Түбек - құрлықтың су кеңістігіне терең сұғынып тұрған бөлігі
Шығанақ - мұхиттың немесе теңіздің құрлыққа сұғына еніп жатқан шағын бөлігі
Бұғаз – екі жағынан материктердің немесе аралдардың жағалары шектеп тұрған су айдыны.
Цунами – жер қойнауының ішкі процестер әсерінен туатын алып толқындар
Тайфун – сұрапыл дауыл түрінде соғатын жел
ДҮНИЕЖҮЗІЛІК МҰХИТ
Жалпы жер шарының ауданы – 510,2 мм км 2
- Осындағы мұхит ауданы - 361,1 млн км 2
Мұхит суының басты қасиеті – температурасы мен тұздылығы
Мұхит суының орташа тұздылығы - 35 промилле ( %0)
- Материктің мұхитқа өтпелі бөлігі – қайраң деп аталады.
Д.ж.ең үлкен қайраң – Солт. Мұзды мұхитында
- Материктік қайраңнан мұхит түбіне ауысатын бөлігін материктік беткей дейді
Мұхиттың белгілі бір бөліктерін алып жатқан зор көлемді су – Су массасы деп атайды
Су массалары: экваторлық, тропиктік, қоңыржай, полярлық болып бөлінеді.
Мұхиттық ірі ағыстар:
Жылы ағыстар
|
Суық ағыстар
|
Оңтүстік пассат ағысы, Гольфстрим , Солт. Атлант ағысы, Бразилия ағысы, Курасио
|
Солт. Пассат ағысы, Канар, Батыс желдері ағысы, Бенгел ағысы, Калифорния
|
Мұхиттағы тіршілік:
Ағыстар әсерінен еркін қозғалатындар – Планктондар
Мұхит суының беткі бөлігінде еркін қозғалатын – Нектондар
Мұхит түбіне бекініп өмір сүретін – Бентостар деп аталады.
Тынық мұхиты
Бұл мұхитта 13 теңіз бар. Ең терең мұхит. Ең терең жері Мариана шұңғымасы (11 022 м). Мұнда 10 мыңнан аса арал бар. Орташа тереңдігі 4000 м. Бұл мұхитты Магеллан мен С.Элькано ашты. Су бетінің жылдық орташа температурасы -10 С, +290 С.
Орташа ж – ш 2000 мм. Көлемі жөнініен 1- орында.
Атлант мұхиты
Бұл мұхитта 9 теңіз бар. Көлемінен 2 орында, Орташа тереңдігі – 3600м . Максимальды тереңдігі – 9207м (Пуэрто – Рико шұңғымасы), Жылдық орташа температура 16,50 С тең. Орташа ж-ш -1040мм
Үнді мұхиты
Бұл мұхитта 5 теңіз бар. Мұхиттың ең терең жері 7450м , орташа тереңдігі - 5700 м. Мұхиттық қайраң аз. Тау жоталары арасында қазан шұңқырлар көп. Орташа температура +170С. Жылдық жауын – шашын 3000мм –ге тең. Бұл барлық аумағы осы оңтүстік жарты шарда ғана орналасқан бірден – бір мұхит.
Достарыңызбен бөлісу: |
