Шығыс Қазақстан облысы Аягөз ауданы Сандықтас қонысы көрнекті ақын. Өлеңдері ел ішінде көп тараған. Дулат шығармалары негізінен дидактикалық негізде жазылған
Шығыс Қазақстан облысы Аягөз ауданы Сандықтас қонысы — көрнекті ақын. Өлеңдері ел ішінде көп тараған. Дулат шығармалары негізінен дидактикалық негізде жазылған. 1880 жылы Қазанда жарық керген «Өсиетнама» деген жинағына ақынның замана туралы толғаулары енген.
Орта жүз құрамындағы найман тайпасынан шыққан. Өмірі туралы деректер толық зерттелмеген. Жаздық мекені – Ақжайлау, Сандықтас. 1874 жылы атамекенінде қайтыс болған
Дулат - жыраулық мектептен шығып, ақындық мектепті күшейткен суреткер. Бұл - жыраулықтың төмендігінен, әлсіздігінен емес, заман талабынан туған бетбұрыс. 19 ғасырдағы қазақ поэзиясы үшін енді өлең арқылы ақыл-насихат дидактикалық сипат пен заман, қоғам, адам туралы жалпы философиялық толғаныстар аздық етеді. Еңдігі жердегі поэзиядан нақтылыққа көшіп, заманға ілесіп отыру, жалпы насихаттан гөрі сынау, күйіну, сүйіну сияқты нақты суреттерге бару талап етіледі. Дулатты кейде, тіпті, жырау деп атағанымен және сырт қарағанда өлең-жырлары 7-8 буынды жыр өлшемімен келгенімен, ол жырау емес, ақын. Өйткені, құрылымдық және тақырыптық бітімі жағынан Дулаттың өлеңдері бұрынғы жырауларды былай қойғанда, тіпті кешегі Бұхар толғауларынан, одан қалды езімен тұстас ақындардың туындыларынан мүлде өзгеше құрылған дүниелер. Жазба поэзияның өлең әдісі ауызша дамыған өлең-жырлардан ерекшеленетін болса, сол өзгешеліктің бірі - шығарманың белгілі мақсатпен ажыратылатын ірі бөліктерге, ғылым тілімен айтқанда, шоғыр (тирада) дегендерге бөлінуі. Әр бөлік бір шағын идеяны (тақырыпты) білдіруі шарт, сонымен қатар әр бөлікті шоғыр етіп тұратын құрылымдық белгілері болуы қажет. Шоғырлардың тармақ сандары біркелкі болмайды және әр шоғырдың соңғы жолындағы ұйқас өзге шоғырлардың ең соңғы жолындағы ұйқаспен бірдей түсіп, сол елеңді тұтас дүние етіп құрастырып тұруы керек. Демек, өлеңдегі шумақ пен шоғырды шатастыруға болмайды: шумақ - қазақ поэзиясы құрылымында бұрыннан бар тәсіл, оның тармақ сандары біркелкі болады. Өлеңді шоғырларға бөліп құрастыру тәсілі қазақтың ауызша дамыған өлең-жырларыңда жоқ. Ол - жазба әдебиетке тән өлең құрылымы. Бұл құрылым қазақ поэзиясында Дулаттан басталады. Ақынның «Тегімді менің сұрасаң» деп басталатын өлеңі 6 шоғырдан тұрады.
Дулат - жыраулық мектептен шығып, ақындық мектепті күшейткен суреткер. Бұл - жыраулықтың төмендігінен, әлсіздігінен емес, заман талабынан туған бетбұрыс. 19 ғасырдағы қазақ поэзиясы үшін енді өлең арқылы ақыл-насихат дидактикалық сипат пен заман, қоғам, адам туралы жалпы философиялық толғаныстар аздық етеді. Еңдігі жердегі поэзиядан нақтылыққа көшіп, заманға ілесіп отыру, жалпы насихаттан гөрі сынау, күйіну, сүйіну сияқты нақты суреттерге бару талап етіледі. Дулатты кейде, тіпті, жырау деп атағанымен және сырт қарағанда өлең-жырлары 7-8 буынды жыр өлшемімен келгенімен, ол жырау емес, ақын. Өйткені, құрылымдық және тақырыптық бітімі жағынан Дулаттың өлеңдері бұрынғы жырауларды былай қойғанда, тіпті кешегі Бұхар толғауларынан, одан қалды езімен тұстас ақындардың туындыларынан мүлде өзгеше құрылған дүниелер. Жазба поэзияның өлең әдісі ауызша дамыған өлең-жырлардан ерекшеленетін болса, сол өзгешеліктің бірі - шығарманың белгілі мақсатпен ажыратылатын ірі бөліктерге, ғылым тілімен айтқанда, шоғыр (тирада) дегендерге бөлінуі. Әр бөлік бір шағын идеяны (тақырыпты) білдіруі шарт, сонымен қатар әр бөлікті шоғыр етіп тұратын құрылымдық белгілері болуы қажет. Шоғырлардың тармақ сандары біркелкі болмайды және әр шоғырдың соңғы жолындағы ұйқас өзге шоғырлардың ең соңғы жолындағы ұйқаспен бірдей түсіп, сол елеңді тұтас дүние етіп құрастырып тұруы керек. Демек, өлеңдегі шумақ пен шоғырды шатастыруға болмайды: шумақ - қазақ поэзиясы құрылымында бұрыннан бар тәсіл, оның тармақ сандары біркелкі болады. Өлеңді шоғырларға бөліп құрастыру тәсілі қазақтың ауызша дамыған өлең-жырларыңда жоқ. Ол - жазба әдебиетке тән өлең құрылымы. Бұл құрылым қазақ поэзиясында Дулаттан басталады. Ақынның «Тегімді менің сұрасаң» деп басталатын өлеңі 6 шоғырдан тұрады.
Дулат өлеңдерінің ерекшелігі
Алғаш ашылуы – 1946 жыл. Қайта тіркеуден өтуі – 1999 жыл. Қайта тіркеуден өтуі – 1999 жыл. Дулат Бабатайұлы атындағы мектеп болып тіркеуден қайтадан өтуі – 2005 жыл. Мектеп ғимаратының салынуы: екі қабатты үйі – 1975 ж. үш қабатты үйі – 1979 ж. спорт залы – 1980 ж. Информатика кабинеті – 2 Оқыту пән кабинеттері – 2 Оқыту шеберханалары: ағаш өңдеу – 1 темір өңдеу – 1 іс тігу – 1 Лаборатория – 2 Ұстаздар саны – 71 Оқушылар саны – 700 – ге жуық Мектеп мұражайы – 2 Абай мен Мұхтар Дулат Бабатайұлы
Алғаш ашылуы – 1946 жыл. Қайта тіркеуден өтуі – 1999 жыл. Қайта тіркеуден өтуі – 1999 жыл. Дулат Бабатайұлы атындағы мектеп болып тіркеуден қайтадан өтуі – 2005 жыл. Мектеп ғимаратының салынуы: екі қабатты үйі – 1975 ж. үш қабатты үйі – 1979 ж. спорт залы – 1980 ж. Информатика кабинеті – 2 Оқыту пән кабинеттері – 2 Оқыту шеберханалары: ағаш өңдеу – 1 темір өңдеу – 1 іс тігу – 1 Лаборатория – 2 Ұстаздар саны – 71 Оқушылар саны – 700 – ге жуық Мектеп мұражайы – 2 Абай мен Мұхтар Дулат Бабатайұлы
Дулат шығармашылығының басты тақырыбы – өз заманының ащы шындығы мөкіметінің қанаушылығы – бәрі де Дулат өлеңдерінде тура, ашық айтылған. Мысалы, оның Барақ төреге жазған арнауында: О, Барақ жас, Барақ жас, Жегенге тоқ, ішсең мас. Жақсы болса ұлығы, Өз елін жаудай таламас,- делінген. Екі жақтан езгіге түскен қазақ халқының қиын жағдайын Дулат ақын: Лашын өрлеп ұша алмай, Үлкеннің тілін кіші алмай Елдегі жақсы бұзылды, - деп елде асыл азаматтар қалмағанын налып айтады. Алайда, ақын халықтың болашағынан күдер үзбейді, қазақ халқының өткен тарихына да көз жібереді. Ол бұрынғы мен болашақты салыстыра отырып, қазіргі заманның, яғни өзі өмір сүрген заманның жағдайын ашып көрсетеді. Халқына осыншама аяушылықпен, сүйіспеншілікпен қараған Дулатты да, халқы өмірінің соңына дейін құрметтеп, өмірден өткеннен кейін де даңққа бөлеген.ен халқының ауыр жағдайы. Оның жырларынан сол заманғы өмірдің шынында қандай болғандығын біле аламыз.
Шәкір Әбенов (1937-2005)зерттеуші. Ол Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері. Дулат Бабатайұлының шығармашылығын зерттеген. Дулат Бабатайұлының қазіргі заманға жеткен 1500 жол өлеңдері бар.
Шәкір Әбенов (1937-2005)зерттеуші. Ол Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері. Дулат Бабатайұлының шығармашылығын зерттеген. Дулат Бабатайұлының қазіргі заманға жеткен 1500 жол өлеңдері бар.
