Тақырыбы: Сын есім
Күрделі медициналық терминдер зат есім мен сын есімнің қиысқан түрінен пайда болады. Сол себепті сын есімнің екі тобын және жіктелулерін, салыстырмалы шырайларын толық түсініп қолдана білуі керек.
Латын сын есімдері тек сан және септікке өзгереді, өзінің ерекше септеуі жоқ. Сын есімдер – зат есімдер сияқты 1,2,3 септеулер бойынша өзгереді. 4- ші және 5 – ші септеулер бойынша сын есімдер септелмейді.
Сын есімдері екі топқа бөлінеді:
І – ші топқа - 1 – ші және 2 – ші септеулердің сын есімдері жатады.
2 – ші топқа – 3 – ші септеудің сын есімдері жатады.
Бірінші топтың сын есімдері
І – ші топқа - 1 – ші және 2 – ші септеулердің сын есімдері жатады.
1 – ші септеуге - а жалғауымен аяқталатын женский родтың зат есімдері жатады
2 – ші септелуге мужской род жалғаулары - us, - er ; және ср. род жатады, жалғауы - um
Латын тiлiнде сын есiмдер зат есiмдердi анықтайды. Яғни сын есімдерді анықтауыш дейміз. Бірінші топтың сын есімдері қиылысатын анықтауыш ретінде беріледі. Негізгі зат есім қандай текте ( родта), санда (жекеше, көпше түрде) және септікте тұрса сын есімде сол родта, санда, септікте тұрады.
Латын тілінде сын есімдер зат есімдерінен кейін жазылады.
Мысалы :
Succus purus - сок чистый, таза шырын
Succus - негізгі зат есім
Purus - анықтауыш сын есім
Aqua pura - вода чистая - таза су
Oleum purum - масло чистое - таза май
Сын есімді зат есіммен дұрыс қиыстыру үшін бірінші зат есімнің тегін, түрін, септігін анықтап, сосын сын есімді сол текке, түрге, септікке қою керек.
Сын есімнің І тобының сөздік тұлғасы:
purus, a,um - таза
ruber , a, um – қызыл
Септелу үлгісі
Albus - ақ деген термин
|
singularis
|
pluralis
|
m.
|
f.
|
n.
|
m.
|
f.
|
n.
|
Nom.
|
аlbus
|
аlba
|
album
|
albi
|
albae
|
alba
|
Gen.
|
alb-i
|
alb - ae
|
alb-i
|
alb-orum
|
alb-arum
|
alb-orum
|
Albus - ақ деген термин
Ақ таблетка – tabuletta alba
Ақ шырын – succus albus
Ақ май - oleum album
Есте сақтайтын І топ сын есімдері
1. medius, a, um – ортаңғы
2. dexter , tra, trum – оң
3. sinister , tra, trum – сол
4. externus - сыртқы
5. internus - ішкі
6. longus – ұзын
7. latus – жалпақ
8. profundus – терең
9. transversus - көлденең
10. compactus – тығыз
11. durus – қатты
12. pius - жұмсақ
13. palatinus – таңдай
14. compositus – күрделі
15. cristallisatus – кристаллды
16. toxicus – улы
17. albus – ақ
18. amarus – ащы
19. fluidus – сұйық
20. niger, gra, grum – қара
21. purus – таза
22. rectificatus – тазартылған
23. depuratus - тазартылған
24. siccus – құрғақ
25. spissus – қою
26. flavus - сары
Жаттығу № 1 латын тіліне зат есіммен сын есімдерін қиыстырып аударыңыз.
сұйық экстракт, ақ балшық, ащы тұнба, таза вазелин, ащы тұндырма, сары май,құрғақ экстракт,қара таблетка, жалпақ бұлшық ет, улы дәрі, қою паста
Достарыңызбен бөлісу: |
