Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Мекемтас Мырзахметүлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Халық санағының астарлы сыры үн қатса..
| Мекемтас Мырзахметүлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
285 4 692 000 қазақ болды. Яғни 15 жыл ішінде қазақтар 905 000 адамға көбейген. Әрине, бұл көріністен Ресей империясы қазақтарға жанашырлық танытып, қамқорлық жасады деген ұғым тумасы анық. Ресей империясы езіне бодан болған түрік халықтарының ішінде қазақтар мен ноғай және қырым татарлары- ның тағдырына аса қатігездікпен қарап, оларды дінге шоқындырып, орыстандырып жіберу мақсатын қойды. Егер бұл саясатқа көнбесе, жер бетінен сыпырып, жою мақсатын ашық қойғанына тарих куә. 1916жылғы ұлт-азаттық көтерілісті басуүш ін II Нико- лай патша өзінің ең сенімді, аса тәжірибелі досы Куропаткинді Сырдария губерниясының генерал- губернаторы қызметіне тағайындады. Орта Азияда ғы ұлт-азатты қ көтерілісті тұрлі саяси айла- амалдармен тұнш ы қты рған генерал-губернатор ез күнделігінде жазып көрсеткен Ресей саяси элитасы ны ң 1876-1916 ж ы лдар аралы ғы нда, яғни 40 жыл ішінде қазақтар үшін жасаған саяси қорытындысы - қазақтарды жер бетінен тұтастай жойып жіберу мақсатын ашық қойғаны әшкере бо лып отыр. Өйткені Ресей патшалығын, III. Уәлиха- нов атап көрсеткендей, қазақтардың Ресейге бодан болған түрік халықтары ішінде ең саны көбі әрі болашағы зоры болғаны, оның үстіне олардың ұлт- тық санасының жоғары болып, еркіндікке ұмтылуы шошытты. Ресей империясына халық емес, оның жері керек екенін жұртшылық ерте сезінді. XVI ға сырда орыстар 4 млн-ға жеткенде, қырым татар- ларының саны 2 млн. болатын. Ал қазір орыстар 4 млн-нан 150 млн-ға жетсе, қырым татарлары өз жерінде жарты млн-нан әрең асып отыр. Өйткені 286 Халық санағының астарлы сыры үн қатса.. қырым татарлары жайлаған Қырым жері ең шүрайлы, курортты жер, сонымен қатар стратегиялық жағынан аса қолайлы мекен болғандықтан Ресей Қырым өлкесін қырым татарларынан тазалауды алды- на мақсат етіп қойса, осы саясатты Кеңес екіметі жалғастырып, мүлде азайып кеткен қырым татарла- рын 1944 жылы жер аударып, қырғынға ұшыратуы геноциттік саясаттың езі болып шықты. Кеңес екіметі заманында, 1917-1991 жылдар арасында жеті рет жүргізілген халық санағында қазақтардың тағдыры басқа түрік халықтарының өсу деңгейімен салыстырғанда өсіп-жетілудің орны- на кері кетіп, 1916 жылғы 6 млн. қазақтың 1 900 000-ға шейін құлдырап, өз жерінде 52%-дан 29%- ға дейін мүлде азайып кетуінде қандай құпия сыр жатыр? Бір жағынан қарағанда, Кеңес үкіметі мен Орталық Комитеттің саяси бюросы Ресей импери- ясы ұстанған дәстүрді жалғастырушы болғанын Ке ңес үкіметі кезінде алты рет өткізілген халық санағының нәтижесі нақтылы түрде айғақтап тұрса, қалайша үнсіз отыра алмақсың. Халық мақалында «Бетпақ жеңдім дейді, бей- шара көндім дейді», - деп көрсетілгеніндей, бейша- ра болып шындықты ашпауға енді тәуелсіздік зама- ны көнбесе керек. Өйткені 1911 жылғы патшалық санақтан кейін қазақтардың саны 1959 жылға дейін жыл өткен сайын тұрақты түрде азайып, оталып отырды. Мысалы, 1916 жылы қазақтар саны 6 млн. болса, 1939 жылы халық санағында 3 099 000 адамға кеміді. Өз жерінде отырып, 21,9%-ға түсіп кетті. 1944 жылы қазақ саны 1 900 000-ға шейін азайды. |