Тақырып бойынша сабақтар жүйесі

Қазіргі заманға сай мектептің сыныптық - сабақтық жүргізу жүйесі, сабақтардың көптеген типтерімен және түрлерімен ажыратылады. Бұл жағдайдағы мұғалімнің мақсаты, логикалық байланыстағы сабақтар жүйесін ойластыру. Бұл арқылы ол балаларды интеллектуалды еңбеккеоны ғылыми тұрғыда ұйымдастыруға дағдыландырар еді.

Бұл жүйенің әрбір сабағы, оқушының жаңа сабақты толығымен ұғынуына, іздену тәжірибесі мен шығармашылық әректті иемденуіне түрткі болатын саты ретінде көріну керек. Бұл сабақ жүйесінде жұмыс істейтін тәжірибелі мамандар оқушыларды сараланған тапсырмалармен қамтамасыз етіп, білімді игеруге бүкіл мүмкіндіктер жасайды. Қалыптаскан практикада сабақтар жүйесінде мыналарды байқауға болады:

1. Жаңа тақырыпты түсіндіру сабақтары.

   
   

2. Оқушылардың өзіндік жұмыс істеу арқылы оқу материалын терен карастыратын семинар сабақтары.

   
   

3. Тәжірибелі-зертханалық сабақтар (практикумдар) немесе есеп шығару, жаттығуларды орындау сабақтары және т.б.

   
   

4. Такырып бойынша сынақ сабақтары.

   
   

5. Ұжымдастырып орындалған шығармашылық тапсырманы қорғау сабақтары.

көкейкесті түрде бүрынға білімдерді кайталау, жаңа түсінік пен әрекет тәсілдерін қалыптастыру, жаңа тақырыпты ұғынуын және оны практикалық есептерді шешу кезінде қолданылуын қадағалап жүреді.

Бұл сабақ жүйесінің зерттелуіне деген көзқарас неден туындады? Тәжірибелі, танымал мұғалімдердің яғни Н.П.Гузик, В.Ф.Шаталов және басқалардың баспаларында, мазмұнды толы В.М.Коротовтың «Николай Петрович Гузиктың сабақтары. Дидактикалық естеліктер» атты мақаласында («Мектептегі химия» деген мақаласын қараңыз, 1984ж. №1. 35-40бет) бір сабақта оқу материалын талап еткен деңгейде ұғыну мүмкін еместігі дәлелденеді. Жалпы мектеп мұғалімдерінің практикасына сәйкес әрбір сабақта жаңа материалдың тармақша түріндегі азғантай бөлігі өтіледі, нәтижесінде тақырып толығымен ұғынылмай, оқушылардың үлгерімінің артуы тоқтатылады.

Бір сабақ, көп болса жаңа тақырып жөнінде саяз ғана мәлімет береді. Оны ұғыну үшін көптеген қайталаулар мен басқа тараулармен байланысын түсіну керек. Бұл оқу материалын «ірі блоктармен» қарастыру арқылы ғана жүзеге асады.

Көптеген ойлы мұғалімдердің бұл жүйеден бас тартқандарына көп болды. Жеке тақырыптарды сабақтаы сабаққа "тасу" да тоқтатылды. Олар П.М.Эрдниевтің идеясын, яғни оқу бірліктерінірілендіруді пайдалана бастады. Сабақтардың бір топтамасында олар оқушылардың тақырыптарды тереңдетілген түрде талқылауын ұйымдастырады. Мысалы, Н.П.Гузик оқу тақырыбының құрамына оқытылуына кем дегенде 5-7 сағат берілетін материалды қосты. Әрбір сабақ кезінде бұл тақырып толығымен қарастырылып, тереңдетіле береді. Оқушылар бүкіл сабақтар топтамасы барысында өтіп жатқан материалға қайта оралады. Бірақ, әрбір сабақ сайын ол жаңа түрде өтеді, яғни жаңа терең түрде қарастырады. Бұл жүйедегі әрбір сабақ алдыңғысына сүйеніп, кейінгісіне жол ашады.

Сонда сабақ жүйесіндегі әрбір сабақтың ұйымдастырылуы, мақсаты, рөлі және олардың өзара байланысы неде?