Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Мекемтас Мырзахметулы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақ қалай мәңгүрттенді
| Мекемтас Мырзахметулы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
ұғым-санасын мәңгүрттенген үстіне мәңгүрттендіре берді. Орталыққа керегі майда ұлттарды ң қолдан жасалып жатқан кеңестік жасанды жаңа адамның (орыстанудың) қалпына түсуі еді. Мұның нәтижесі КСРО-ның 1926 жылғы есебіндегі 194 ұлттың 101-і қалып, 93-і түгелдей орыстанып, езінің ұлттық ру хани болмысынан айырылуымен тынды да, қал- ғандары келешекте осы тағдырды күтіп отыр. Кеңес тік билік заманына ой көзімен қарасақ, ұсақ ұлт- тардың біреуінің де бағы жанбапты. Қайта біртіндеп ұлттық санасынан айырылып, орыстануға бет алып- ты. Сонда ассимиляцияға ұшырап, өзінің ұлттық болмысынан қол үзіп, мәңгүрттене бастаған халық- тардың рухани болмысындағы өзгерістерге назар аударсақ, олардың бәріне тән мынадай ортақ белгі- лерді көреміз: 1. ¥лттық жазу таңбасынан айырылып, латын- ды, соңынан кириллицаны қабылдап, өткендегі тари- хын оқи алмай мәңгүрттенуі; 2. Осы өзгеріс салдарынан жеке ұлттардың халықтық жадын ұмытып, өткендегі ұлттық тарихи санасынан көз жазып қалуы; 3. Дінінен, яғни рухани тірегінен мүлде айыры- луға бет алуы; 4. ¥лттық менталитетінен, яғни ділінен ажырауы; 5. Табиғи тіл байлығынан қол үзіп, тарихи ой- санасының кедейленуі; 6. ¥лтты қ әдет-ғұрып, салт-санасы нан көз жазып рухсыздануы; 7. Отбасы тәрбиесі мәйегінен тыс қалып, жат- сыздануы; 242 Қазақ қалай мәңгүрттенді? 8. ¥лттық өнер туындыларының уызына жары- май, тіпті үғына да алмай, бөгде үлт өнерінің ығына санасыздықтан жығылуы; 9. Түріктік ортақ рухани түтастықтан алыстай беруі; 10. ¥лтты қ антропонимдер бояуының солғын тартып, алашүбарлануға бет алуы; 11. Орыс тілі емлесінің ықпалына түсуі себепті, ана тілінің дыбыстық табиғи бояуының солғын тар- тып, орпоэфиялық дағдарысқа үшырауы; 12. Екі тілді қалыпқа түсіп, сөйлеу тілінің шүбарлануы, екі тілді араластырып сөйлеуге бой ҰРУы; 13. Шала қазақ пен ада қазақтардың нигилистік, косм ополиттік қалыпқа түсіп, рухани жағынан азғындауға бағыт алуы; 14. Мінез-қүлық этикеті мен киіну жағына сырт- тан енген тоғышар модалық көрініске ойсыз, қамсыз ерудің себебі де А. Байтүрсынов атап көрсеткендей «...тіл мен ділінен айырылған қазақ неге көрсеқызар болмасынның» өзі болып шығуы; 15. Д үниетаны м ы ж ағы нан евроц ентристік танымның тұтқынында қалып, ұлттық ғылымның дам уы на кедергі жасауы , ұлтты қ қоғамды қ ғылымдардың ұлттық қалпының (моделі) болмауы. Бұлар мәңгүрттенудің басты көзге ұрар ортақ белгілері ғана, оның көрінбейтін ішкі рухани әлеміміздегі өзгеріс белгілері бір Аллаға ғана аян. Қазақ халқының бүгінгі болмысы осы айтылған ортақ белгілерден алыс жатқан жоқ. Бұлардан, яғни мәңгүрттік рухани қасіретімізден қайтсек арыла- мыз? Бұдан құтылудың, түбірімен тазарудың жолы |