыңдар.

17-жаттығуда берілген мәтіннің авторы (М.Қашғари) туралы деректер біліп келіңдер.
Қайталау сұрақтары:

1.Әдеби тіл дегеніміз қандай тіл?

2.Оның қандай түрлері бар?

3. Мәтін деген не?

4. Мәтіннің ерекшеліктерін ата

Жаттығу жұмыстары

19-жаттығу. Мәтінді оқып,автордың не туралы әңгімелегенін айтыңдар.

Шоқан мен әжесі әдеби тілдің қай формасында әңгімелесті?

Мәтіндегі түсінігі қиын сөздермен жұмыс. Сөздерге мағыналас сөздер табыңдар.

Насихат-

Мансапқорлық-

Сұрапыл соғыс күні-түні жүріп жатты. Мәншүк үш пулеметті қатарлап қойды. Фашистер жапырлай оққа ұшып жатыр.Жау гранаты оның аяғын жаралады. Ол жарасын таңып алды да, қайтадан пулеметіне жармасты.

Әдеби тілге жатпайтын сөздерді теріп жазыңдар.

«Шоқан мен әжесі» деген мәтінмен салыстырып (19-жаттығу), ондағы кейіпкерлердің сөйлеу тіліндегі ерекшеліктерін анықтап көріңдер.

Бағалау


Күні _______________

Тақырыбы: Жазбаша мәтін. Тақырыбы,идеясы. Ойдың берілу тәсілдері.

Мақсаты: білімділік: Оқушыларға мәтін, оның тақырыбы мен идеясы туралы түсіндіріп, мәтіндермен жаттығу жұмыстарын жүргізу;

дамытушылық: Оқушылардың ойлау,сөйлеу тілін, түрлі жаттығу жұмыстары арқылы есте сақтау , шығармашылық қабілеттерін дамыту;

тәрбиелік: Оқушыларды дұрыс сөйлей білуге, ұқыптылыққа, байқағыштыққа, жылдамдыққа,ойын ашық,еркін жеткізуге , өз білімін бағалай білуге тәрбиелеу;

Әдіс-тәсілдер: түсіндіру, жаттығу ,ой жинақтау, сұрақ-жауап,талдау,деңгейлік оқыту

Сабақ түрі: дәстүрлі

Сабақ типі: жаңа сабақ

Сабақ барысы: Ұйымдастыру кезеңі

Оқушыларды сабақ процесіне дайындау

Әдеби тілге жатпайтын сөздерді теріп жазыңдар.

«Шоқан мен әжесі» деген мәтінмен салыстырып (19-жаттығу), ондағы кейіпкерлердің сөйлеу тіліндегі ерекшеліктерін анықтап көріңдер.

Қайталау сұрақтары:

1.Әдеби тіл дегеніміз қандай тіл?

2.Оның қандай түрлері бар?

3.Мәтін деген не? Оның формалары

Әрбір мәтіннің тақырыбы онда не туралы айтылатындығын білдіреді.

Мәтіннің құрамындағы сөйлемдер тек тақырып бойынша ғана байланыспайды, белгілі бір негізгі ой мен идея арқылы да бірігеді.Яғни мәтіндегі негізгі ойды қандай мәселеге баса назар аударылады, неге үйретеді деген жайлар анықталады. Негізгі ой мен тақырып мәтінінің өн бойынан ажырамас бірлікте көрініп, ашылады.

Жаттығу жұмыстары

23-жаттығу. Мәтінді оқып, тақырыбы мен идеясын анықтаңдар.

Тақырыбы-

Идеясы-

Мәтінге ат қойыңдар.

Осыдан шыққан мәтінге ат қойыңдар.

Қызыл арай кешкі шақ,

Құп, атажан, жүгіріп,

Деді, кетті жүгіріп,

Байғасқаны ертіп ап.

Қозыларға барайын,

Күркесіне иіріп,

Қарайын да санайын

Атасы мәз боп тұр күліп.
Деңгейлік тапсырмалар

І деңгей тапсырмасы. Мақал-мәтелдердің жалғасын табыңдар.

Бас кеспек болса да, ...

Бал тамған тілден ...

Көп сөз –күміс, ...

Автордың ойын өз сөздеріңмен түсіндіріп беріңдер.

Өлең жолдарынан есімдіктерді теріп жазып, қай септікте тұрғанын ажыратыңдар.

Есімдіктің емлесін еске түсіру

Көрмедегі қалаған затын оқушы білімімен сатып алады.

Олар: дәптер, көрпеше, сызғыш, қалам, альбом

1. 
   Әдеби тіл деген не?
   
2. 
   Әдеби тілдің формаларын ата
   
3. 
   Мәтін деген не?
   
4. 
   Мәтіннің ерекшеліктері қандай?
   
5. 
   Мәтіннің тақырыбы деген не?
   

5-сынып Күні__________________

Қазақ тілі Пән мұғалімі:

Сабақтың тақырыбы: Мақсаты: Сабақтың түрі, типі: Қолданылатын әдіс-тәсілдер: Пәнаралық байланыс: Көрнекілік: Пайдаланған әдебиеттер: І. Қызығушылықты ояту ІІ. Мәтін ІІІ. Ойтолғау

Диктант. «Бөгенбай батыр» 1. Оқушылардың сауаттылықтарын тексеру; 2. Білім дағдыларын қалыптастыру, сауатты жазуға дағдыландыру; 3. Елдің тарихын, ерлікті, елдікті қадірлей білуге шақыру. Білімді сынау, дәстүрлі Мәнерлеп оқу, сұрақ-жауап Әдебиет, тарих, география Қиын сөздерді тақтаға жазу З. Бейсенбаев, Ғ. Жексемәлиев құрастырған «Диктанттар жинағынан» алынды. 11-12 беттер, 119 сөз. Алматы «Рауан» 1998 жыл. Сабақтың барысы 1. Амандасу, жоқтама жасау. 2. Оқушыларды диктантқа дайындау. Бөгенбай – қазақ халқының атақты батыры. 1709 жылғы бір соғыста Бөгенбай ерекше көзге түседі. Содан кейін Әбілқайыр сұлтан - ел басы, Бөгенбай батыр қол басы болып тағайындалады. Кезекті бір шайқаста ол қалмақтарды тас-талқан қылып жеңеді. Содан 1723 жылға дейін жоңғарлар соғысқа шықпайды. Онан кейін 13 жылдай уақыт өтеді. Жоңғарлар тыныш жатқан қазақ еліне шабуыл жасайды. Олар Жетісу, Шу, Талас өңірлерін басып алады. Бөгенбай батыр халықтан жасақ жинайды. Қару-жарақ жасатады. 1728 жылы Ұлытаудың оңтүстігіндегі Бұланты өзені бойында жауға қатты соққы беріліп, Бөгенбай батыр жеңіске жетеді. Ол 98 жасында қайтыс болады. Батырдың мәйітін Абылай хан тұз ерітіп құйғызып, сыртынан ақ киізбен қаптатып, Түркістандағы Қожа Ахмет Иасауи кесенесінің іргесіне жерлеуге жарлық етіпті. Аты ұранға айналған батыр Бөгенбай елу жылдай қол бастады. («Қазақ халқының қаһармандары» атты кітаптан.) Жазылуы қиын сөздер: тоңазитын, кәмшат Тапсырма: Дыбыстық талдау I.Әбілқайыр II. Түркістан Сөз құрамына талдау I. Кезекті бір шайқаста ол қалмақтарды тас-талқан қылып жеңеді. II. Аты ұранға айналған батыр Бөгенбай елу жылдай қол бастады. 3. Сөйлем мүшесіне талдау I. Бөгенбай батыр халықтан жасақ жинайды. II. Жоңғарлар тыныш жатқан қазақ еліне шабуыл жасайды.

5-сынып Күні__________________

Қазақ тілі Пән мұғалімі:

Сабақтың тақырыбы: Мақсаты: Сабақтың түрі, типі: Қолданылатын әдіс-тәсілдер: Пәнаралық байланыс: Көрнекілік: Пайдаланған әдебиеттер: І. Қызығушылықты ояту ІІ. Мағынаны тану ІІІ. Ойтолғау

Ауызша және жазбаша тіл 1. Ауызша тіл мен жазбаша тіл туралы мәлімет беру; 2.Оқушылардың теориялық білімдерін, ой-өрісін, тілін,түрлі жаттығу жұмыстары арқылы дамыту; 3. Оқушыларды дұрыс сөйлей білуге, ұқыптылыққа, ойын еркін жеткізуге, мәдениеттілікке, ана тілін сүйе білуге тәрбиелеу; дәстүрлі, жаңа сабақ әңгімелесу,талдау, сұрақ-жауап әдебиет, тарих кеспе қағаздар, кесте оқулық Сабақ барысы 1. Амандасу, жоқтама жасау, оқушыларды сабаққа дайындау. 2. Үйге тапсырманы сұрау. Ана тілі жайында дәптерге үш мақал-мәтел, бір шумақ өлең немесе даналық сөз тауып жазу. Қайталау сұрақтары: Тілдің атқаратын қызметтерін атап беріп,мысалмен дәлелдеңдер. Ана тілі дегеніміз не? Әдеби тіл-күнделікті ауызекі сөйлеу түрінен жоғары тұратын көркем тіл. Ол -сол халықтың бәріне ортақ түсінікті тіл. (Интерактивті тақтада мәтін беріледі. Мұғалім екі мәтінді оқиды.) І.Кәрі әже күндегі машығы бойынша бесік жырын айтады. Өте бір өзгеше,ескі жыр. Абайдың өз әжесінен басқа ешкімнен естімеген жыры. Кішкентай күнінде Абай өзі де күн сайын осы жырдың тербеуімен ұйықтайтын.Сол күндерден бір ырғағы ауыспаған, бір сөзі өзгермеген,ана жүрегіндей айнымас жыр. (М.Әуезов.) ІІ. ... Бір уақытта бай бәйбішесін оятады. -Мына ит ұйықтады білем. Түсір асыңды тез! Уақытымен асымызды жегізбеді ғой ит!-дейді. ... –Қазы орнына шандыр бердің, май орнына тезек бердің, алжыған!..-деп ,аяқпен кемпірін бір тебеді. Кемпірінң басы жарылып, ойбайлап қалады. Екі мәтіннің қайсысын әдеби тілге жатқызуға болады? (Оқушылардың пікірлері тыңдалады.) тұрпайы сөздер әдеби тілге жатпайды диалект сөздер орысша сөзді араластырып сөйлеу былапыт сөздер Әдеби тіл екі түрлі формада өмір сүреді: Әдеби тіл Ауызша тіл Жазбаша тіл (баланың ата-анасыменәңгімелесуі) (газет-журналдарды, кітап оқу) 5-жаттығу.Мәтінді тыныс белгілерін қойып көшіріп жазыңдар. Қарамен жазылған сөйлемнің мәнін түсіндіріңдер. 6-жаттығу. Мәнерлеп оқып, екі жаттығудың пікірінде қандай ортақ ой бар екенін айтыңдар. «Адасқан сөздер» ойыны Мақалдардағы берілген көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойыңдар. Еңбек пен бақыт- ... Күш-..., Білім-кітапта. 3.Айтылған сөз- ... оқ. 4. Ер-намысының ... Керекті сөздер: құлы, егіз, атылған,білімде ауызша тіл ұқсатығы жазбаша тіл Үйге тапсырма 7-жаттығу.Мәтінді қатесіз көшіріпжазу. Тіл, сөз туралы 2-3 мақал жазу. 8-жаттығу. Берілген пікірлерден бір ұнағанын жаттау.

5-сынып Күні__________________

Қазақ тілі Пән мұғалімі:

Сабақтың тақырыбы: Мақсаты: Сабақтың түрі, типі: Қолданылатын әдіс-тәсілдер: Пәнаралық байланыс: Көрнекілік: Пайдаланған әдебиеттер: І. Қызығушылықты ояту ІІ. Мағынаны тану ІІІ. Ойтолғау

Ана тілінің қызметі 1.Оқушыларға ана тілі,оның қызметі, оның қоғамдағы рөлі туралы мәлімет беру; 2.Оқушылардың теориялық білімдерін, ой-өрісін, тілін,түрлі жаттығу жұмыстары арқылы дамыту; 3. Оқушыларды дұрыс сөйлей білуге, ұқыптылыққа, ойын еркін жеткізуге, мәдениеттілікке, ана тілін сүйе білуге тәрбиелеу; дәстүрлі, жаңа сабақ әңгімелесу,талдау, сұрақ-жауап әдебиет, тарих кеспе қағаздар, кесте оқулық Сабақ барысы: 1. Амандасу, жоқтама жасау, оқушыларды сабаққа дайындау. 2. Үйге тапсырманы сұрау. Оқушылардың ойы тыңдалады ой жеткіземіз Тілдің қызметі тарихымызды танимыз адамның ойын түсінеміз. Ана тілі сол тілде сөйлейтін халықпен бірге өмір сүреді және сол халықтың өкілдері үшін қатынас құралы ретінде қызмет етеді. Тілінен айрылған халық өзіне тән барлық қасиетін жоғалтып, халық болудан қалады. Тіл ана тілі атануы үшін, ол күнделікті өмірде ұдайы қолданыста болуы керек. Тілдің қызметі коммуникативтік қызметі экспрессивтік қызмет қоғам мүшелерінің қарым-қатынас ойды жарыққа шығар жасау тәсілдері және ойды қабылдау жолдары танымдық қызмет сезім мен эмоцияны жеткізу мүмкіндігі Тілдің ең негізгі қызметі адамдардың бір – бірімен сөйлесу, бір нәрсе жайында пікір алысу үшін қызмет етуі. Екінші қызметі – адам-дардың қоршаған орта жөніндегі өз ойларын тіл арқылы жеткізуі. Үшінші қызметі – адам өзінің бір нәрсе туралы көзқарасын, күйініші мен сүйінішін, жақсы көру жек көру сезімдерін тіл арқылы білдіруі. Қазақ тілі – қазақ халқының ана тілі. Қазіргі кезде дүние жүзін-де шамамен 5651 тіл бар.Сөйлеушілерінің саны жағынан алғанда қазақ тілі осы тілдердің ішінде 70 – орынға ие болып тұр. Жаттығу жұмыстары 1-жаттығу.Мәтінді оқып, мазмұндау. А.Байтұрсыновтың пікірінше, жаза білудің пайдасы бар ма? Ойларыңды дәлелдеңдер. (Оқушылар ойларын дәләлдеп жазады) Үлгі: Жаза білудің пайдасы бар,себебі ... 3-жаттығу. Мәтінді рөлге бөліп оқыңдар. Баланың әке өсиетін бірден түсінбеу себебі неде деп ойлайсыңдар? (Оқушы пікірлерін тыңдау) Үйге тапсырма 2-жаттығу. Ана тілі жайында дәптерге үш мақал-мәтел, бір шумақ өлең немесе даналық сөз тауып жазу,альбом жасау