СӨЖ (СӨЖО) бойынша әдістемелік нұсқаулар

1. 
   Тақырып сұрақтарын ауызша талқылауға дайындалу
   
2. 
   Өзін - өзі бақылау сұрақтарына жауап беру
   
3. 
   Тест сұрақтарына жауап беру
   
4. 
   Тақырыпқа қатысты есептерді шығару
   
5. 
   Төмендегі тақырыптарға рефераттар дайындау:
   

6. 
   «Негізгі макроэкономикалық мектептер және макроэкономикадағы бағыттар» тақырыбына ауызша баяндама дайындау
   
7. 
   Тақырыптың 1 сабағының сұрақтары дәстүрлі формада талқыланатын болады. 2 сабақтың сұрақтары презентация формасында талқыланады.
   
8. 
   Тақырып бойынша қосымша глоссарий құру.
   

1. 
   Макроэкономика және микроэкономика арасындағы айырмашылық қандай?
   
2. 
   Макроэкономикамен зерттелетін кілтті мәселелерді атаңдар?
   
3. 
   Макроэкономикада қолданылатын экономикалық модельдерді атаңдар.
   
4. 
   ЖІӨ қандай тәсілдермен өлшенеді?
   
5. 
   Нақты ЖІӨ мен номиналды ЖІӨ-нің айырмашылықтары қандай?
   
6. 
   Қандай айналым модельдері Сізге белгілі?
   

• 
  тұтынушылық шығындар (С)=1200;
  
• 
  жалпы инвестициялар (I)=500;
  
• 
  мемлекеттік шығындар (G)=300;
  
• 
  мемлекеттік трансферттер (TR)=200;
  
• 
  мемлекеттік қарыз бойынша пайыздар (N)=100;
  
• 
  салықтар (T)=400;
  
• 
  таза экспорт (Xn)=-100.
  

а) жеке жинақтаулар;

б)мемлекеттік жинақтаулар;

в) сыртқы әлем жинақтаулары?

б) Жеке жинақтаржың көлемі қандай?

в) Экономикадағы капитал қоры қаншаға өсті? (ЖІӨ=ЖҰӨ)
5. Экономика келесі көрсеткіштермен сипатталған:

• 
  тұтыну шығындары (С)=2300;
  
• 
  инвестициялар (I)=700;
  
• 
  мемлекеттік шығындар (G)=800;
  
• 
  мемлекеттік трансферттер (TR)=100;
  
• 
  мемлекеттік қарыз бойынша пайыз төлеу (N)=100;
  
• 
  салықтар (T)=800;
  

Есептеңдер:

А) жеке жинақтарды;

Б) мемлекеттік жинақтарды;

В) мемлекеттік облигациялар мен мембюджет тапшылығын жабу үшін арналған ақшаның қосымша көлемін, егер тапшылық 80% облигация шығарумен қаржыландырылатыны белгілі болса?
Тесттер:

1. 
   Мөлшерлік макроэкономикалық талдау кезінде жүзеге асырылады:
   

B) макроэкономикалық көрсеткіштерінің өзгеруіне экономикалық субъектілер әсер етеді;

C) макроэкономикалық саясатының құралдарын пайдалануы туралы ұсынысы;

D) ғылыми теориялық болжаудың дұрыстығын сезім арқылы және табиғи жағайда да дұрыстығын тексереді;

E) ғылыми абстракциямен.

2. 
   Қай жауаптар макроэкономиканың құралдарына жатпайды:
   

B) ақша саясаты;

C) сыртқы сауда саясаты;

D) кадр саясаты;

E) несие саясаты.

3. 
   Макроэкономика қандай сұрақтарды зерттейді:
   

B) жалпы экономикалық жүйеде инфляцияны, жұмыссыздықты, ақша айналысын және экономикалық тепе-теңдіктің себептерін талдайды;

C) өндірістің өнімін сату және өндірістің тиімділігін арттыру мәселелерін зерттеу сұрақтарын;

D) қант қызылшасының өндірісін ұлғайту процессін мәселесін зерттейді;

E) шағын бизнес секторын мен қызметін талдайды.

4. 
   Макроэкономикалық процестерді оқып үйренудің негізгі әдістері мен құбылыстарына не жатпайды:
   

B) математикалық моделдеу;

C) қыйсық сызықпен (кестемен) моделдеу;

D) ғылыми тәжірибе;

E) микроэкономикалықталдау.
5. Макроэкономикалық модельдер нені білдіреді:

A) әр-түрлі экономикалық көрсеткіш және процесстерінің құрылуы арасындағы функционалдың қарым-қатынастарының мақсаты орындалуымен байланысты;

B) ең белсенді әдістері экономикалық саясатты аймақтарда жүргізу үшін арналады,

C) психологиялық және сала-аралық қозғалыстар;

D) нақты қызметтің ғылыми абстрактісі;

E) экономикалық саясат пен заңдылықтардың жетілмегендігін.

А) нақты экономикалық құбылыстар мен олардың өзара байланысын;

В) «не болуы тиіс»;

С) бағалау пікірін;

D) кәсіпорынның рентабельділігін;

Е) абстрактілі категорияларды.

A) модельді нақты өмірге келіспелі қылады;

B) экономикалық процестің ішкі логикасын өзгертеді;

C) мәселенің шешілуін жеңілдетеді;

D) математикалық заңдылықтардың қолдануын жеңілдетеді;

5. 
   моделдердің экономикалық мәнің өзгертеді.
   

8. 
   Макроэкономиканың негізгі субъектісі не болып саналады:
   

B) үй шаруашылығы;

C) фирмалар;

D) тауарлар нарығы және қызметтер;

E) мемлекет.

9. 
   Макроэкономиканың ерекше белгілеріне не жатады:
   

B) аса актуалды мәсеселелер бойынша бір текті фирмалар арасындағы шаруашылық қатынастарының жағдайын зерттеу;

C) нарықтың экономикадағы агенттерінің экономикалық әрекеттерін зерттеу;

D) теориялық гипотезаның дұрыстығын эмпирикалық тексеру;

Е) нақты кәсіпорын қызметінің рентабельділігін талдау.
10. Мысалы, Орталық банк хабарлауы бойынша есеп ставка ақшаға деген сұранысты төмендетеді инфляцияның баяулауына әкеледі. Бұл хабарламада макроэкономиканың анализдің қорытындылары сипатталады:

A) нормативтік;

B) позитивтік;

C) жүйелі функционалдық;

D) формалдық логика;

E) математикалық моделі.

1. Тақырып сұрақтарын ауызша талқылауға дайындалу

2. Өзін - өзі бақылау сұрақтарына жауап беру

3. Тест сұрақтарына жауап беру

4. Тақырыпқа қатысты есептерді шығару

5. Төмендегі тақырыптарға рефераттарды дайындау:

«Жиынтық сұраныс және оны анықтаушы факторлар», «Тұтыну және жинақтау: мәні, олардың деңгейін анықтайтын факторлар», «Мемлекеттік шығындар және Кейнс мультипликаторы».

6. «Мультипликатор - акселератор моделі : мәні және әрекет ету механизмі» тақырыбына баяндама дайындау.

7. «Кейнс мультипликаторының мемлекеттік шығындарға ықпалы», «Экспортқа сұраныс жиынтық сұраныс құраушысы ретінде», «Бюджет-салық саясаты және оның мемлекеттік шығындардың қалыптасуындағы ролі» тақырыптарына жеке жобаларды дайындау.

8. «ҚР-ғы инвестициялық саясат» тақырыбына бұтақтар мақсатын құру

9. Тақырыптың барлық сабақтырының сұрақтары дәстүрлі формада талқыланатын болады.

10. Тақырып бойынша қысқаша глоссарий құру.

1. 
   Жиынтық сұраныс құрамына не кіреді?
   
2. 
   Макроэкономикалық тепе – теңдік мәселесін құраңдар?
   
3. 
   Тұтыну функциясын түсіндіріңдер?
   
4. 
   Тұтынуға шекті бейімділік нені білдіреді?
   
5. 
   Макроэкономикалық тепе – теңдіктің классикалық және кейнстік модельдерінің айырмашылықтары қандай?
   
6. 
   Инвестиция деген не және олардың түрлері қандай?
   
7. 
   Инвестициялық сұраныс үй шаруашылықтарының тұтынушылық сұранысынан немен айрықшаланады?
   
8. 
   Пайыздық ставка және инвестициялар арасындағы байланыс неден байқалады?
   
9. 
   IS моделін түсіндіріңдер.
   
10. 
    Бюджеттік – салық саясаты мемлекеттік шығындар деңгейіне қалайша ықпал етеді?
    
11. 
    Мультипликативтік әсердің әрекет ету механизмі қандай?
    

а) Өткізілмеген өнім қоры өседі, ал өнім шығару деңгейі төмендейді;

ә) Өткізілмеген өнім қоры өседі жөне өнім шығару деңгейі де өседі;

б) Өткізілмеген өнім қоры төмендейді және өнім шығару деңгейі де төмендейді;

в) Өткізілмеген өнім қоры төмендейді, ал өнім шығару деңгейі өседі.
2. Жаңа технологиялық құрал енгізгеннен кейін банк жүйесіңде ақша айналу жылдамдығы көбейді. Орталық банк экономикада өнім көлемі және баға деңгейін қалыптастыру үшін ақша ұсынысын өзгертті. Орталық банктің қалыптастыру саясаты қалай болатынын графикте көрсетіндер.
3. Алғашында экономика өзінің әлуетті (Ү*) деңгейіңде жұмыс істейді дейік. Кейіннен шок әсерінен әрбір баға деңгейі белгісінде жиынтық сұраныс төмендейді. Бұл қатаң баға жағдайында тудырады:

а) Жұмыссыздық деңгейінің жоғарылауын;

ә) Экономикадағы капитал қорының азаюын;

б) Әлеуетті ЖҰӨ төмендеуін;

в) Жұмыс айлығының және бағаның жоғарылауын.
4. Экономика келесі көрсеткіштермен сипатгалады:

Ү=С + І + G+ Хn

С = 300 + 0,8Үd

I = 200 + 0,2Ү

Хn = 100 - 0,04Ү

G = 200

t= 0,2

Анықтау керек:

ә) Автономды шығындар мультипликаторының көлемін.

1.Тұтыну мен табыс арасындағы байланысты ашатын теорияға жатпайды:

A) Дж. М. Кейнстің тұтыну функциялары;

B) М. Фридменнің перманенттік табыс теориясы;

3. 
   Ф. Модильянидің өмірлік циклнің концепциясы;
   
4. 
   М. Фишердің монетаризм теориясы;
   
5. 
   А. Смиттің көрінбейтің қолы.
   

2.Ұлттық табыс шамасын анықтау үшін:

А) ЖҰӨ шамасынан жанама салық сомасын алып тастау керек;

В) ЖІӨ шамасын қолданылатын негізгі қорларды қолданудың тозу сомасына азайту;

С) ЖҰӨ шамасынан амортизациялық аударым сомасын алып тастау керек;

D) ЖІӨ-ге мемлекеттік әлеуметтік трансферттік төлемдер сомасын қосу керек;

Е) ЖҰӨ-ге жанама салық сомасын қосу керек.
3.Мемлекеттік бюджет – бұл:

А) мемлекет шығындары мен табыстарының шоты;

В) мемлекет табыстарының барлық көздері;

С) мемлекет шығындардың барлық баптары;

D) жалдамалы жұмысшылардың еңбек ақысы;

Е) проценттік ставканың ұлғаюы.

А) несиелік эмиссия;

В) Заемдар шығару;

С) мемлекеттік бюджетке салықтық түсімдердің ұлғаюы;

D) мемлекеттік бюджетке салықтық түсімдердің азаюы;

Е) ақша эмиссиясы.

А) жеке табыс;

В)амортизация;
С) ЖҰӨ;

D) ТҰӨ;

А) берілген елдің үкімет алдындағы фирмалардың, банктердің және шетел мемлекеттердің қарызы;

В) үкіметтің халықтың алдындағы қарызы;

С) үкіметтің шетел мемлекеттің алдындағы қарызы;

D) үкіметтің барлық шаруашылық субьектілер алдындағы қарызы;

Е) халықтың үкімет алдындағы қарызы.

А) салықтарды төмендетуге қарағанда мемлекеттік сатып алудың өсуі жеке инвестицияларды төмендетеді;

В) мемлекеттік сатып алудың өсуіне қарағанда салықтарыд төмендету бюджеттік тапшылықтың ұлғаюына әкеледі;

С) салықтарды төмендетуге қарағанда мемлекеттік сатып алудың өсуі жиынтық шығындарға тура әсер етеді;

D) валюталық резерв көбейеді;

Е) пайдаға салынатын салық ставка жоғарлайды.

А) ағымдағы мемлекеттік шығындар және кірістер;

В) нақты және құрылымдық тапшылық;

С) нақты тапшылық және толық жұмыс бастылық жағдайындағы бюджет тапшылығы;

D) ағымдағы тапшылық және мемлекеттік қарыз бойынша проценттерді төлеу сомасы;

Е) толық жұмыс бастылық жағдайында бюджетке түсетін ағымдағы мемлекеттік шығындар және кірістер.

А) табыс тепе-теңдігі;

В) қор жинау тепе-теңдігі;

С) мемлекеттік бюджет тепе-теңдігі;

D) еңбек ақы тепе-теңдігі;

Е) инвестициялар тепе-теңдігі.

A) корпорация кірісі;

B) мемлекеттік трансферттік төлемдер;

C) несиеге алған қаржыларынан кәсіпкерлердің төлейтін пайыздары;

D) ренталық кіріс;

Е) еңбек ақы және жалақы.

1. Тақырып сұрақтарын ауызша талқылауға дайындалу

2. Өзін - өзі бақылау сұрақтарына жауап беру

3. Төмендегі тезистердің ақшаның қандай теориясына жататындығын анықтаңдар:

4. Кестені толтырыңдар:

5. Ақшаның қандай қызметтері төменде келтірілген жағдайларды неғұрлым анық бейнелейді:

6.Тест сұрақтарына жауап беру

7. Тақырыптағы есептерді шығару

8. Төмендегі тақырыптарға рефераттар дайындау:

«Ақша нарығы: макроэкономикадағы ақшаға сұраныс пен ұсыныс функциялары», «Ақшаға сұраныстың классикалық және кейнстік теориясы», «Ақша – несие саясаты: мазмұны, мақсаттары және құралдары».

9. «1960ж. дейін ақша ұсынысын Филипс қисығымен механикалық анықтау», «Перманенттік табыс гипотезасы шегіндегі ақшаға деген сұраныс» тақырыптарына қысқаша эссе дайындау.

10. «ҚР-ғы монетарлық саясаттың ерекшеліктері және оның тиімділігін арттыру ерекшеліктері» тақырыбына топтық жобаны дайындау

11. Рефераттарды рецензиялауға дайындалу

12. Тақырып бойынша қосымша глоссарий құру.
Өзін - өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. 
   «Ақша», «ақша массасы», «ақша ұсынысы», «квазиақшалар» деген не?
   
2. 
   Ақша агрегаты деген не және оларды қандай критериялар бойынша бөліп қарастырады?
   
3. 
   Ақшаға сұраныс деген не және оның мотивтері қандай?
   
4. 
   Ақшаға сұраныстың классикалық және кейнстік теориясы арасында қандай айырмашылықтар бар? Неоклассикалық дихотомия және «ақшалардың нейтралдығы» деген не?
   
5. 
   Қарапайым ақша мультипликаторымен қатар шынайы ақша мультипликаторын оқытудың қажеттілігі қандай? Қарапайым ақша мультипликаторы қандай жағдайларды қарастырмайды?
   
6. 
   Ақша базасы мен ақша массасы арасындағы айырмашылық қандай?
   
7. 
   Ақша мультипликаторының мәні неде?
   
8. 
   Ақша нарығы қалайша тепе – теңдік жағдайға келтіріледі?
   
9. 
   Экономикадағы банктік резервтердің, әсіресе – міндетті резервтердің рөлі қандай?
   
10. 
    Ақша – несие саясатының мазмұны мен мақсатын түсіндіріңдер. Оның негізгі құралдарын атаңдар.
    
11. 
    «Арзан ақша» және «қымбат ақша» саясатының мәні неде? Оларды тағы да басқаша қалай атайды?
    
12. 
    Пайыздық ставка мен ақша массасына бақылау қалайша жүзеге асырылады?
    

1. Кестеде көрсетілген мәліметтер бойынша М1, М2, М3ақша агрегаттарының көлемін анықтаңдар.

ә) Кестеде активтерден әр түрлі пайыз мөлшері бойынша ақшаға деген сұраныс көлемі көрсетілген. Мәліметтерді қолданып, ақшаға деген жалпы сұранысты көрсетіңдер.

б) Ақша ұсынысы 480 млрд тг. болды. Тепе-теңдік пайыздық қойылымды анықтаңдар.

Ақша базасы қалай өзгереді? Банк резервінің жалпы сомасы қалай өзгереді? Сіздің ісіңіз алғашқыда және соңында М ақша агрегаты көлемінің өзгеруіне қалай әсер етеді?