7-сұрақ. Еркін өшетін электр тербелістері: 1) Еркін өшетін тербелістерінің дифференциалды теңдеулері және оны шешу; 2) Өшу коэффициенті, өшудің логарифмдік декременті, сапалылық.
Еркін өшетін электр тербелістері
Еркін тербеліс , меншікті тербеліс — механикалық, электрлік, т.б. жүйелердің сыртқы әсерсіз, алғашқы берілген энергия (потенциалдық не кинетикалық) есебінен болатын тербелісі. Нақты жүйелердің еркін тербелісі, энергия шашырайтындықтан, әрқашан өшетін тербеліске жатады
Еркін өшетін тербелістерінің дифференциалды теңдеулері және оны шешу;
Өшу коэффициенті, өшудің логарифмдік декременті, сапалылық.
8-сұрақ. Электромагнитті индукция құбылыстары: 1) Электромагнитті индукцияның негзгі заңын тұжырымдап, өрнегін жазыңыз; 2) Ленц ережесін түсіндіріңіз.
Тұйық өткізгіш контурда контурмен шектелген бет арқылы магнит ағынының өзгеру жылдамдығына тең электр қозғаушы күш (ЭҚК) индукцияланады.
Фарадей заңының өрнектелуі:
ε=−∂t/∂Φ
ε - вольтпен индукцияланған ЭҚК (V)
Φ - веберлердегі контур арқылы өтетін магнит ағыны (Вб)
t - секундпен (сек) уақыт
Фарадей заңының өрнекіндегі минус таңбасы индукциялық токтың бағыты әрқашан магнит ағынының өзгеру бағытына қарама-қарсы екенін білдіреді.
Фарадей заңын қолдану мысалдары:
Айнымалы генератор: генераторда айналмалы магнит өрісі орамдарда эмк индукциялайды, бұл айнымалы токқа әкеледі.
Тұрақты ток қозғалтқышы: тұрақты ток қозғалтқышында орам арқылы өтетін ток ротордың айналуына әкелетін тұрақты магниттің магнит өрісімен әрекеттесетін магнит өрісін жасайды.
Трансформатор: Трансформаторда бастапқы орамдағы айнымалы ток кернеуді түрлендіруге мүмкіндік беретін екінші реттік орамдағы ЭҚК индукциялайды.
Фарадей заңы электродинамиканың негізгі заңдарының бірі болып табылады. Ол қазіргі әлемде қолданылатын көптеген құрылғылар мен аспаптардың негізінде жатқан электромагниттік индукция құбылысын сипаттайды.
Ленц ережесі тұйық өткізгіш контурдағы индукциялық токтың бағытын анықтайды. Онда былай делінген:
Индукцияланған ток әрқашан осындай бағытқа ие болады, ол тудыратын магнит өрісі осы токты тудырған себепке қарсы әрекет етеді.
Бұл ережені келесідей түсіндіруге болады:
Егер контур арқылы магнит ағыны өссе, онда индукциялық ток осы ағынды азайтатын магнит өрісін жасайды.
Егер контур арқылы өтетін магнит ағыны азайса, онда индукциялық ток осы ағынды арттыратын магнит өрісін жасайды.
Мысалы, тұрақты магнитті катушкаға жақындатса, катушкалар арқылы өтетін магнит ағыны артады. Нәтижесінде катушкада индукциялық ток пайда болады, ол тұрақты магнит өрісіне қарсы бағытталған магнит өрісін жасайды. Бұл өріс магниттің катушкаға жақындауына жол бермейді.
Тұрақты магнитті катушкадан алып тастаса, катушка арқылы өтетін магнит ағыны азаяды. Нәтижесінде катушкада индукциялық ток пайда болады, ол тұрақты магнит өрісімен бір бағытта бағытталған магнит өрісін жасайды. Бұл өріс магниттің катушкадан алыстап кетуіне жол бермейді.
Ленц ережесінің маңызды практикалық маңызы бар. Ол көптеген электромагниттік индукция құбылыстарын, соның ішінде генераторлардың, қозғалтқыштардың және трансформаторлардың жұмысын түсіндіру және есептеу үшін қолданылады.
Ленц ережесін қолданудың кейбір мысалдары:
Айнымалы ток генераторы: Айнымалы ток генераторында айналмалы магнит өрісі орамаларда эмк жасайды, бұл айнымалы токқа әкеледі. Орамдардағы индукциялық токтың бағыты магнит өрісінің айналу бағытына байланысты. Ленц ережесі осы бағытты анықтауға мүмкіндік береді.
Тұрақты ток қозғалтқышы: тұрақты ток қозғалтқышында орам арқылы өтетін ток ротордың айналуына әкелетін тұрақты магниттің магнит өрісімен әрекеттесетін магнит өрісін жасайды. Ротордың айналу бағыты орамдағы токтың бағытына байланысты. Ленц ережесі осы бағытты анықтауға мүмкіндік береді.
Трансформатор: Трансформаторда бірінші реттік орамдағы айнымалы ток екінші реттік орамда ЭҚК индукциялайды. Екінші реттік орамдағы индукциялық токтың бағыты бастапқы орамдағы токтың бағытына байланысты. Ленц ережесі осы бағытты анықтауға мүмкіндік береді
9-сұрақ. Қатты дененің айналмалы қозғалысы: 1) абсалют қатты дене ұғымы.2) Күш моменті, анықтамасы және сызбасы; 2) Қатты дененің инерция және мпульс моменттері, анықтамасы және өрнектерін жазыңыз; 3) Штейнер теоремасы, оны қолдануға мысал көрсетіңіз.
1) Абсолют қатты дене - кез келген екі нүкте аралығы, әртүрлі механикалық әсер кезінде өзгеріссіз қалатын материялық дене
2) Күш моменті — күштің әсер ету сызығынан күш әрекеті қарастырылатын өске дейінгі ара кашықтығымен күштің көбейтіндісіне тең шама
M=Fl=Fr sina
3)Инерция моменті I -айналмалы қозғалыс инерттілігін сипаттайтын шама
Достарыңызбен бөлісу: |